Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping’s star wanes at key military gala,” Nikkei Asia, 30/01/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Truyền thông nhà nước đã tránh tập trung vào Tập Cận Bình khi sự sùng bái cá nhân của ông suy yếu.
Một sự kiện quân sự gần đây ở Trung Quốc đã mang lại góc nhìn hiếm hoi về những gì thực sự đang diễn ra đằng sau bức mành tre.
Vào ngày 17/01, Quân ủy Trung ương, cơ quan quân sự hàng đầu giám sát Quân đội Giải phóng Nhân dân, đã tổ chức một buổi dạ tiệc dành cho các bậc lão thành và cựu chiến binh trong quân đội tại Bắc Kinh. Như thường lệ, Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo tối cao 71 tuổi của Trung Quốc, cũng tham dự.
Sự kiện thường niên này diễn ra ngay trước kỳ nghỉ Tết Nguyên đán dài ngày của Trung Quốc. Năm nay, kỳ nghỉ lễ kéo dài tám ngày bắt đầu từ thứ Ba ngày 28/01.
Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) do nhà nước quản lý đã phát sóng chương trình tin tức buổi tối ngày 18/01 với nội dung chính là buổi tiệc của quân đội, như truyền thống hàng năm. Tuy nhiên, năm nay có sự khác biệt đáng kể.
Một đoạn video dài nói về sự kiện này chỉ phóng to hình ảnh Tập, người đồng thời giữ chức chủ tịch Quân ủy Trung ương, một lần duy nhất, khi ông đang xem đoàn văn công của Quân Giải phóng Nhân dân biểu diễn.
Ngay cả trong quân đội, Tập vẫn nổi bật là “hạt nhân” của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông rõ ràng được đối xử khác biệt với hai phó chủ tịch Quân ủy Trung ương hiện tại là tướng Trương Hựu Hiệp, 74 tuổi, và tướng Hà Vệ Đông, 67 tuổi, chưa kể đến các cựu phó chủ tịch Quân ủy Trung ương.
Trước đây, nếu có hạn chế nào đối với việc đưa tin về Tập tại buổi tiệc, thì đó là để hạn chế số lần ông xuất hiện cùng các nhân vật cấp cao và cựu chiến binh trong quân đội. Nhưng kịch bản đó đã đảo ngược vào năm nay.
Đoạn phim truyền hình năm nay cho thấy, khi sự kiện bắt đầu, Tập bước vào địa điểm tổ chức sự kiện cùng với tướng Trương và tướng Hà, sau đó đến bắt tay các cựu chiến binh trước khi ngồi vào chỗ.
Tập cũng được ghi lại hình ảnh đang xem đoàn văn công của Quân Giải phóng Nhân dân biểu diễn, đầu tiên là cùng với hai phó chủ tịch Quân ủy Trung ương đương nhiệm và ba cựu phó chủ tịch Quân ủy Trung ương, sau đó là như một phần trong một nhóm lớn gồm 11 nhà lãnh đạo quân đội hiện tại và trước đây.
Hình ảnh cận cảnh của Tập chỉ xuất hiện ở phần cuối khi chủ tịch đang vỗ tay cho các diễn viên Quân Giải phóng Nhân dân. Dường như cảnh quay cận cảnh này được thêm vào cuối đoạn phim để khiến Tập ít được chú ý hơn.
Năm ngoái, CCTV đã đưa tin về buổi tiệc theo cách tập trung vào Tập, với bốn cảnh quay cận cảnh, một cảnh gần đầu buổi lễ. Điều đó đủ khiến người xem nghĩ rằng sự kiện này được tổ chức để vinh danh Tập chứ không phải dành cho các sĩ quan quân đội đã nghỉ hưu.
Tại buổi tiệc năm nay, Tập đã xuất hiện rất khiêm tốn.
Một số nhà quan sát cho rằng thực tế chính trị không cho Tập lựa chọn nào khác, trong khi những người khác trích dẫn điều lệ của đảng, trong đó cấm “mọi hình thức sùng bái cá nhân” để không tạo ra một nhà độc tài.
Điều lệ của đảng có giá trị hơn hiến pháp Trung Quốc vì đảng giám sát mọi hoạt động trong nước. Chí ít thì trong các sự kiện quân sự, sự sùng bái cá nhân đối với Tập, vốn bị một số người cho là vấn đề, đã suy yếu đáng kể.
Dù điều lệ của đảng đã được sửa đổi tại đại hội toàn quốc lần gần đây nhất vào năm 2022, lệnh cấm sùng bái cá nhân vẫn không thay đổi.
Giống như CCTV, tờ Giải phóng quân báo, cơ quan ngôn luận của Quân ủy Trung ương, cũng tránh đề cập đến Tập trong bài viết dài một trang về buổi tiệc của quân đội. Bài viết thậm chí còn không nhắc tới tên Tập.
Điều này trái ngược hẳn với cách tờ báo đưa tin về sự kiện năm ngoái, khi nó nhiều lần nhắc đến tên Tập, bao gồm cả việc đề cập đến “tư tưởng Tập Cận Bình về việc củng cố quân đội.”
Tại sao lại có sự thay đổi này?
Cho đến năm ngoái, Miêu Hoa vẫn giám sát “công tác chính trị” trong quân đội. Với tư cách là thành viên Quân ủy Trung ương và là Chủ nhiệm Bộ Công tác Chính trị Quân ủy Trung ương, Miêu được cho là “điệp viên của Tập trong quân đội.”
Ông phụ trách công tác tuyên truyền trong quân đội và quan hệ với báo chí cho đến cuối tháng 11 vừa qua, khi ông đột nhiên bị đình chỉ chức vụ vì “nghi ngờ vi phạm kỷ luật nghiêm trọng.”
Có thể nói rằng thói quen tập trung vào Tập và đưa tin về ông ở những sự kiện liên quan đến quân đội của các phương tiện truyền thông đã hình thành từ khi Miêu là quan chức cấp cao phụ trách công tác chính trị trong quân đội.
Vào tháng 12, tờ Giải phóng quân báo đã đăng một loạt bài bình luận nhấn mạnh đến nhu cầu “lãnh đạo tập thể” và “dân chủ nội đảng.” Kể từ đó, các phương tiện truyền thông đưa tin về các sự kiện liên quan đến quân đội đã ít đưa tin chi tiết về Tập hơn.
Các bài bình luận trên tờ Giải phóng quân báo được cho là chứa đựng những lời chỉ trích về việc tập trung quyền lực vào tay Tập. Những bài viết này được xuất bản ngay sau khi Miêu bị đình chỉ chức vụ.
Tập không còn lựa chọn nào khác ngoài việc thanh trừng Miêu sau khi vị tướng này bị các phe phái phi chính thống trong đảng, vốn không thân cận với Tập, cáo buộc vi phạm kỷ luật.
Vì Miêu bị đình chỉ nên chỉ còn lại năm thành viên Quân ủy Trung ương tham dự buổi tiệc, bên cạnh đó còn có sáu vị tướng đã nghỉ hưu ngồi cùng hàng với Tập.
Sáu vị tướng già này đều rất nổi tiếng và thậm chí còn tượng trưng cho thời đại của ba người tiền nhiệm của Tập – Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân, và Hồ Cẩm Đào. Tào Cương Xuyên, 89 tuổi, là một trong những vị tướng này.
Ngoài ra còn có Ngô Thắng Lợi, một đô đốc đã nghỉ hưu 79 tuổi, người từng vướng vào nhiều tin đồn đáng lo ngại. Một bài viết tập trung vào sự trở lại rõ ràng của ông tại buổi tiệc đã xuất hiện trên mạng xã hội Trung Quốc.
Kể từ khi trở thành nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc vào tháng 11/2012, Tập đã mạnh tay trấn áp tham nhũng, tạo nên một cơn bão trong đó nhiều sĩ quan quân đội phải đối mặt với tin đồn về việc bị thanh trừng.
Ngay cả bây giờ, vẫn chưa thể xác định tung tích của một số tướng lĩnh Quân Giải phóng Nhân dân đang tại ngũ và sĩ quan cấp trung tướng vì cuộc tranh giành quyền lực nội bộ đang diễn ra trong quân đội. Bất kỳ viên chức cấp cao nào tham gia buổi tiệc đều có thể mắc sai lầm và mất chức.
Dù sự sùng bái cá nhân đối với Tập đã suy yếu phần nào sau thay đổi nhỏ trong chính trị quân đội, nhưng vẫn chưa biết liệu tình trạng này có phải là hiện tượng tạm thời hay không.
Vào đầu tháng 2, khi kỳ nghỉ lễ dài kết thúc, công tác chuẩn bị cho kỳ họp thường niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức Quốc hội Trung Quốc, sẽ bắt đầu.
Kỳ họp sẽ diễn ra vào tháng 3 và sẽ tập trung vào những thay đổi quan trọng về mặt nhân sự, bao gồm cả những thay đổi trong quân đội. Nhưng nó cũng có thể tập trung vào những âm mưu chính trị đang định hình lại quan hệ giữa Tập và quân đội.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
