Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Bác sĩ người Ả Rập Saudi bị buộc tội tấn công chợ Giáng sinh tại thành phố Magdeburg của Đức đã xuất hiện tại tòa. Có ít nhất năm người thiệt mạng, bao gồm một trẻ em, và hơn 200 người bị thương khi một chiếc xe lao vào đám đông hôm thứ Sáu. Nghi phạm 50 tuổi đến Đức từ năm 2006 và có lịch sử đăng tải các bài viết chống Hồi giáo trên mạng xã hội. Nhà chức trách cho biết động cơ của vụ tấn công vẫn chưa được làm rõ.
Robert Fico, thủ tướng cánh hữu Slovakia, đã gặp Vladimir Putin tại Điện Kremlin. Cuộc gặp diễn ra khi nguồn cung khí đốt từ Nga qua các đường ống tại Ukraine dự kiến sẽ kết thúc vào ngày 1 tháng 1, khi thỏa thuận dài hạn giữa Nga và Ukraine hết hạn. Ông Fico, một đồng minh của ông Putin, đã chỉ trích Ukraine vì từ chối gia hạn thỏa thuận này. Slovakia vẫn nhập khẩu nhiều khí đốt từ Nga qua Ukraine.
Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ đã gặp Ahmad al-Sharaa, lãnh đạo chính phủ lâm thời của Syria, tại Damascus. Thổ Nhĩ Kỳ từng ủng hộ một số nhóm phiến quân trong cuộc nội chiến ở Syria và hoan nghênh sự ra đi của nhà độc tài Bashar al-Assad hồi đầu tháng. Ông Sharaa cũng gặp Walid Jumblatt, một lãnh đạo người Druze của Lebanon, để đảm bảo với ông rằng chính quyền mới sẽ bảo vệ các nhóm tôn giáo thiểu số ở Syria.
Donald Trump nói mức phí sử dụng Kênh đào Panama là “lố bịch” và rằng nó nên được trả lại cho Mỹ trừ khi tình trạng “bóc lột” này chấm dứt. Mỹ xây kênh đào này vào đầu thế kỷ 20 và đã chuyển giao quyền kiểm soát cho Panama từ năm 1999. Tổng thống đắc cử Mỹ cũng cho biết Trung Quốc — nước sử dụng kênh đào nhiều thứ hai sau Mỹ — không nên được phép tham gia quản lý tuyến đường thủy này.
Ông Trump đã bổ nhiệm Stephen Miran, người từng làm việc tại bộ tài chính trong nhiệm kỳ đầu của ông, làm chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế. Ông sẽ cần được Thượng viện phê chuẩn. Ông Miran, người đã chỉ trích chính quyền Biden và Cục Dự trữ Liên bang vì cách xử lý lạm phát, cho biết ông muốn mang lại một nền kinh tế “bùng nổ, không lạm phát.”
Hải quân Mỹ vô tình bắn hạ một trong những máy bay của mình ở Biển Đỏ, quân đội Mỹ cho biết. Hai phi công, cất cánh từ tàu sân bay USS Harry S. Truman, đã kịp thời phóng ra khỏi máy bay. Vụ bắn nhầm xảy ra khi Mỹ đang tiến hành một số cuộc tấn công vào các mục tiêu của Houthi ở Yemen. Nhóm này đã tấn công các tàu ở Biển Đỏ và thực hiện không kích nhắm vào Israel.
Albania cấm TikTok trong một năm, viện dẫn lo ngại về ảnh hưởng của nền tảng này đối với trẻ em. Quyết định được đưa ra sau khi một thiếu niên bị giết vào tháng trước trong một cuộc xung đột được cho là bắt nguồn từ mạng xã hội. Thủ tướng Albania, Edi Rama, gọi TikTok là “kẻ côn đồ của khu phố.” Công ty TikTok khẳng định ứng dụng của mình không liên quan đến vụ giết người và yêu cầu chính phủ “cấp thiết làm rõ.”
Con số đáng chú ý: 15%, là tỷ lệ nhân viên nữ tại Agnico Eagle, công ty khai thác mỏ lớn nhất Canada.
TIÊU ĐIỂM
Gaza sau một năm kinh hoàng
Một năm qua ở Gaza thật kinh hoàng. Israel đã giết ít nhất 45.000 người, hầu hết là dân thường, và phá hủy 70% nhà cửa tại Gaza kể từ khi bắt đầu đáp trả vụ thảm sát người Israel do Hamas thực hiện hôm 7 tháng 10 năm 2023. Theo khảo sát của công ty nghiên cứu Zogby, ba phần tư người dân Gaza đã phải sơ tán ít nhất ba lần trong chiến tranh. Nhiều người đã trả hàng ngàn đô la để thoát khỏi vùng đất này.
Những nỗ lực của phương Tây nhằm đàm phán ngừng bắn đến nay vẫn vô vọng. Hamas vẫn giữ khoảng 100 con tin, trong khi Israel đã giết thủ lĩnh của Hamas, Yahya Sinwar, hồi tháng 10. Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu đã bác bỏ bất kỳ lệnh ngừng bắn nào theo điều kiện mà Hamas có thể chấp nhận. Có lẽ ông nghĩ Donald Trump sẽ cho phép Israel hành động tự do. Ông Trump đã hứa chấm dứt chiến tranh, nhưng không rõ ông sẽ làm điều đó bằng cách nào.
Israel ngừng bắn ở Lebanon
Khi chiến sự ở Gaza bắt đầu 14 tháng trước, Hizbullah, một lực lượng dân quân tại Lebanon, đã hứa đoàn kết chiến đấu cùng Hamas. Kể từ đó hàng nghìn người đã phải sơ tán ở cả hai bên biên giới hai nước. Hồi tháng 9, Israel đã tiêu diệt lãnh đạo Hizbullah và đưa quân vượt biên, làm leo thang xung đột hơn nữa. Chỉ trong năm nay Israel đã giết chết 4.000 người ở Lebanon. Nhưng hôm 26 tháng 11, nội các Israel bất ngờ phê chuẩn một lệnh ngừng bắn.
Thỏa thuận này có hiệu lực từ ngày 27 tháng 11 và kêu gọi tạm dừng giao tranh trong 60 ngày. Đây là một tin tốt hiếm hoi. Nhưng chỉ vài ngày sau cả hai bên đã cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận. Và cũng không có dấu hiệu cho thấy thoả thuận ở Lebanon sẽ dẫn đến một thỏa thuận ở Gaza. Đồng minh cực hữu của Binyamin Netanyahu mơ về việc tái thiết các khu định cư đã bị tháo dỡ vào năm 2005. Giờ đây ông Netanyahu đã tách biệt hai mặt trận, làm cho việc tiếp tục cuộc chiến tại Gaza trở nên dễ dàng hơn.
Nước đi tiếp theo của Iran là gì?
Các nhà phân tích về Iran thường dựa vào hai giả định cốt lõi: rằng quốc gia này muốn chiến đấu với Israel thông qua lực lượng ủy nhiệm, thay vì trực tiếp, và rằng họ không muốn chiến tranh toàn diện. Cả hai giả định này giờ đây đều có vẻ mong manh. Iran đã phóng tên lửa vào Israel hồi tháng 4 và tháng 10, đều nhằm trả đũa các cuộc tấn công của Tel Aviv. Hầu hết các tên lửa bị chặn lại.
Nhưng giờ đây Iran dường như yếu hơn: các cuộc tấn công của Israel vào cơ sở quân sự Iran hôm 26 tháng 10 đã gây tổn hại nghiêm trọng đến chiến lược và khả năng phòng thủ của nước này. Và việc tiêu diệt các lãnh đạo hàng đầu của Hizbullah đã làm suy yếu “trục kháng chiến,” một nhóm dân quân do Iran hậu thuẫn. Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei của Iran cần tìm ra ý tưởng mới để ngăn chặn Israel. Một lựa chọn cho ông có thể là tăng cường khả năng của Iran, có lẽ là phát triển vũ khí hạt nhân. Nhưng việc Donald Trump trở lại làm tổng thống Mỹ — với lập trường ủng hộ trừng phạt nghiêm khắc và ưa thích đe dọa tấn công Iran — có thể khuyến khích ông Khamenei ngồi vào bàn đàm phán.
Sự sụp đổ của nhà độc tài Syria
Chế độ Bashar al-Assad, nhà độc tài tàn bạo của Syria suốt nhiều thập niên qua, đã bị lật đổ trong chưa đầy hai tuần. Các lực lượng phiến quân, do một nhóm Hồi giáo có tên Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu, bắt đầu cuộc tấn công ở phía tây bắc đất nước từ ngày 27 tháng 11. Đến ngày 8 tháng 12, họ đã vào tới thủ đô Damascus, buộc ông Assad phải chạy sang Nga.
Nhóm này đã bổ nhiệm Muhammad al-Bashir, lãnh đạo của họ ở Idlib, làm thủ tướng tạm quyền. Nhưng quyền lực thực sự nằm trong tay Ahmad al-Sharaa, trước đây được biết đến với tên Abu Muhammad al-Jolani, lãnh đạo của HTS. Một số người Syria lo ngại nhóm này có thể áp đặt tầm nhìn của họ về luật Hồi giáo, nhưng HTS đã cam kết tôn trọng các nhóm thiểu số. Hơn nữa HTS cũng không có kinh nghiệm quản lý một quốc gia lớn và đa dạng như Syria.
