Nguồn: A family moves into the world’s first fully solar house, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào Đêm Giáng sinh năm 1948, một gia đình gồm ba người đã chuyển đến một ngôi nhà ở Dover, Massachusetts, nơi có những ô cửa sổ lớn bất thường – ngôi nhà năng lượng mặt trời hoàn toàn đầu tiên trên thế giới, một ý tưởng đi trước thời đại hàng chục năm. Trước đó, chưa có ai từng sống trong một nơi chỉ được sưởi ấm bằng ánh nắng mặt trời, chứ chưa nói đến mùa đông giá lạnh ở New England.
Ngôi nhà hình nêm rộng khoảng 75m2, sau này được gọi là Ngôi nhà Mặt trời Dover (Dover Sun House), có hai phòng ngủ và được xây dựng trên một tấm bê tông cách nhiệt ở vùng ngoại ô Boston. Mười tám tấm pin mặt trời cao 3m hướng về phía nam ở tầng hai hấp thụ năng lượng mặt trời, sau đó xử lý và truyền năng lượng xuống khu nhà ở tầng dưới. Ngôi nhà Mặt trời Dover là đứa con tinh thần của kỹ sư và nhà vật lý sinh học người Hungary Maria Telkes, được phát triển cùng với kiến trúc sư Eleanor Raymond, người đã thiết kế ngôi nhà, và nhà hảo tâm người Boston Amelia Peabody, người đã tài trợ cho dự án.
Telkes, người di cư đến Mỹ vào năm 1925, đã trở thành người tiên phong được công nhận trong lĩnh vực năng lượng mặt trời. Sau khi làm việc tại Westinghouse Electric như một kỹ sư nghiên cứu tập trung vào chuyển đổi năng lượng, bà đã hợp tác với Viện Công nghệ Massachusetts vào năm 1940 trong một dự án chuyển đổi năng lượng mặt trời, khởi đầu cho những sáng kiến kéo dài hàng thập kỷ của bà trong việc khai thác năng lượng mặt trời để tạo ra điện. Những nỗ lực đáng chú ý này bao gồm một lò nướng năng lượng mặt trời do Quỹ Ford tài trợ, và một lò chưng cất năng lượng mặt trời để chuyển đổi nước biển thành nước ngọt, một dự án thời chiến của chính phủ Mỹ. Vào thời điểm bà qua đời, người phụ nữ có biệt danh “Nữ hoàng Mặt trời” (Sun Queen) đã giành được hơn 20 bằng sáng chế.
Khi còn là một cậu bé khi chuyển đến Ngôi nhà Mặt trời Dover cùng cha mẹ vào năm 1948, Andrew Nemethy, đã nói điều này về Telkes trong một cuộc phỏng vấn: “Bà ấy muốn chứng minh rằng mọi người có thể sống trong ngôi nhà này. Bà ấy cần ai đó trở thành nhà tiên phong. Tôi đoán bạn có thể nói rằng chúng tôi đã tham gia một trò chơi xổ số mà chúng tôi còn không hay biết là mình đã tham gia, và kết thúc với món quà tuyệt vời là được sống trong ngôi nhà này.”
Trong một bài luận viết năm 2019 cho tờ Boston Globe, Nemethy đã nói về nhiều điểm kỳ quặc của ngôi nhà năng lượng mặt trời, bao gồm việc mỗi ngày người ta phải kéo lên hoặc hạ xuống các tấm che cửa sổ kính. Telkes, người gọi ngôi nhà là “Model T của những ngôi nhà được sưởi ấm bằng năng lượng mặt trời,” đã sử dụng máy sưởi không khí dạng tấm phẳng và phương pháp sưởi ấm bằng muối được thử nghiệm cuối cùng đã thất bại sau hai mùa đông.
Bộ khung của Ngôi nhà Mặt trời Dover đã bị thời gian bào mòn và cuối cùng nó đã bị phá hủy vào năm 2010. Tuy nhiên, cấu trúc sáng tạo này đã đóng vai trò tiên phong trong ngành công nghiệp năng lượng mặt trời trong tương lai, truyền cảm hứng cho các thế hệ nhà khoa học, kiến trúc sư, và nhà môi trường mới.
