Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
EU đã phê duyệt vắc-xin covid-19 của Novavax, mang tên Nuvaxovid. Loại thuốc này đạt hiệu quả 90% chống nhiễm bệnh. Trong khi đó Moderna nói liều ba của họ giúp tăng miễn dịch trước biến thể Omicron. Kết quả thử nghiệm sơ bộ cho thấy một liều tăng cường giúp tăng mức độ kháng thể lên khoảng 37 lần so với chỉ hai liều.
Donald Trump kiện tổng chưởng lý New York Letitia James nhằm ngăn cuộc điều tra dân sự của bà về các giao dịch kinh doanh của ông. Bà James muốn thẩm vấn ông với thủ tục tuyên thệ vào tháng 1 để phục vụ điều tra. Vị cựu tổng thống, người liên tục vướng vào các vụ tố tụng, đã cáo buộc bà James “quấy rối” và “đe dọa” ông. Văn phòng chưởng lý gọi vụ kiện là một chiến thuật trì hoãn.
Diễn đàn Kinh tế Thế giới Davos, một sự kiện thường niên của các chính trị gia và lãnh đạo doanh nghiệp toàn cầu, đã bị hoãn lại. Nó dự kiến diễn ra vào cuối tháng 1 nhưng ban tổ chức nói biến thể Omicron tiềm ẩn quá nhiều rủi ro để tiếp tục. Thay vào nó có thể được tổ chức vào đầu mùa hè năm sau.
Chính quyền Biden ban hành một số quy định chặt chẽ hơn nhằm nâng tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu cho xe. Các nhà sản xuất ô tô và xe tải hạng nhẹ phải đạt mức trung bình trên toàn đội xe là 55 dặm/gallon đến thời điểm 2026, từ con số 43 dặm/gallon dưới thời chính quyền Trump. Các nhà quản lý ước tính luật này sẽ giảm được khoảng 3,1 tỷ tấn khí thải CO2 trong ba mươi năm tới.
Alaa Abdel Fattah, nhà hoạt động Ai Cập trở nên nổi tiếng sau cuộc nổi dậy 2011 lật đổ tổng thống Hosni Mubarak, đã bị bỏ tù 5 năm vì tung tin sai sự thật. Một luật sư nhân quyền và một blogger khác cũng bị kết án bốn năm cho cùng tội danh. Những người này bị bắt giữ từ 2019 sau một loạt vụ biểu tình chống chính phủ. Các nhóm nhân quyền đã lên án phán quyết.
Theo cảnh sát, số người chết vì bão Rai ở Philippines đã tăng lên ít nhất 375 người. Cơn bão đổ bộ vào phía đông nam của đất nước hôm thứ Năm. Gió mạnh khoảng 195 km một giờ (120 dặm một giờ) và mưa lớn đã buộc khoảng 400.000 người phải rời bỏ nhà cửa.
BNP Paribas cho biết có kế hoạch rút lui khỏi thị trường ngân hàng bán lẻ Mỹ bằng cách bán chi nhánh tại đây, Bank of the West, với giá 16,3 tỷ đô la cho Tập đoàn tài chính BMO của Canada. Ngân hàng lớn nhất nước Pháp không thể theo kịp các đối thủ lớn hơn ở Mỹ. Họ có kế hoạch sử dụng số tiền thu được từ thương vụ để củng cố thị trường châu Âu và để mua lại cổ phần.
Con số trong ngày: 500, là số rạp chiếu phim ước tính đã mở cửa ở Ả Rập Saudi kể từ năm 2018, khi chính quyền cho mở lại rạp phim sau ba thập niên cấm cửa. Giờ đây vương quốc cũng bắt đầu sản xuất phim của riêng mình.
TIÊU ĐIỂM
Trong tuần này, Thế giới Hôm nay sẽ tổng kết năm 2021 qua từng chủ đề lớn. Hôm nay là địa chính trị toàn cầu.
Những thách thức đặt ra cho chính phủ mới của Đức
Mọi người rất nghi ngờ khi đèn giao thông lần đầu được sử dụng ở Berlin vào những năm 1920, thủ tướng mới của Đức Olaf Scholz phát biểu. Nhưng ngày nay chúng là không thể thiếu. Ông Scholz kỳ vọng liên minh “đèn giao thông” của ông, vừa nhậm chức hôm 8 tháng 12, sẽ đạt được thành công tương tự.
Ông Scholz, người thuộc đảng Dân chủ Xã hội, lãnh đạo một chính phủ ba bên với đảng Xanh và đảng Dân chủ Tự do (FDP) thân thiện với doanh nghiệp. Họ thừa kế một nước Đức giàu có, ổn định, nhưng đứng trước hàng loạt thách thức, bao gồm cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và Trung Quốc, sau nhiệm kỳ 16 năm của Angela Merkel.
Những việc cần làm hàng đầu của ông Scholz là thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh của Đức: các đảng muốn nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong sản lượng điện lên 80% vào năm 2030. Các đối tác EU của Đức kỳ vọng ông Scholz sẽ theo bước bà Merkel trong nỗ lực xây dựng tổ chức trong bối cảnh thách thức từ covid-19 và các động thái gây hấn của Nga. Nhưng thủ tướng cũng phải đảm bảo liên minh không chia rẽ. Đặc biệt khi trong một số vấn đề, FDP và Xanh hoàn toàn trái ngược nhau.
Nhìn lại thất bại của Mỹ ở Afghanistan
“Taliban không phải là quân đội Bắc Việt Nam,” Tổng thống Joe Biden tuyên bố vào ngày 8 tháng 7, vài ngày sau khi Mỹ rút khỏi Afghanistan. “Bạn sẽ không thấy cảnh tượng sơ tán khỏi mái nhà đại sứ quán.” Đến ngày 15 tháng 8, các nhà ngoại giao Mỹ rời Kabul bằng trực thăng Chinook.
Chuyến rút quân của Mỹ khỏi Kabul, giống ở Sài Gòn vào năm 1975, là một thời điểm địa chính trị rất đặc biệt: quốc gia hùng mạnh nhất thế giới bị đánh bại bởi một bên yếu hơn. Trong sự kiện 2021, tình trạng hỗn loạn đã khiến các nước láng giềng tràn ngập người tị nạn và cổ vũ các chiến binh thánh chiến trên khắp thế giới.
Nhưng bài học kinh nghiệm từ Việt Nam có thể rất quan trọng. Bất chấp thất bại nhục nhã, trong vòng 15 năm Mỹ đã thắng cuộc chiến tranh lạnh và trở thành siêu cường dẫn đầu thế giới. Đó có thể là một điều an ủi đối với Mỹ. Song chẳng an ủi gì đối với người dân Afghanistan hiện phải sống dưới chính quyền Taliban.
Căng thẳng gia tăng xoay quanh vấn đề Đài Loan
Nếu 2020 là năm Trung Quốc khẳng định quyền lực thống trị Hồng Kông, thì 2021 là năm họ hướng sang Đài Loan. Năm nay, một số lượng kỷ lục máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã bay vào vùng trời xung quanh hòn đảo này. Vào tháng 3, Đô đốc Phil Davidson, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ, nói với Quốc hội ông lo lắng Trung Quốc sẽ tấn công Đài Loan ngay từ năm 2027.
Thái độ ngày càng hiếu chiến của Trung Quốc đã buộc các nhà hoạch định chính sách ở Washington phải suy nghĩ nghiêm túc về cách xử lý nếu Trung Quốc xâm lược Đài Loan. Một dấu hiệu ban đầu cho thấy gia tăng căng thẳng ở châu Á-Thái Bình Dương là việc thành lập AUKUS, một tổ chức hợp tác Mỹ-Úc-Anh hồi tháng 9 nhằm cung cấp cho Úc các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Trung Quốc ngay lập tức phản đối hiệp ước, trong khi Đài Loan hoan nghênh nó như một “xu hướng tích cực và cần thiết cho hòa bình ổn định trong khu vực.”
Chiều hướng mới trong xung đột Israel-Palestine
Năm nay Vùng đất Thánh chứng kiến nhiều xung đột hơn. Tháng 5 có cuộc chiến kéo dài 11 ngày giữa Israel và Hamas khiến 242 người Palestine và 10 người Israel thiệt mạng. Cuộc giao tranh không đạt được kết quả gì ngoại trừ việc dọn dẹp chiến trường cho đợt giao tranh tiếp theo.
Có rất ít áp lực đối với Israel để giải quyết cuộc xung đột giữa hai bên. Năm ngoái Bahrain, Maroc, Sudan và UAE đều đồng loạt thiết lập quan hệ ngoại giao với nhà nước Do Thái. Một nửa dân số Ả Rập giờ đây sống ở các nước công nhận Israel. Chính phủ mới của Israel do Naftali Bennett lãnh đạo tiếp tục thắt chặt các mối quan hệ này trong năm 2021.
Trong khi đó, ủng hộ đối với giải pháp hai nhà nước đang giảm dần trong cả người Israel và người Palestine. Cả hai bên đều không chắc chắn bản thân mình muốn đạt được điều gì. Những nỗ lực kiến tạo hòa bình gần đây đã trở nên vô ích. Tổng thống Joe Biden dường như không muốn can dự. Israel và Palestine cũng đã ngừng đàm phán trực tiếp từ 2014. Rất ít nhà quan sát dự đoán thay đổi trong năm 2022.
