Nguồn: 100 Leaders (truy cập ngày 15/8/2015)
Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh
Những gì lãnh đạo nước Đức và đảng Quốc xã Adolf Hitler (1889-1945) làm trong những năm giữa thế kỷ hai mươi đã định hình sâu sắc diễn biến của lịch sử và dẫn đến cái chết của hàng triệu người. Mặc dù Hitler là người đã vực dậy nền kinh tế và quân đội bết bát của Đức, nhưng việc đưa quân xâm chiếm lãnh thổ đã châm ngòi cho Thế chiến thứ hai – một cuộc xung đột khiến hàng chục triệu người thiệt mạng. Hitler cũng là người gây ra chương diệt chủng đen tối nhất trong lịch sử loài người – nạn diệt chủng Holocaust, bi kịch của mười triệu người bị Đức Quốc xã giết hại, trong đó có tới sáu triệu người Do Thái.
Adolf Hitler nhanh chóng vươn tới quyền lực trong vai trò Chủ tịch Đảng Công nhân Quốc gia Xã hội chủ nghĩa Đức (Đảng Quốc xã – Nazis). Đảng chính trị này nổi lên cuối thập niên 1920, đặc biệt là sau khi cuộc khủng hoảng toàn cầu năm 1929 nổ ra. Trong cuộc bầu cử năm 1932, đảng Quốc xã thắng số lượng lớn ghế trong nghị viện Đức. Một năm sau, Hitler giữ cương vị Quốc trưởng (Fuehrer) và đương nhiên trở thành lãnh tụ của nước Đức.
Ở cương vị này, Hitler tiến hành một chương trình tái thiết quân đội Đức đầy tính hiếu chiến. Mặc dù điều này trực tiếp vi phạm Hiệp ước Versailles, nó lại giúp hồi sinh nền kinh tế Đức. Hitler cũng thẳng tay cản trở sự thành lập của bất cứ nhóm chính trị nào có thể đe dọa đảng Quốc xã.
Giữa thập niên 1930, Hitler và đảng Quốc xã đưa ra luật nhằm hạn chế quyền của người Đức gốc Do Thái. Cuối cùng cuộc khủng bố trở thành nạn diệt chủng Holocaust – sự tàn sát một cách có hệ thống hàng triệu người trong Thế chiến thứ hai.
Sự xâm chiếm lãnh thổ của Hitler cuối thập niên 1930 đã làm bùng nổ Thế chiến thứ hai. Ban đầu, do lo sợ một cuộc chiến khác sẽ nổ ra, phe các nước Đồng minh Châu Âu hầu như không phản ứng gì khi Đức tái chiếm vùng Rhineland, giúp Ý xâm lược Ethiopia và hỗ trợ quân phát-xít trong cuộc nội chiến Tây Ban Nha. Sau khi sáp nhập Áo và Tiệp Khắc, Đức xâm lược Ba Lan vào năm 1939, Pháp năm 1940 và Liên Xô năm 1941.
Hitler, đảng Quốc xã và đế chế ngắn ngủi này sụp đổ hoàn toàn một cách đáng ngạc nhiên. Mặc dù nước Đức đã kiểm soát gần như toàn bộ Tây và Trung Âu một thời gian, nhưng một mình quân đội của Hitler không thể chống lại sức mạnh tổng hợp của Liên Xô, Hoa Kỳ và Anh. Đầu năm 1942, quân đội Hitler liên tiếp chịu thất bại trước lực lượng quân Đồng minh. Đến năm 1945, quân Đồng minh đã tái chiếm phần lớn phần lãnh thổ bị Đức xâm lược và chiếm được ưu thế trên đất Đức. Hitler tự sát khi quân Liên Xô tiến vào Berlin. Một tuần sau đó, nước Đức đầu hàng.
