02/02/1848: Hiệp ước Guadalupe Hidalgo được ký kết

Nguồn: Treaty of Guadalupe Hidalgo is signed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1848, Hiệp ước Guadalupe Hidalgo đã được ký, chấm dứt Chiến tranh Mexico-Mỹ theo hướng có lợi cho Mỹ. Hiệp ước này đã thêm một vùng đất rộng gần 1,4 triệu km2 vào lãnh thổ Mỹ, bao gồm khu vực sẽ trở thành các tiểu bang Texas, California, Nevada, Utah, New Mexico, và Arizona, cũng như một phần của Colorado và Wyoming. Tranh cãi trong và sau chiến tranh đã khiến Tổng thống James K. Polk rơi vào cuộc chiến chính trị với hai tổng thống tương lai: Zachary Taylor và Abraham Lincoln.

Polk, một đảng viên Dân chủ, đã châm ngòi cho Chiến tranh Mexico-Mỹ khi ông cử Tổng Tư lệnh Quân đội Zachary Taylor và đoàn quân của ông đến tuyên bố chủ quyền với vùng lãnh thổ dọc theo Sông Rio Grande giữa Mỹ và Mexico. Polk khẳng định Mexico đã xâm lược Mỹ khi giao tranh đã nổ ra trước đó giữa quân đội Mỹ và Mexico về ranh giới lãnh thổ không rõ ràng của Texas. Hành động của Polk ngay lập tức bị Abraham Lincoln, khi đó là thành viên hàng đầu Đảng Whig ở Quốc hội, lên án. Lincoln mô tả cuộc chiến diễn ra sau đó là vi hiến, không cần thiết, và tốn kém. Trong lúc Taylor thực hiện nhiệm vụ quân sự của mình ở Texas, Polk đấu tranh với phe đối lập ở Quốc hội do Lincoln lãnh đạo ở Washington.

Polk là người tin tưởng vững chắc vào “Vận mệnh Hiển nhiên” của nước Mỹ về việc mở rộng lãnh thổ để mang nền dân chủ và Cơ đốc giáo Tin lành đến một khu vực “lạc hậu.” Lincoln và những người thuộc phe của ông không phản đối chủ nghĩa bành trướng mà phản đối cách mà Polk biện minh cho cuộc chiến của mình. Dù cuộc chiến đã kết thúc có lợi cho Mỹ, Lincoln vẫn tiếp tục chỉ trích Polk sau khi ký hiệp ước, vì tổng thống không có một chiến lược rút lui trong đó xác định rõ quyền công dân và quyền sở hữu tài sản cho những cựu công dân Mexico. Lincoln gọi tổng thống là “một người đàn ông bối rối, hoang mang, và hoàn toàn mất phương hướng.” Và dù cuộc chiến của Polk đã thành công, nhưng ông đã mất đi sự ủng hộ của công chúng sau hai năm chiến đấu đẫm máu, trong đó Mỹ đã mất 1.700 lính trên chiến trường và phải chi tới 100 triệu đô la.

Trong khi đó, Taylor đã giành được sự nổi tiếng toàn quốc nhờ những hành động anh hùng của mình trong chiến tranh và vì tình đồng chí mà ông chia sẻ với cả những cấp dưới thấp kém nhất của mình. Khi chiến tranh kết thúc, Taylor quyết định ra tranh cử tổng thống. Và một trong những cố vấn chính trị của ông chính là Abraham Lincoln, người đã viết một ghi chú cho Taylor sau khi chiến tranh kết thúc để khuyên ông nên nói gì về Chiến tranh Mexico-Mỹ và vấn đề chế độ nô lệ ở bất kỳ vùng lãnh thổ nào mới giành được. Lincoln gợi ý rằng Taylor nên tuyên bố “chúng ta có lẽ sẽ buộc phải chiếm lấy một phần lãnh thổ nào đó; nhưng tôi hy vọng rằng chúng ta sẽ không mở rộng lãnh thổ quá xa về phía nam, để tránh làm phức tạp và trầm trọng hơn vấn đề chế độ nô lệ đang gây chia sẽ.”

Polk đã chọn không tái tranh cử tổng thống, và Taylor đã giành được phiếu phổ thông trong cuộc đua có sự tham gia của cựu Tổng thống Martin Van Buren và ứng viên đảng Dân chủ Lewis Cass. Van Buren, ứng viên của Đảng Đất Tự do và cựu đảng viên Dân chủ, đã hành động như một kẻ phá đám, thu hút những phiếu bầu của Đảng Dân chủ có khả năng sẽ thuộc về Cass. Thật không may cho Lincoln, Taylor và những người kế nhiệm ông đã không giải quyết được vấn đề chế độ nô lệ trong nhiệm kỳ của họ, khiến Lincoln phải giải quyết vấn đề này trong cuộc nội chiến đẫm máu một thập kỷ sau đó.