Nguồn: “Beijing Tests Joe Biden”, WSJ, 18/12/2020.
Người dịch: Trần Hùng
Rõ ràng là việc Trung Quốc bỏ tù Jimmy Lai và các nhà đấu tranh dân chủ khác của Hồng Kông báo hiệu một điều: Trung Quốc đang thử thách Joe Biden.
Ông Lai là người sáng lập một trong những tờ báo nổi tiếng nhất Hồng Kông, tờ Apple Daily. Hiện ông đang bị tạm giam và đối mặt với một số cáo buộc, trong đó có một cáo buộc dựa trên luật an ninh quốc gia mới mà Trung Quốc áp đặt lên Hồng Kông. Chúng ta biết rằng Trung Quốc đã rất tức giận khi ông Lai gặp các chính trị gia Mỹ trong chuyến công du tới Washington hồi năm 2019, bao gồm các cuộc gặp với Phó Tổng thống Mike Pence và Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, và cơ sở trong luật an ninh quốc gia mà Trung Quốc dựa vào để đưa ra cáo buộc là ông Lai khuyến khích các chính phủ nước ngoài áp đặt các biện pháp trừng phạt lên Hồng Kông và Bắc Kinh.
Ông Lai đã bị từ chối cho tại ngoại và bị cùm công khai trước công chúng. Ta Kung Pao (Đại Công Báo), cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc tại Hồng Kông, nói rằng ông nên bị dẫn độ về đại lục để xét xử. Bạn bè và người thân của ông lo lắng rằng điều đó đồng nghĩa với án tử hình dành cho nhà xuất bản 72 tuổi.
Chủ tịch Tập Cận Bình hy vọng sẽ đe dọa người dân Hồng Kông khiến họ phải im lặng và kiểm tra xem liệu Biden và các phụ tá của ông có làm ngơ những hành vi này và những hành vi vi phạm nhân quyền khác của Trung Quốc hay không. Cho đến nay, ông Tập chắc hẳn phải hài lòng trước sự thiếu phản ứng của Hoa Kỳ.
Một trong những thành tựu của Chính quyền Trump là việc thừa nhận rằng Trung Quốc đã trở thành đối thủ chính của Mỹ. Trung Quốc đã đánh cắp công nghệ của Hoa Kỳ, theo dõi và đe dọa các nhà phê bình ngay trong khuôn viên các trường đại học Mỹ, tham gia vào hoạt động gián điệp lớn, xây dựng đảo nhân tạo ở Biển Đông và đe dọa các đồng minh của Hoa Kỳ là Đài Loan và Australia. Ngoại trưởng Mike Pompeo đã đẩy lùi những hành động này, từ việc lên án Trung Quốc bắt giam người Duy Ngô Nhĩ tới việc trừng phạt các quan chức chịu trách nhiệm về cuộc đàn áp ở Hồng Kông.
Bắc Kinh đang hy vọng việc Biden đắc cử sẽ đánh dấu sự trở lại tình trạng “bình thường” – tức là cách tiếp cận “chung sống” từng hợp lý trong quan hệ Mỹ – Trung nhưng không phải trong triều đại của Tập Cận Bình. Học giả Trung Quốc Perry Link nói: “Công khai nhắm vào Jimmy Lai có thể là cách Bắc Kinh muốn kiểm tra quá trình đó sẽ diễn ra như thế nào”.
Biden đang gửi đi những thông điệp lẫn lộn nhau. Jake Sullivan, người sẽ là cố vấn an ninh quốc gia, tuần trước đã tweet nêu quan ngại về “việc tiếp tục bắt giữ và bỏ tù các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ ở Hồng Kông.” Nhưng ông không nêu tên người nào — không nhắc đến ông Lai hay các tù nhân lương tâm khác ở Hồng Kông — và ông Biden cũng không nói gì.
Một tín hiệu xấu khác là việc John Kerry được chọn làm đặc phái viên về khí hậu. Sự nghiệp của Kerry được đánh dấu bằng việc xoa dịu các đối thủ của Mỹ và mục tiêu quan trọng của ông là khiến Trung Quốc đưa ra những lời hứa về chống biến đổi khí hậu. Trung Quốc sẽ sẵn sàng làm việc đó để đổi lại sự im lặng của Hoa Kỳ đối với các hành động gây hấn trong khu vực và việc họ ngược đãi Hồng Kông và Đài Loan. Ông Tập sẽ cố gắng lợi dụng ông Kerry như cách Iran đã lợi dụng ông trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015.
Biden cũng được cho là đang xem xét đề cử Bob Iger làm đại sứ Mỹ tại Trung Quốc. Iger là một giám đốc điều hành rất thành công của hãng Disney, nhưng quan điểm công khai của ông là không thừa nhận những điều xấu xa ở Bắc Kinh. Trong khi diễn ra các cuộc biểu tình ở Hồng Kông và các nỗ lực của Trung Quốc nhằm bịt miệng những người chỉ trích ở nước ngoài hồi năm 2019, Iger nói: “Những gì chúng ta đã học được trong tuần trước — là việc câu chuyện phức tạp như thế nào. Bài học lớn nhất là chúng ta bắt buộc phải thận trọng.”
Ông Iger có thể cảm thấy phải ăn nói kiểu như vậy để bảo vệ lợi ích của Disney ở Trung Quốc, nhưng điều đó cũng có nghĩa rằng ông ấy không phải là người phù hợp để làm đại sứ Mỹ tại Bắc Kinh.
Cách đối xử với ông Lai đặt ra các vấn đề cụ thể đối với người Hoa Hồng Kông có quốc tịch Mỹ. Ông Lai có hộ chiếu Anh nhưng đã bị Trung Quốc từ chối cho bảo vệ lãnh sự vì Trung Quốc không công nhận song tịch. Điều này có nghĩa là hàng ngàn người Hồng Kông đang là công dân Hoa Kỳ hiện đang nhận thấy tấm hộ chiếu của họ không phải là thứ có thể bảo vệ họ như họ từng nghĩ. Điều gì sẽ xảy ra khi một trong số họ bị bắt?
Trung Quốc sẽ tiếp tục bắt nạt, đánh cắp các bí mật và dập tắt bất đồng chính kiến ở Hong Kong và các nơi khác chừng nào ông Tập cho rằng những hành động đó sẽ không phải trả giá đắt. Ở đây, không chỉ số phận của Jimmy Lai đang bị đe dọa. Nếu muốn đối phó với ông Tập từ một vị thế mạnh, ông Biden nên càng sớm cho Trung Quốc biết rằng ông không phải là kẻ nhu nhược chừng nào thì càng có lợi cho ông chừng đó.
