Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Trong quyết định với tỷ lệ phiếu 6-3 theo đúng lằn ranh ý thức hệ, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ phán quyết rằng các tổng thống “ít nhất là được giả định miễn trừ” khỏi bị truy tố hình sự đối với các hành động vì “việc công” chứ không phải đối với các hành động vì “việc tư.” Đây là vụ kiện được đệ trình bởi Donald Trump, người bị truy tố vì âm mưu lật ngược kết quả bầu cử tổng thống năm 2020. Liệu hành động của ông Trump trong và trước ngày 6 tháng 1 có đủ điều kiện là việc tư hay không, các thẩm phán sẽ chuyển cho tòa cấp dưới quyết định, qua đó có thể trì hoãn phiên tòa cho đến sau tháng 11. Trong bản ý kiến phản đối, thẩm phán tự do của toà nói rằng quyết định này “chế giễu nguyên tắc… không ai đứng trên pháp luật.”
Các đảng trung dung và cánh tả của Pháp đã rút một số ứng viên ở các quận mà nhóm còn lại có vị thế tốt hơn để đánh bại Mặt trận Quốc gia trong vòng hai của cuộc bầu cử quốc hội vào cuối tuần. Hôm Chủ nhật, đảng của Marine Le Pen đã giành chiến thắng trong vòng đầu tiên với 33% số phiếu bầu. Mặt trận Nhân dân Mới cánh tả nhận được 28% số phiếu bầu, trong khi khối trung dung của tổng thống Emmanuel Macron chỉ được 21%.
Giá tiêu dùng ở Đức tăng 2,5% so với cùng kỳ trong tháng 6, giảm từ 2,8% của tháng 5. Chỉ số này đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ tháng 11 năm ngoái. Lạm phát dịch vụ vẫn ở mức 3,9%, chủ yếu là do lương cao. Ở châu Âu, tiền lương thường mất thời gian để điều chỉnh theo điều kiện kinh tế vì thường được quyết định theo các thỏa thuận thương lượng tập thể.
Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đã công bố nội các liên minh mới. Sáu trong số 32 vị trí bộ trưởng sẽ thuộc về các thành viên của Liên minh Dân chủ, phe đối lập trước đây với Đại hội Dân tộc Phi (ANC) của ông Ramaphosa. ANC lần đầu tiên mất đa số trong quốc hội sau cuộc bầu cử vào tháng 5, buộc họ phải thành lập “chính phủ đoàn kết dân tộc” với các đảng khác.
Ngân hàng Morgan Stanley của Mỹ sẽ bãi bỏ lệnh cấm thưởng cho các nhân viên hàng đầu của họ ở Anh. Quyết định của ngân hàng đến sau những động thái tương tự gần đây của JPMorgan Chase và Goldman Sachs. Chính phủ Anh đã dỡ bỏ giới hạn do EU áp đặt vào năm 2023 để tăng khả năng cạnh tranh. Morgan Stanley cho biết họ sẽ thay thế bằng “giới hạn tiền thưởng nội bộ phù hợp.”
Boeing được cho là đã đồng ý mua Spirit AeroSystems, một trong những nhà cung cấp của hãng, với giá hơn 4 tỷ USD. Nhà sản xuất máy bay Mỹ cho biết việc mua lại sẽ giúp họ cải thiện độ an toàn trong quá trình sản xuất. Boeing trước đây sở hữu Spirit, nhưng đã tách nó ra vào năm 2005. Theo báo cáo, bộ tư pháp Mỹ sẽ sớm buộc tội Boeing về tội gian lận, liên quan đến hai vụ tai nạn chết người.
Na Uy đã chặn việc bán mảnh đất thuộc sở hữu tư nhân cuối cùng trên Svalbard, một quần đảo ở Bắc Cực, để ngăn Trung Quốc mua lại. Svalbard là một phần của Na Uy, nhưng một hiệp ước từ năm 1920 trao cho các quốc gia ký kết hiệp ước Bắc Cực – bao gồm cả Trung Quốc và Nga – quyền khai thác tài nguyên thiên nhiên, bao gồm cả khoáng sản. Bắc Cực đang ngày càng chứng kiến nhiều căng thẳng địa chính trị hơn.
Con số trong ngày: 94%, là tỷ lệ nợ trên GDP dự kiến của Ukraine vào cuối năm nay.
TIÊU ĐIỂM
Thái Lan bầu thượng viện
Thượng viện ở Thái Lan không chỉ mang tính nghi lễ, mà có quyền xây dựng và lật đổ chính phủ. Vào năm 2023, viện đã ngăn cản Pita Limjaroenrat thành lập chính phủ sau khi Đảng Move Forward cấp tiến của ông thắng nhiều ghế nhất ở hạ viện. Giờ đây sẽ có một số thay đổi đối với thượng viện. Quân đội bổ nhiệm nhóm thượng nghị sĩ trước đó vào năm 2019. Nhưng thượng viện gần đây đã tổ chức cuộc bầu cử đầu tiên sau một thập niên, trong đó khoảng 3.000 ứng viên — đại diện cho nhiều nhóm chuyên môn khác nhau — đã bỏ phiếu giữa họ để chọn ra 200 thành viên. Các thượng nghị sĩ mới sẽ được công bố chính thức vào thứ Ba.
Thượng viện được cải tổ sẽ không còn quyền giúp bầu thủ tướng nữa. Nhưng nó sẽ giữ các vai trò quan trọng khác, bao gồm quyền bổ nhiệm tư pháp. Giới quân sự bảo thủ hy vọng các đồng minh của họ sẽ giành được nhiều ghế – và tiếp tục bảo vệ lợi ích của nhóm mình. Kết quả tạm thời cho thấy các cựu tướng lĩnh sẽ nằm trong số những người chiến thắng vào thứ Ba.
Chiến tranh không hồi kết ở Gaza
Tin tức từ Gaza có vẻ lặp đi lặp lại một cách đau đớn. Hôm thứ Hai, quân đội Israel lại giao tranh ở khu vực phía đông bắc Shujaiya, ít nhất là cuộc tấn công thứ ba của họ vào khu vực này kể từ tháng 12. Cùng ngày, nhóm chiến binh Jihad Hồi giáo đã bắn khoảng 20 quả rocket vào các thị trấn ở miền nam Israel. Đòn tấn công là lời nhắc nhở rằng sau 9 tháng chiến tranh, nhóm vẫn còn một kho vũ khí dự trữ.
Trong những ngày tới, quân đội Israel có thể sẽ tuyên bố chấm dứt chiến dịch ở thành phố Rafah miền nam, bắt đầu vào ngày 6 tháng 5, cùng với đó là chấm dứt các cuộc tấn công lớn ở Gaza. Nhưng nội các Israel vẫn chưa đưa ra bất kỳ quyết định nào về số phận lâu dài của khu vực: ai sẽ đảm bảo an ninh và quản lý nó, cũng như cách thức tái thiết lại sau chiến tranh. Các cuộc đàm phán với Hamas về thỏa thuận con tin và lệnh ngừng bắn vẫn bị đình trệ. Giai đoạn mới của cuộc chiến có thể sẽ không khác giai đoạn trước đó là bao.
Chính phủ liên minh mới của Hà Lan
Vào thứ Ba, Mark Rutte, thủ tướng Hà Lan tại vị lâu nhất, sẽ rời nhiệm sở sau 14 năm. (Ông sẽ trở thành tổng thư ký NATO vào tháng 10.) Xoay quanh chính phủ liên minh cánh hữu sẽ thay thế ông là một tình huống rất phức tạp.
Đảng lớn nhất trong liên minh, Đảng vì Tự do (PVV) cực hữu của Geert Wilders, một nhân vật chuyên kích động quần chúng theo chủ nghĩa bản địa, bị hai đối tác của mình, đảng Khế ước Xã hội Mới (NSC) trung hữu và Đảng Tự do (VVD) nghi ngờ sâu sắc. Và do đó, các đảng này đã chọn một công chức phi đảng phái, Dick Schoof, làm thủ tướng. NSC và Đảng Tự do (đảng cũ của ông Rutte) giành được quyền kiểm soát các bộ quan trọng như tài chính, ngoại giao, quốc phòng, và khí hậu, đồng thời đưa vào các bộ trưởng giàu kinh nghiệm, những người có thể đảm bảo tính liên tục. PVV nắm các bộ nhập cư, cơ sở hạ tầng, và y tế; trong khi một đảng nông dân nhỏ theo chủ nghĩa dân túy nắm bộ nông nghiệp. Cả hai đảng đều đã đưa ra những lời hứa không thể chấp nhận được hoặc mâu thuẫn với các quy định của EU. Điều đó sẽ gây rắc rối cho ông Schoof khi ông tới Brussels – và khi ông trình bày dự thảo ngân sách vào tháng 9.
Châu Âu hồi hộp chờ dữ liệu lạm phát
Sau khi thị trường tiêu hóa xong kết quả vòng đầu của cuộc bầu cử Pháp, họ sẽ chuyển sự chú ý sang lạm phát. Ngân hàng Trung ương châu Âu ECB – đang triệu tập hội nghị thường niên tại Bồ Đào Nha từ thứ Hai đến thứ Tư – cũng sẽ theo dõi loạt dữ liệu lạm phát khu vực đồng euro mới nhất, được công bố vào thứ Ba, để quyết định xem có nên cắt giảm lãi suất trong tháng thứ hai liên tiếp vào ngày 18 tháng 7 hay không.
Một số nước đã báo cáo số liệu lạm phát. Tỷ lệ lạm phát theo năm của Đức đã giảm xuống 2,5% trong tháng 6, từ mức 2,8% của tháng 5. Tây Ban Nha ghi nhận mức giảm tương tự, từ 3,8% xuống 3,5%. Điều đó báo hiệu lạm phát giảm ở khu vực đồng euro. Tuy vậy, ECB có thể sẽ chọn thận trọng. Giá dịch vụ vẫn đang tăng một cách bướng bỉnh. Ở Đức, giá dịch vụ tăng 3,9% trong tháng 6 so với một năm trước đó. Và trên toàn khu vực đồng euro, lạm phát dịch vụ vẫn ở mức trên 4% trong tháng 5. ECB biết rằng chặng đường cuối cùng để giảm lạm phát có thể rất gập ghềnh.
