Author: Kim Phụng

07/08/1956: Chuỗi vụ nổ bí ẩn xảy ra ở Colombia

Nguồn: Mysterious explosions in Colombia, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1956, bảy xe tải chở đạn và thuốc nổ của quân đội đã phát nổ tại Cali, Colombia, khiến hơn 1.000 người thiệt mạng và hàng nghìn người khác bị thương. Cho đến nay, nguyên nhân vụ nổ vẫn còn là một bí ẩn.

Ngày hôm trước, 20 xe tải chở đầy thuốc nổ đã khởi hành từ thành phố Buenaventura của Colombia. Sau khi dừng lại ở Cali, 13 xe đã tiếp tục hướng đến Bogota, thủ đô của Colombia, trong khi 7 chiếc còn lại đang trên đường đến các điểm đến khác và đỗ ở trung tâm thành phố Cali qua đêm. Continue reading “07/08/1956: Chuỗi vụ nổ bí ẩn xảy ra ở Colombia”

Tại sao Israel không phải đối mặt với khủng bố hay nổi dậy ở Trung Đông?

Nguồn: Daniel Byman, “The Intifada That Hasn’t Arrived,” Foreign Affairs, 28/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao các cuộc chiến gần đây của Israel lại ít kích động khủng bố và không dẫn đến các cuộc nổi dậy hàng loạt?

Trung Đông đang trong khủng hoảng, và Israel chính là tâm điểm của cơn bão. Kể từ cuộc tấn công bất ngờ của Hamas vào ngày 07/10/2023, khiến khoảng 1.200 người Israel thiệt mạng, quân đội Israel đã tấn công và chiếm đóng phần lớn Dải Gaza, tăng cường các chiến dịch ở Bờ Tây, tiêu diệt các mục tiêu Houthi ở Yemen, tàn phá Hezbollah ở Lebanon, đánh vào các địa điểm hạt nhân và quân sự ở Iran, và ném bom một số khu vực của Syria. Tất cả những kẻ thù này đều có liên hệ với khủng bố: trong những thập kỷ trước ngày 07/10, Hamas và Hezbollah từng sử dụng khủng bố để chống lại Israel, giết chết hơn 1.000 dân thường cùng một lượng tương đương binh sĩ. Thông qua các lực lượng ủy nhiệm và lực lượng của chính mình, Iran đã tấn công các mục tiêu Israel và Do Thái trên khắp thế giới. Chính quyền Trump gần đây vừa tái chỉ định Houthi là một nhóm khủng bố, trong khi người cai trị mới của Syria, Ahmed al-Shara, đã lãnh đạo một nhóm từng có liên hệ với al-Qaeda. Continue reading “Tại sao Israel không phải đối mặt với khủng bố hay nổi dậy ở Trung Đông?”

Trung Quốc muốn gì ở Ukraine?

Nguồn: Đạt Nguy, “What Does China Want in Ukraine?,” Foreign Affairs, 29/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sự lưỡng lự của Bắc Kinh đang khiến vai trò của họ bị hạn chế.

Cuộc chiến ở Ukraine đang tiếp tục định hình quan hệ đối ngoại của Trung Quốc. Khi các nhà lãnh đạo châu Âu đến thăm Bắc Kinh vào tuần trước để thảo luận về thương mại và an ninh, nhu cầu tìm kiếm một giải pháp cho cuộc chiến là một trong những lý do chính khiến quan hệ Trung Quốc-châu Âu đạt đến “bước ngoặt”, theo lời Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen. Đối với châu Âu, quan hệ gần gũi của Trung Quốc với Nga và sự ủng hộ mà Trung Quốc dành cho nỗ lực chiến tranh của Nga trong ba năm qua đã làm lu mờ quan hệ giữa Trung Quốc và châu Âu. Tại Bắc Kinh, Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa đã nói với các đối tác của mình rằng Trung Quốc nên “sử dụng ảnh hưởng của họ đối với Nga để tôn trọng Hiến chương Liên Hiệp Quốc và chấm dứt chiến tranh xâm lược chống lại Ukraine.” Continue reading “Trung Quốc muốn gì ở Ukraine?”

05/08/1914: Lắp đặt đèn giao thông điện đầu tiên trên thế giới

Nguồn: First electric traffic signal installed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1914, đèn giao thông chạy bằng điện đầu tiên trên thế giới đã được lắp đặt tại điểm giao giữa Đại lộ Euclid và Đường East 105th ở Cleveland, Ohio.

Trước đó, trong những ngày đầu của xe hơi, việc di chuyển trên đường phố Mỹ là một trải nghiệm hỗn loạn, khi người đi bộ, xe đạp, xe ngựa, và xe điện cạnh tranh với xe cơ giới để giành quyền ưu tiên. Tình trạng đã được cải thiện phần nào khi xe ngựa dần biến mất, nhưng từ ngay trước Thế chiến I, người ta đã nhận thấy rõ rằng phải có một hệ thống quy định để giữ cho giao thông thông suốt và giảm số vụ tai nạn trên đường. Continue reading “05/08/1914: Lắp đặt đèn giao thông điện đầu tiên trên thế giới”

Lực lượng Mỹ nên rời khỏi châu Âu như thế nào?

Nguồn: Christopher S. Chivvis,  “How U.S. Forces Should Leave Europe,” Foreign Affairs, 23/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Và tại sao Trump nên bắt đầu quá trình đó ngay bây giờ?

Suốt hàng thập kỷ qua, khả năng tự vệ tập thể của châu Âu chỉ là một khát vọng xa vời. Nhưng giờ đây, thời khắc để hiện thực hóa mục tiêu này cuối cùng cũng đến. Động lực đang dần hình thành mạnh mẽ ở châu Âu: nhiều năm thực hiện các bước nhỏ để củng cố nền quốc phòng châu Âu đã nhường chỗ cho những hành động lớn sau khi Nga xâm lược Ukraine vào năm 2022, và những nỗ lực này lại càng tăng tốc sau sáu tháng kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức. Các nhà lãnh đạo châu Âu đã hứa sẽ tăng mạnh chi tiêu quốc phòng và các khoản chi khác liên quan đến quốc phòng tại hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6, nâng cam kết ngân sách chung của các thành viên từ 2% lên 5% GDP. Để thực hiện những cam kết quan trọng này, châu Âu đang giới thiệu các cơ chế tài chính mới và phá bỏ các rào cản hợp tác trong ngành công nghiệp quốc phòng của mình. Continue reading “Lực lượng Mỹ nên rời khỏi châu Âu như thế nào?”

Lãnh đạo tập thể đang được khôi phục trong quân đội Trung Quốc

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Collective leadership reasserts itself in China’s military,” Nikkei Asia, 31/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Truyền thống này đang trỗi dậy trở lại trước thềm Mật nghị Bắc Đới Hà thường niên của Đảng.

Mùa hè chính trị của Trung Quốc đang dần trở nên nóng bỏng, và ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy “lãnh đạo tập thể” đang được khôi phục trong Quân Giải phóng Nhân dân, lực lượng vũ trang hùng mạnh của Trung Quốc, vốn nằm dưới sự chỉ huy của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Continue reading “Lãnh đạo tập thể đang được khôi phục trong quân đội Trung Quốc”

03/08/1795: Ký Hiệp ước Greenville

Nguồn: Treaty of Greenville signed, ending the Northwest Indian War, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1795, Mỹ và Liên bang Người Mỹ bản địa Tây Bắc, một liên minh các bộ lạc từ vùng phía đông Ngũ Đại Hồ, đã ký Hiệp ước Greenville, chấm dứt hai thập kỷ thù địch do tranh chấp lãnh thổ. Chủ yếu bao gồm các bộ lạc Shawnee, Delaware, Iroquois, Ottawa, Ojibwa, và Miami, Liên bang Người Mỹ bản địa Tây Bắc đã được thành lập để cùng nhau bảo vệ vùng đất tổ tiên của các bộ lạc thành viên khỏi bị xâm chiếm – thường là bằng bạo lực – bởi những người định cư châu Âu di cư về phía tây kể từ sau Cách mạng Mỹ. Continue reading “03/08/1795: Ký Hiệp ước Greenville”

02/08/1934: Hitler trở thành nhà độc tài của Đức

Nguồn: Hitler becomes dictator of Germany, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1934, sau cái chết của Tổng thống Đức Paul von Hindenburg, Thủ tướng Adolf Hitler đã trở thành nhà độc tài tối cao của Đức dưới danh hiệu Führer hay “Lãnh tụ.” Quân đội Đức sau đó tuyên thệ trung thành với vị tổng tư lệnh mới, và những tàn dư cuối cùng của chính phủ dân chủ Đức đã bị giải thể để nhường chỗ cho Đệ Tam Đế chế của Hitler. Dù ông cam kết với người dân rằng Đệ Tam Đế chế sẽ tồn tại trong một nghìn năm, nhưng nước Đức Quốc xã đã sụp đổ chỉ 11 năm sau đó. Continue reading “02/08/1934: Hitler trở thành nhà độc tài của Đức”

31/07/1964: Tàu Ranger 7 chụp ảnh Mặt Trăng

Nguồn: Ranger 7 photographs moon, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1964, Ranger 7, một tàu thăm dò Mặt Trăng không người lái của Mỹ, đã chụp những bức ảnh cận cảnh đầu tiên của Mặt Trăng – tổng cộng là 4.308 bức – trước khi va chạm với bề mặt Mặt Trăng ở phía tây bắc Biển Mây (Sea of Clouds). Những bức ảnh này rõ nét gấp 1.000 lần so với bất kỳ hình ảnh nào từng được nhìn thấy qua kính viễn vọng trên Trái Đất. Continue reading “31/07/1964: Tàu Ranger 7 chụp ảnh Mặt Trăng”

Rủi ro của Mỹ từ việc phụ thuộc vào dược phẩm nước ngoài

Nguồn: Thomas J. Bollyky, Chloe Searchinger, và Prashant Yadav, “America’s Pill Problem,” Foreign Affairs, 22/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Thuế quan sẽ không giải quyết được sự phụ thuộc của người Mỹ vào dược phẩm nước ngoài.

Gần 25 năm trước, người Mỹ đã nhận ra tầm quan trọng của kháng sinh ciprofloxacin. Thường được kê đơn cho các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, “cipro” cũng là phương pháp điều trị hàng đầu khi phơi nhiễm bệnh than. Tháng 09/2001, chỉ một tuần sau vụ khủng bố ngày 11/09, công chúng Mỹ đã phải đối mặt với một cơn ác mộng khác: một kẻ nào đó đã gửi mầm bệnh than qua Bưu điện Mỹ đến các công ty truyền thông và các văn phòng Quốc hội – cuối cùng khiến 5 người tử vong và 17 người khác nhiễm bệnh. Những người có nguy cơ phơi nhiễm dù chỉ là nhỏ nhất cũng xếp hàng để được điều trị. Continue reading “Rủi ro của Mỹ từ việc phụ thuộc vào dược phẩm nước ngoài”

29/07/1909: General Motors mua lại Cadillac

Nguồn: General Motors buys Cadillac, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1909, Tập đoàn General Motors (GM) mới thành lập đã mua lại nhà sản xuất xe hơi hạng sang nước Mỹ lúc bấy giờ, Công ty Xe hơi Cadillac, với giá 4,5 triệu đô la.

Cadillac ra đời từ đống đổ nát của công ty thất bại thứ hai của nhà tiên phong trong ngành xe hơi Henry Ford (nỗ lực thứ ba của ông, Ford Motor, cuối cùng đã thành công). Khi các cổ đông của Công ty Henry Ford đã giải thể mời thợ máy Henry Leland đến Detroit nhằm định giá tài sản của công ty để bán, Leland đã thuyết phục họ tiếp tục kinh doanh. Ý tưởng của ông là kết hợp khung gầm mới nhất của Ford với động cơ xi-lanh đơn do Oldsmobile, một nhà sản xuất xe hơi thời kỳ đầu khác, phát triển. Vì mục đích đó, Công ty Xe hơi Cadillac (được đặt theo tên nhà thám hiểm người Pháp Antoine Laumet de La Mothe Cadillac, người thành lập thành phố Detroit vào năm 1701) đã ra đời vào tháng 8 năm 1902. Leland đã giới thiệu chiếc Cadillac đầu tiên – với giá 850 đô la – tại Triển lãm Xe hơi New York vào năm sau. Continue reading “29/07/1909: General Motors mua lại Cadillac”

Tại sao Trung Quốc nới lỏng “lệnh cấm rượu” đối với công chức?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi administration quick to tell civil servants they can drink,” Nikkei Asia, 24/07/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đã quyết định điều chỉnh “lệnh cấm rượu” đang tác động tiêu cực đến nền kinh tế.

Chính quyền của Chủ tịch nước kiêm Tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc Tập Cận Bình đã buộc phải điều chỉnh “lệnh cấm rượu” nhắm vào các quan chức đảng và chính phủ sau khi hứng chịu làn sóng chỉ trích gay gắt từ công chúng.

Chính quyền Tập đã công bố một số thay đổi nhỏ đối với chính sách gây tranh cãi này thông qua ba cơ quan truyền thông chính thức, vốn được gọi là “hầu thiệt” (tức cổ họng và lưỡi) của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Continue reading “Tại sao Trung Quốc nới lỏng “lệnh cấm rượu” đối với công chức?”

Tại sao các lệnh trừng phạt dầu mỏ không còn tác dụng?

Nguồn: Gregory Brew, “Why Oil Sanctions No Longer Work,” Foreign Policy, 23/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các lệnh trừng phạt dầu mỏ đã không mang lại kết quả như mong đợi với Iran và Nga. Sẽ là một sai lầm nếu thử áp dụng chúng với Trung Quốc.

Vào tháng 6, trong lúc bom rơi xuống Tehran, một điều kỳ lạ đã xảy ra: xuất khẩu dầu thô của Iran bất ngờ tăng vọt trong một thời gian ngắn. Dù bị tấn công, Iran vẫn không hề chùn bước trong việc vận chuyển dầu – và các khách hàng của họ ở Trung Quốc cũng không nản lòng khi tiếp tục mua dầu, bất chấp các lệnh trừng phạt.

Tổng thống Mỹ Donald Trump có lẽ không muốn Israel ném bom các cơ sở năng lượng, nhưng lý do cho thành công của Iran lại rất đơn giản: Các lệnh trừng phạt không còn hiệu quả nữa. Chí ít là không như dự định ban đầu. Continue reading “Tại sao các lệnh trừng phạt dầu mỏ không còn tác dụng?”

27/07/1981: Cậu bé Adam Walsh bị bắt cóc

Nguồn: Six-year-old Adam Walsh is abducted, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1981, cậu bé 6 tuổi Adam John Walsh đã bị bắt cóc từ một trung tâm thương mại ở Hollywood, Florida, rồi sau đó được phát hiện đã bị sát hại. Sau vụ án mạng, cha của Adam, John Walsh, đã trở thành một nhà hoạt động hàng đầu vì quyền của các nạn nhân, và là người dẫn chương trình truyền hình dài tập Những kẻ bị truy nã gắt gao nhất nước Mỹ (America’s Most Wanted).

Đầu giờ chiều ngày 27/07, Adam cùng mẹ, Reve, bước vào một cửa hàng bách hóa Sears. Bà đã cho phép con trai xem một nhóm các bé trai lớn tuổi hơn chơi trò chơi điện tử trong khu đồ chơi trong lúc bà đi mua sắm gần đó. Khi bà quay lại đón con chưa đầy 10 phút sau, cậu bé đã biến mất. Continue reading “27/07/1981: Cậu bé Adam Walsh bị bắt cóc”

26/07/1947: Tổng thống Truman ký Đạo luật An ninh Quốc gia

Nguồn: President Truman signs the National Security Act, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1947, Tổng thống Harry S. Truman đã ký Đạo luật An ninh Quốc gia (National Security Act), một trong những văn bản pháp lý quan trọng nhất của Chiến tranh Lạnh. Đạo luật này đã thiết lập phần lớn khuôn khổ hành chính cho việc hoạch định chính sách đối ngoại trong hơn 40 năm tiếp theo của Chiến tranh Lạnh.

Tính đến tháng 07/1947, Chiến tranh Lạnh đã bước vào giai đoạn cao trào. Mỹ và Liên Xô, từng là đồng minh trong Thế chiến II, nay chuyển sang đối đầu như những kẻ thù ý thức hệ. Trong những tháng trước đó, chính quyền Truman đã kêu gọi và đảm bảo được nguồn viện trợ quân sự và kinh tế cho Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ để hỗ trợ họ trong cuộc đấu tranh chống lại quân nổi dậy cộng sản. Continue reading “26/07/1947: Tổng thống Truman ký Đạo luật An ninh Quốc gia”

Tiền điện tử và cuộc chiến Mỹ-Trung giành quyền lãnh đạo tài chính toàn cầu

Nguồn: Trần Ánh Phàm và Trần Định Định, “Who Will Rule Crypto? The China-US Battle for Global Financial Leadership,” The Diplomat, 22/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cuộc đua tiền kỹ thuật số giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ là một cuộc chạy đua công nghệ, mà còn là một cuộc tái thiết hệ thống quản trị tiền tệ toàn cầu.

Trong năm 2025, Trung Quốc và Mỹ đang tăng cường sự cạnh tranh trong một lĩnh vực mới: cơ sở hạ tầng tiền tệ kỹ thuật số.

Tháng 5 vừa qua, Hong Kong đã thông qua một đạo luật mang tính bước ngoặt để quản lý các loại stablecoin (tiền điện tử có giá trị ổn định) được tham chiếu bằng tiền pháp định, nhấn mạnh tham vọng trở thành trung tâm tài chính kỹ thuật số và phù hợp với chiến lược rộng hơn của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY) trở thành một lựa chọn thay thế cho đồng đô la Mỹ. Continue reading “Tiền điện tử và cuộc chiến Mỹ-Trung giành quyền lãnh đạo tài chính toàn cầu”

24/07/1901: Nhà văn O. Henry được ra tù

Nguồn: Short story writer O. Henry is released from prison, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1901, William Sydney Porter, hay còn được biết đến với bút danh O. Henry, đã được ra tù sau ba năm thụ án vì tội biển thủ tiền từ một ngân hàng ở Austin, Texas.

Để thoát khỏi cảnh tù đày, Porter từng trốn chạy khỏi chính quyền và đến ẩn náu ở Honduras, nhưng đã trở về khi vợ ông, người vẫn còn ở Mỹ, được chẩn đoán mắc bệnh nan y. Ông vào tù và bắt đầu viết truyện để nuôi cô con gái nhỏ trong thời gian đó. Continue reading “24/07/1901: Nhà văn O. Henry được ra tù”

Làm cho nước Mỹ đơn độc trở lại

Nguồn: Margaret MacMillan, “Making America Alone Again,” Foreign Affairs, 21/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Lịch sử hầu như không có tiền lệ nào cho việc Washington từ bỏ các liên minh của chính mình.

Henry Kissinger từng ví mình như chàng cao bồi đơn độc cưỡi ngựa vào thành phố để dẹp yên những kẻ xấu. Nhưng vị ngoại trưởng Mỹ, người cũng từng là cố vấn an ninh quốc gia, lại có cách nhìn khác khi đối phó với các cường quốc. Thần tượng của ông là chính khách người Áo Klemens von Metternich, người bằng cách nào đó đã tập hợp được một nhóm khó tin gồm Áo, Anh, Phổ, Nga, và một số đồng minh nhỏ hơn cùng các nhà lãnh đạo không mấy hòa hợp của họ thành một liên minh cuối cùng đã đánh bại Napoleon vào năm 1815. Như Kissinger đã hiểu được, ngay cả những cao bồi đơn độc cũng cần có bạn bè. Continue reading “Làm cho nước Mỹ đơn độc trở lại”

22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới

Nguồn: Wiley Post flies solo around the world, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1933, phi công người Mỹ Wiley Post đã trở về sân bay Floyd Bennett ở New York sau khi hoàn thành chuyến bay một mình vòng quanh thế giới chỉ trong 7 ngày, 18 giờ, và 49 phút. Ông là phi công đầu tiên thực hiện được kỳ tích này.

Post, với vẻ ngoài dễ nhận biết nhờ miếng che một bên mắt, đã bắt đầu hành trình của mình vào ngày 15/07, bay thẳng đến Berlin mà không có trạm dừng. Sau một thời gian nghỉ ngơi ngắn, ông tiếp tục bay đến Liên Xô, dừng chân ở vài nơi trước khi quay lại Bắc Mỹ, với các điểm dừng ở Alaska, Canada, và cuối cùng hạ cánh thành công tại điểm xuất phát ở New York. Continue reading “22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới”

Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông

Nguồn: James Borton và Sherry Chen, “China’s war of ideas in the South China Sea,” Nikkei Asia, 18/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đang sử dụng các viện nghiên cứu để hợp pháp hóa yêu sách hàng hải và định hình nhận thức toàn cầu.

Trong lúc các cuộc tuần tra hải quân và việc xây dựng đảo nhân tạo thường xuyên chiếm sóng tin tức về Biển Đông, Trung Quốc đang triển khai một chiến dịch khác, lặng lẽ hơn – một chiến dịch không diễn ra trên biển, mà trong các phòng hội thảo, cuộc họp chính sách, và đối thoại học thuật. Đi đầu trong chiến dịch này là các viện nghiên cứu Trung Quốc do nhà nước hậu thuẫn, những đơn vị đang dần định hình câu chuyện xoay quanh tham vọng hàng hải của Bắc Kinh. Continue reading “Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông”