Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu nói thương vong dân thường trong cuộc không kích của Israel vào một lều trại dành cho người Palestine di tản ở Rafah là một “tai nạn bi thảm,” và rằng Israel đang cho điều tra. Tuy nhiên, trước đó quân đội Israel khẳng định cuộc tấn công – khiến ít nhất 45 người thiệt mạng, theo bộ y tế của Hamas – nhắm vào một căn cứ Hamas và được thực hiện bằng “loại đạn chuẩn xác và trên cơ sở thông tin tình báo chính xác.” Vụ tấn công dường như đã gây ra đám cháy lan khắp trại.
Tây Ban Nha cam kết viện trợ quân sự 1 tỷ euro (1,1 tỷ USD) cho Ukraine. Thỏa thuận an ninh song phương được công bố trong chuyến thăm cấp nhà nước của tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tới Madrid. Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez cho biết nó sẽ giúp ích cho hệ thống phòng không đang gặp khó khăn của Ukraine. Một cuộc không kích của Nga đã giết chết 16 người tại một siêu thị ở Kharkiv, một thành phố phía đông bắc, vào cuối tuần qua.
Nga chỉ trích tổng thư ký NATO, Jens Stoltenberg, vì đã nói trong một cuộc phỏng vấn với The Economist rằng Ukraine nên được tự do tấn công vào lãnh thổ Nga với vũ khí phương Tây. Ông Zelensky đã nhiều lần cầu xin các thành viên liên minh cho phép Ukraine làm điều đó. Người phát ngôn của Điện Kremlin, Dmitry Peskov, nói với truyền thông Nga rằng, bằng cách lặp lại lời kêu gọi của ông Zelensky, NATO đang “tăng mức độ leo thang.”
Số người chết vì lở đất ở Papua New Guinea hôm thứ Sáu đã tăng mạnh. Một cơ quan chính phủ ước tính có hơn 2.000 người bị chôn sống; dù Liên Hợp Quốc trước đó đưa ra con số 670. Hôm Chủ nhật, mặt đất vẫn không ổn định do nước ngầm và lực lượng cứu hộ đã phải vật lộn để tiếp cận khu vực phía bắc đông dân cư nhưng xa xôi.
Cảnh sát Armenia bắt giữ hơn 270 người biểu tình kêu gọi thủ tướng Nikol Pashinyan từ chức. Những người biểu tình đã chặn đường vào hôm thứ Hai – cuộc biểu tình mới nhất trong một loạt các cuộc biểu tình phản đối quyết định của ông Pashinyan trả lại bốn ngôi làng ở phía đông bắc Armenia cho nước láng giềng Azerbaijan. Hai nước đang tìm cách bình thường hóa quan hệ sau nhiều thập niên giao tranh liên miên, trong đó có cuộc chiến vào năm 2023.
Một chuyến bay của Qatar Airways từ Doha đến Dublin đã gặp nhiễu loạn không khí nghiêm trọng, khiến 12 người trên máy bay bị thương. Máy bay hạ cánh an toàn và đúng lịch trình tại thủ đô Ireland. Vụ việc xảy ra vài ngày sau khi một người đàn ông Anh thiệt mạng khi chuyến bay từ London tới Singapore gặp phải nhiễu động tương tự. Những sự cố như vậy vẫn còn hiếm, nhưng biến đổi khí hậu đang khiến chúng trở nên nghiêm trọng hơn.
Con số trong ngày: 6,6 tỷ USD, là số tiền người Mỹ chi cho sản phẩm khử mùi cơ thể vào năm 2023, nhiều hơn bất kỳ nước giàu nào khác.
TIÊU ĐIỂM
Một số nước phương Tây lên tiếng chỉ trích Israel
Vào thứ Ba, Ireland, Na Uy và Tây Ban Nha sẽ chính thức công nhận một nhà nước Palestine, thực hiện quyết định mà họ đưa ra vào tuần trước. Khoảng 140 quốc gia đã công nhận Palestine, trong đó chỉ có một số ít nước Tây Âu. Đây là một quyết định chỉ mang tính biểu tượng nhưng mạnh mẽ, nhấn mạnh sự cô lập ngày càng tăng của Israel sau gần 8 tháng chiến tranh tàn khốc ở Gaza.
Israel bị chỉ trích nặng nề vào thứ Hai sau vụ không kích vào một lều trại dành cho người Palestine di tản ở Rafah. Quân đội nước này tuyên bố chỉ nhắm mục tiêu vào một khu phức hợp của Hamas. Rất nhiều người đã thiệt mạng; và những người sống sót đã đăng các đoạn video kinh hoàng cho thấy những thi thể cháy đen được kéo ra từ những chiếc lều bị đốt cháy. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết ông rất phẫn nộ; trong khi bộ trưởng quốc phòng Ý cho biết các cuộc tấn công của Israel vào dân thường “không thể biện minh được nữa.” Công tố viên trưởng của quân đội Israel cho biết bà đang điều tra vụ việc. Nhưng những cuộc điều tra như vậy thường không có kết quả. Ngay cả những đồng minh thân cận nhất của Israel cũng đang chỉ trích cách tiến hành chiến tranh của nước này.
Phiên toà xử ông Trump sắp kết thúc phần tranh luận
Phiên tòa hình sự đầu tiên của Donald Trump, hiện đã bước sang tuần thứ bảy, sắp kết thúc. Thứ Ba là phần tranh luận cuối cùng, và sau đó là phần thảo luận của bồi thẩm đoàn. Ông Trump nhiều khả năng sẽ bị kết án hoặc bồi thẩm đoàn treo — tức không đạt được phán quyết nhất trí giữa 12 thành viên — hơn là được trắng án. Dù gì thì đây cũng là Manhattan, nơi ông Trump không được ưa thích. Kể cả vậy, đội ngũ của ông sẽ coi bồi thẩm đoàn treo như một chiến thắng: cho thấy luật sư quận trong vụ án này, một người của đảng Dân chủ, đã tiến hành một chiến dịch chính trị vô ích.
Câu hỏi là liệu những chuyện này có quan trọng không. Nếu ông Trump bị kết án, án tù dường như không thể xảy ra vì các cáo buộc không đáng kể (ông bị cáo buộc làm sai lệch hồ sơ kinh doanh để che giấu khoản thanh toán cho một ngôi sao khiêu dâm trước cuộc bầu cử năm 2016). Các công tố viên nói rằng tiền bịt miệng đã cấu thành một khoản đóng góp bất hợp pháp cho chiến dịch tranh cử. (Ông Trump phủ nhận hành vi sai trái.) Ba vụ án hình sự khác chống lại ông nặng nề hơn nhiều, nhưng chúng đều sẽ không có phán quyết trước tháng 11.
Ngành tài chính Mỹ thay đổi quy định
Thứ Ba này hạ tầng tài chính của Mỹ sẽ được nâng cấp. Thời hạn thanh toán (khoảng cách giữa việc đồng ý mua một tài sản và nhận nó) đối với cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp, và quỹ hoán đổi danh mục sẽ được rút ngắn từ hai ngày xuống còn một.
Thay đổi này là nhằm giảm thiểu rủi ro. Thời gian giữa giao dịch và thanh toán càng ngắn thì khả năng đối tác vỡ nợ càng ít. Điều đó sẽ giúp giảm chi phí giao dịch vì cả người mua và người bán từ giờ sẽ dành ít vốn hơn để bảo hiểm cho những tổn thất tiềm năng đó. Nhưng thay đổi cũng sẽ tạo ra những rủi ro khác. Sẽ có ít thời gian hơn để sửa lỗi hoặc thu hồi tài sản đã cho vay (ví dụ như đối với người bán khống). Và nó đòi hỏi các ngân hàng phải làm nhiều việc hơn trong một đêm, điều khiến cho sai sót dễ xảy ra hơn.
Nghiên cứu não người bằng cách so sánh với hệ thống AI
Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT được cho là đã vượt qua bài kiểm tra Turing, nghĩa là không thể phân biệt được chúng với con người đang trò chuyện ngoài đời. Nhưng trong khi con người nắm bắt toàn bộ câu nói, LLM chủ yếu hoạt động bằng cách dự đoán từng từ một. Hiện các nhà nghiên cứu từ Đại học Bách khoa Hồng Kông đã thử nghiệm xem một mô hình được huấn luyện để vừa dự đoán từng từ vừa đánh giá độ khớp của các câu có nắm bắt ngôn ngữ con người tốt hơn hay không.
Các nhà nghiên cứu đã đưa vào các câu chuyện hoặc mạch lạc hoặc đầy rẫy những câu từ không có trình tự. Sau đó, họ so sánh cách mô hình LLM này xử lý chúng với dữ liệu quét não của những người đọc cùng một văn bản. Kết quả cho thấy quá trình xử lý của mô hình này giống với hoạt động của não người hơn so với một LLM thông thường. Nó đặc biệt phù hợp với hoạt động ở bán cầu não phải, cho thấy phần não này quan trọng hơn trong tư duy ngôn ngữ so với hiểu biết trước đây của khoa học.
AI đang ngày càng mang đến cho các nhà khoa học cái nhìn sâu sắc hơn về não bộ con người, chẳng hạn như cách trẻ sơ sinh tiếp thu ngôn ngữ. Đánh giá theo nghiên cứu này, một chế độ huấn luyện mô hình phù hợp chính là chìa khoá cho các nghiên cứu trong tương lai.
