Nguồn: Nautilus travels under North Pole, History.com
Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp
Vào này năm 1958, tàu ngầm hạt nhân Nautilus của Mỹ đã hoàn thành chuyến đi dưới biển đầu tiên đến Bắc Cực. Là chiếc tàu ngầm hạt nhân đầu tiên trên thế giới, tàu Nautilus hạ ngầm tại Point Barrow, Alaska, và di chuyển gần 1.000 dặm dưới chỏm băng Bắc Cực để đi đến tâm của Bắc Cực. Sau đó, nó tiếp tục di chuyển đến Iceland, mở ra một tuyến đường mới và ngắn hơn từ Thái Bình Dương đến Đại Tây Dương và Châu Âu.
Tàu USS Nautilus được xây dựng dưới sự chỉ huy của Tướng Hải quân Mỹ Hyman G. Rickover, một kỹ sư lỗi lạc sinh ra ở Nga, người tham gia chương trình nguyên tử của Mỹ vào năm 1946. Năm 1947, ông được giao phụ trách chương trình phát triển tàu thuyền dùng năng lượng hạt nhân của hải quân và bắt đầu xây dựng một tàu ngầm nguyên tử.
Bị coi là một kẻ điên cuồng bởi những người gièm pha, Rickover đã thành công trong việc phát triển và chuyển giao chiếc tàu ngầm hạt nhân đầu tiên trên thế giới nhiều năm trước thời hạn. Vào năm 1952, sống tàu của Nautilus được đặt bởi Tổng thống Harry S. Truman, và vào ngày 21 tháng 01 năm 1954, Đệ nhất Phu nhân Mamie Eisenhower đã đập vỡ một chai sâm banh trên vòm của chiếc tàu khi nó được hạ thủy xuống sông Thames tại Groton, Connecticut. Được đưa vào khai thác vào ngày 30 tháng 09 năm 1954, chiếc tàu lần đầu tiên hoạt động nhờ năng lượng hạt nhân vào sáng ngày 17 tháng 01 năm 1955.
Lớn hơn nhiều so với những tàu ngầm diesel-điện trước đó, Nautilus dài 97,2m và có lượng rẽ nước 3.180 tấn. Nó có thể lặn trong khoảng thời gian gần như không giới hạn vì động cơ nguyên tử của nó không cần không khí và chỉ cần một lượng nhiên liệu hạt nhân rất nhỏ. Lò phản ứng hạt nhân chạy bằng uranium tạo ra hơi nước để vận hành các tuabin đẩy, cho phép Nautilus di chuyển dưới nước ở tốc độ trên 20 hải lý.
Trong những năm đầu phục vụ, tàu USS Nautilus đã phá vỡ nhiều kỷ lục du hành của tàu ngầm và vào ngày 23 tháng 07 năm 1958, tàu rời Trân Châu Cảng, Hawaii, trên chuyến “Hành trình Tuyến Tây Bắc ” – chuyến đi đầu tiên xuyên Bắc Cực bằng tàu ngầm. Có 116 người trên tàu trong chuyến đi lịch sử này, bao gồm Chỉ huy William R. Anderson, 111 sĩ quan và thủy thủ đoàn, cùng bốn nhà khoa học dân sự. Tàu Nautilus di chuyển về phía bắc qua Eo biển Bering và không hề nổi lên mặt nước cho đến khi nó đến Point Barrow, Alaska, trên Biển Beaufort, mặc dù nó đã đưa kính tiềm vọng lên mặt nước một lần phía ngoài Quần đảo Diomedes, giữa Alaska và Siberia, để kiểm tra định vị radar. Vào ngày 01 tháng 08, chiếc tàu ngầm rời bờ biển phía bắc Alaska và lặn xuống dưới chỏm băng Bắc Cực.
Chiếc tàu ngầm di chuyển ở độ sâu khoảng 152m, và chỏm băng ở trên có độ dày trong khoảng 3m đến 15m, với mặt trời đêm trắng của Bắc Cực tỏa sáng ở các góc khác nhau xuyên qua nền băng xanh. Vào lúc 11:15pm EDT ngày 03 tháng 08 năm 1958, Chỉ huy Anderson đã thông báo với thủy thủ đoàn của mình: “Vì thế giới, vì tổ quốc, vì Hải quân của chúng ta – đây là Bắc Cực.” Tàu Nautilus đã đi xuyên qua tâm Bắc Cực mà không dừng lại. Chiếc tàu ngầm sau đó nổi lên mặt nước ở biển Greenland giữa Spitzbergen và Greenland vào ngày 05 tháng 08. Hai ngày sau, nó kết thúc hành trình lịch sử của mình tại Iceland. Tổng thống Dwight D. Eisenhower đã tặng thưởng cho Anderson huân chương Legion of Merit vì vai trò chỉ huy của ông trong chuyến hành trình lịch sử.
Sau một sự nghiệp phục vụ kéo dài 25 năm và gần 500.000 dặm hành trình, tàu Nautilus đã bị loại biên vào ngày 03 tháng 03 năm 1980. Được ghi danh là một Cột mốc Lịch sử Quốc gia vào năm 1982, tàu ngầm hạt nhân đầu tiên của thế giới đã được đưa vào triển lãm năm 1986 với tên gọi Tàu Nautilus Lịch sử tại Bảo tàng Tàu ngầm Hải quân ở Groton, Connecticut.
