Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 15/5/2015)
Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh
Tướng Charles Gordon (1833-1885) trở thành vị anh hùng dân tộc của nước Anh vì những chiến công tại Trung Quốc và sự hy sinh của ông khi bảo vệ Khartoum khỏi quân nổi dậy Sudan.
Charles Gordon sinh ngày 28 tháng 1 năm 1833, là con trai của một sĩ quan quân đội cấp cao. Năm 1852 ông được lệnh phục vụ trong binh đoàn Công binh Hoàng gia. Ông trở nên nổi bật trong cuộc Chiến tranh Crimea (1853-1856), và năm 1860, ông tình nguyện tham gia chiến tranh “Mũi tên” (còn có tên là Chiến tranh nha phiến lần hai) tại Trung Quốc. Tháng 5/1862, binh đoàn công binh của Gordon được phái đi để tăng cường trấn giữ trung tâm thương mại của Châu Âu tại Thương Hải trước sự uy hiếp của quân Thái Bình nổi dậy (chỉ quân của Thái Bình Thiên quốc – ND). Một năm sau, ông trở thành tổng tư lệnh của một lực lượng gồm 3.500 nông dân được huấn luyện để bảo vệ thành phố. Trong 18 tháng sau đó, quân lính của Gordon đóng vai trò quan trọng trong việc đánh bại các cuộc nổi dậy của quân Thái Bình.
Tháng 1/1865, Gordon quay trở lại nước Anh và người dân nồng nhiệt gọi ông là “Gordon Trung Hoa”. Năm 1873, ông được bổ nhiệm làm thống đốc tỉnh Equatoria ở Sudan. Từ tháng 4/1874 đến tháng 12/1876, ông cho vẽ bản đồ thượng nguồn sông Nile, và thiết lập các căn cứ dọc sông xuôi về phía nam cho tới tận vùng đất ngày nay là nước Uganda. Gordon tiếp tục được thăng chức lên làm tổng đốc toàn quyền. Ông thực thi quyền hành của mình, đè bẹp quân nổi dậy và cấm buôn bán nô lệ. Tuy nhiên, tình trạng sức khỏe yếu buộc ông phải từ nhiệm và quay lại Anh vào năm 1880. Sau đó ông còn thực hiện một chuyến hành trình đến Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi.
Tháng 1/1884 ông trở lại Sudan để giải cứu quân đội Ai Cập khỏi Khartoum đang bị uy hiếp bởi quân nổi dậy Sudan do Muhammad Admad al-Mahdi dẫn đầu. Tháng tiếp theo Khartoum bị bao vây, và đến ngày 26/1/1885, quân nổi dậy đột nhập được vào thành phố, giết chết Gordon (có vẻ trái lệnh của al-Mahdi) và những người lính khác. Hai ngày sau đó quân tiếp viện Anh mới tới. Trước sự hy sinh của ông, công chúng Anh tôn vinh ông là “Gordon của Khartoum”, một người có niềm tin mạnh mẽ vào đạo Cơ-đốc, một vị thánh-chiến binh tử vì đạo, đồng thời họ cũng lên án chính phủ, cụ thể là thủ tướng William Gladstone, vì đã thất bại trong cuộc giải vây. Tuy nhiên, các sử gia cho rằng Gordon đã kháng lệnh và không rút quân khỏi Khartoum, dù cho tới tận cuối cuộc vây hãm việc rút quân vẫn còn khả thi.
