Nguồn: “Maximator, a European spy pact to rival the Five Eyes, comes to light”, The Economist, 26/05/2020.
Biên dịch: Phan Nguyên
Một người Đan Mạch, một người Thụy Điển, một người Đức và một người Hà Lan bước vào một quán bar. Đó là năm 1979 và bốn điệp viên đến từ bốn quốc gia đang gặp gỡ ở Munich bên những vại bia đen. Trong nhiều năm, họ đã hợp tác trong lĩnh vực tình báo tín hiệu (signals intelligence, còn gọi là SIGINT), tức việc chặn và giải mã các thông điệp, và muốn đặt tên cho liên minh tình báo vừa chớm nở của họ. “Họ nhìn vào các vại bia của mình, chứa đầy bia Doppelbock của thương hiệu địa phương Maximator”, theo Bart Jacobs, một giáo sư khoa học máy tính người Hà Lan. “Và họ đã đưa ra quyết định”.
Trong một bài viết được xuất bản vào tháng trước, Jacobs đã công khai lần đầu tiên sự tồn tại của liên minh Maximator, trước sự khó chịu đáng kể của những người đã giữ kín nó trong nhiều thập niên. Nhóm được thành lập vào năm 1976 khi Đan Mạch hợp tác với Đức và Thụy Điển để chặn và giải mã các tin nhắn được gửi bởi các vệ tinh, một phương thức liên lạc đang phát triển lúc đó. Hà Lan đã tham gia hai năm sau, đưa các trạm tiếp nhận thông tin của họ ở Carribe vào liên minh. Rồi đến lượt Pháp vào năm 1985. Nhóm này vẫn còn tồn tại và hoạt động cho đến ngày nay.
Lịch sử của Maximator là một minh họa tiêu biểu cho việc sử dụng các mánh khóe khác nhau trong ngành mật mã. Bên cạnh việc giải mã các tín hiệu, nhóm còn trao đổi chi tiết về các điểm yếu trong các máy mật mã vốn được sử dụng để mã hóa các bức điện ngoại giao và quân sự. Theo Jacobs, may mắn cho họ những công ty sản xuất ra những cỗ máy đó hầu hết đều được kiểm soát bởi các tổ chức tình báo phương Tây. Crypto AG, một công ty Thụy Sĩ thống trị thị trường toàn cầu, hóa ra được đồng sở hữu bởi CIA và đối tác Đức của họ, BND. Họ đã bán các cỗ máy này cho các nước bạn bè lẫn thù địch, bao gồm cả một số quốc gia thuộc NATO.
Không tiết lộ họ đã biết bằng cách nào nhưng Đức đã báo cho các đối tác trong liên minh Maximator về những điểm yếu đó, giúp họ bắt đầu đọc được tin tức mật của các nước khác. Các cơ quan tình báo Đức cuối cùng cũng lo ngại về việc CIA nhiệt tình theo dõi cả các đồng minh của mình. Khi Đức từ chối yêu cầu của Mỹ bán các cỗ máy này cho Thổ Nhĩ Kỳ, Mỹ đã đề nghị Hà Lan bán cho Thổ Nhĩ Kỳ các thiết bị đã được tùy chỉnh đó do công ty Philips của Hà Lan sản xuất. Thế nhưng cơ quan tình báo Hà Lan tham gia trực tiếp phi vụ này đã không thông báo với cơ quan tình báo Hà Lan tham gia liên minh Maximator, khiến các thành viên liên minh bối rối “khi thấy sự xuất hiện bất ngờ của các mật mã lạ xuất phát từ Thổ Nhĩ Kỳ”, Jacobs kể lại.
Sự tiết lộ về Maximator là một lời nhắc nhở rằng liên minh Five Eyes (Ngũ Nhãn), một hiệp ước tình báo toàn cầu giữa Mỹ, Anh, Canada, Úc và New Zealand, không phải là liên minh duy nhất trong lĩnh vực này. Các liên minh tình báo khác thường được hình thành xoay quanh các mục tiêu chung, như cuộc chiến ở Afghanistan. Chẳng hạn, liên minh Fourteen Eyes, chính thức được gọi là SIGINT Seniors Europe, tập hợp các quốc gia trong hai liên minh Five Eyes và Maximator, cùng với Tây Ban Nha, Na Uy, Bỉ và Ý. “Những nhóm này không phải khép kín cố định”, theo một người Anh trong nhóm, “mà chủ yếu là một tập hợp tạm thời tập trung vào các lợi ích chung”. Không có nhóm nào thân thiết và hợp tác sâu rộng như nhóm Five Eyes, khi các thành viên nhóm này chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực và thậm chí còn trao đổi nhân sự với nhau.
Tuy nhiên, Maximator chỉ bao gồm các thành viên châu Âu, một điều mang lại những lợi thế nhất định khi sự chia rẽ giữa hai bờ Đại Tây Dương ngày càng lớn. “Các kỹ sư người Đức và Pháp làm việc rất tốt với nhau”, theo lời Bernard Barbier, cựu giám đốc SIGINT thuộc tình báo Pháp, người từng đề xuất một liên minh tình báo Pháp-Đức. “Ngược lại”, ông than thở, “rất phức tạp khi kỹ sư Anh và Pháp làm việc với nhau”. Maximator cũng có vẻ đặc biệt bí mật, thậm chí nhiều người trong các cơ quan tình báo có liên quan cũng không biết tới nó. “Tôi đã từng nhìn thấy cả những tin tức đặc biệt mà tôi nghĩ ngay cả nhóm Five Eyes cũng sẽ rất muốn có”, một cựu quan chức tình báo Hà Lan nói. “Nhưng những thứ đó không thể được chia sẻ”.
