Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 9/6/2015)
Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh
Bài liên quan: Mao Trạch Đông trong mắt người TQ hiện nay (P.1)
Mao Trạch Đông là lãnh đạo đảng cộng sản Trung Quốc và là người lập nên nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Ông là người chịu trách nhiệm cho các chính sách thảm họa: ‘Đại nhảy vọt’ và ‘Cách mạng Văn hóa’.
Mao Trạch Đông sinh ngày 26 tháng 12 năm 1893 trong một gia đình làm nghề nông ở làng Thiều Sơn, tỉnh Hồ Nam, miền trung Trung Quốc. Sau khi học sư phạm, ông tới Bắc Kinh làm việc trong thư viện của trường đại học. Cũng trong thời gian này, ông bắt đầu đọc các tài liệu của chủ nghĩa Marx. Năm 1921, Mao trở thành một trong những thành viên sáng lập nên Đảng Cộng sản Trung Quốc và lập một đảng bộ tại Hồ Nam. Năm 1923, Quốc dân đảng liên minh với Đảng Cộng sản để đánh bại các lãnh chúa đang kiểm soát phần lớn miền bắc Trung Quốc. Đến năm 1927, lãnh đạo Quốc dân đảng Tưởng Giới Thạch tiến hành một cuộc thanh trừng chống cộng.
Mao Trạch Đông và những người cộng sản rút lui xuống miền đông nam Trung Quốc. Năm 1934, khi bị Quốc dân đảng bao vây, Mao dẫn dắt quân cộng sản tiến hành cuộc ‘Vạn lý trường chinh’ – một cuộc hành trình dài 6000 dặm (khoảng 9.600 km – ND) về phía tây bắc Trung Quốc để thành lập căn cứ mới.
Trong cuộc chiến tranh với Nhật Bản kéo dài tám năm (1937-1945), Đảng Cộng sản và Quốc dân đảng một lần nữa lại tạm thời liên kết với nhau. Tuy nhiên ngay sau khi Thế chiến thứ hai kết thúc, cuộc nội chiến nổ ra giữa hai bên. Những người cộng sản giành chiến thắng, và ngày 1 tháng 10 năm 1949, Mao Trạch Đông tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Tưởng Giới Thạch phải trốn chạy đến đảo Đài Loan.
Mao Trạch Đông và các nhà lãnh đạo Cộng sản bắt đầu tái xây dựng xã hội Trung Quốc. Nhà nước sở hữu công nghiệp và nông dân Trung Quốc bắt đầu được tổ chức thành các hợp tác xã. Mọi sự chống đối đều bị đàn áp dã man. Ban đầu Trung Quốc tiếp nhận sự trợ giúp to lớn từ Liên Xô, nhưng quan hệ giữa hai nước nhanh chóng bắt đầu nguội lạnh.
Năm 1958, nhằm áp đặt một hình thức chủ nghĩa cộng sản mang tính “Trung Quốc” hơn nữa, Mao Trạch Đông chủ trương tiến hành ‘Đại nhảy vọt’. Chính sách này huy động một lượng lớn lực lượng lao động tập trung sản xuất nông nghiệp và công nghiệp. Tuy vậy, sự sụt giảm sản lượng nông nghiệp cùng với mùa màng thất bát đã dẫn đến nạn đói và hàng triệu người chết. Chính sách này cuối cùng cũng bị hủy bỏ và vị thế của Mao Trạch Đông bị suy giảm.
Trong một nỗ lực nhằm tái khẳng định quyền lực của mình, năm 1966 Mao Trạch Đông phát động ‘Cách mạng Văn hóa’ với mục đích ‘thanh lọc’ đất nước khỏi những thành phần ‘uế tạp’ và làm sống lại tinh thần cách mạng. Khoảng một triệu rưỡi người chết và rất nhiều di sản văn hóa bị phá hủy. Tháng 9 năm 1967, trước tình hình nhiều thành phố gần như rơi vào tình trạng vô chính phủ, Mao Trạch Đông phải lệnh cho quân đội tới thiết lập lại trật tự.
Mao Trạch Đông tỏ ra thắng thế, nhưng sức khỏe của ông suy yếu dần. Những năm tháng cuối đời của ông chứng kiến những nỗ lực thiết lập quan hệ với Mỹ, Nhật và Châu Âu. Năm 1972, Tổng thống Mỹ Richard Nixon tới thăm Trung Quốc và gặp gỡ Mao.
Mao Trạch Đông qua đời vào ngày 9 tháng 9 năm 1976.
