Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Vladimir Putin cho biết Nga đồng ý với “ý tưởng” chấm dứt chiến tranh ở Ukraine nhưng gợi ý rằng đàm phán nên “loại bỏ các nguyên nhân cơ bản” của cuộc xung đột. Ông Putin cho biết ông sẽ ủng hộ lệnh ngừng bắn 30 ngày, một đề xuất đã được Mỹ và Ukraine thống nhất, nhưng nói thêm là vẫn còn “những điểm cần xem xét.” Dự kiến ông Putin sẽ gặp đặc phái viên của Donald Trump, Steve Witkoff, tại Moscow vào thứ Năm.
Chỉ số S&P 500 của Mỹ chính thức rơi vào vùng điều chỉnh, giảm 10% so với mức cao kỷ lục hồi tháng 2. Chỉ số này đã giảm 1,4% vào thứ Năm, sau khi Donald Trump đe dọa áp thuế 200% đối với rượu nhập khẩu từ các nước EU. Thị trường tài chính đang hoảng loạn trước chính sách bảo hộ thương mại thất thường của ông Trump và viễn cảnh giảm tăng trưởng kinh tế.
Chỉ vài giờ trước phiên điều trần xác nhận, chính quyền Trump đã rút đề cử Dave Weldon làm lãnh đạo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), cơ quan y tế công hàng đầu của Mỹ. Theo New York Times, cựu nghị sĩ đảng Cộng hòa kiêm bác sĩ này đã được thông báo sẽ “không có đủ số phiếu” để thông qua đề cử. Trước đây ông Weldon từng bày tỏ hoài nghi về độ an toàn của vắc-xin.
Một thẩm phán liên bang đã ra lệnh cho sáu cơ quan chính phủ Mỹ, bao gồm bộ tài chính và bộ quốc phòng, tuyển dụng lại hàng nghìn nhân viên hợp đồng mà Văn phòng Quản lý Nhân sự (OPM) đã sa thải theo chỉ đạo của DOGE. Các công đoàn và tổ chức phi lợi nhuận đã kiện về các vụ sa thải, mà thẩm phán gọi là “bất hợp pháp.” Song các kế hoạch “cắt giảm nhân sự” phù hợp với quy định của chính phủ vẫn được phép tiếp tục.
Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức cáo buộc Trung Quốc đang cố gắng “hấp thụ” hòn đảo này bằng cách đẩy mạnh “các chiến dịch gây ảnh hưởng và thao túng” tại đây. Chỉ trong năm 2024 đã có tới 64 người bị buộc tội làm gián điệp cho Trung Quốc — phần lớn là các cựu quân nhân. Ông Lại đề xuất một loạt biện pháp đối phó, bao gồm siết chặt quy định về đơn xin cư trú của công dân Trung Quốc và khôi phục tòa án quân sự.
Kyrgyzstan và Tajikistan đã ký kết thỏa thuận biên giới sau ba thập niên xung đột. Theo thỏa thuận, Tajikistan sẽ nhượng lại 25 km² đất cho Kyrgyzstan để đổi lấy lãnh thổ và quyền tiếp cận nguồn nước chung được cải thiện. Văn phòng của Sadyr Japarov, tổng thống Kyrgyzstan, cho biết thỏa thuận này sẽ thúc đẩy “an ninh, ổn định, và phát triển bền vững” ở Trung Á.
Con số trong ngày: 74%, là tỷ lệ người Ukraine ủng hộ tiếp tục chiến đấu ngay cả khi không có sự hỗ trợ từ Mỹ, theo một cuộc khảo sát gần đây.
TIÊU ĐIỂM
Canada có thủ tướng mới
Mark Carney sẽ tuyên thệ nhậm chức thủ tướng thứ 24 của Canada vào thứ Sáu. Hôm 9 tháng 3 ông đã giành chiến thắng áp đảo trong cuộc đua thay thế Justin Trudeau làm lãnh đạo Đảng Tự do. Dự kiến, ông Carney sẽ bổ nhiệm một nội các thu gọn như một tín hiệu về việc thắt chặt tài khoá. Là cựu thống đốc Ngân hàng Canada và Ngân hàng Anh, ông sẽ là một trong số ít các thủ tướng Canada không có kinh nghiệm chính trị.
Với hy vọng giành nhiệm kỳ thứ tư liên tiếp cho Đảng Tự do, ông có thể sẽ kêu gọi tổ chức bầu cử trong vài ngày tới. Vấn đề trọng tâm của chiến dịch tranh cử là lời đe dọa của Donald Trump về việc dùng thuế quan để buộc Canada trở thành bang thứ 51 của Mỹ. Trước đó Đảng Tự do đã bị Đảng Bảo thủ dẫn trước trong các cuộc thăm dò, nhưng những kết quả khảo sát mới nhất cho thấy lời đe dọa của ông Trump đã giúp họ thu hẹp khoảng cách.
Trumponomics đè nặng lên người tiêu dùng Mỹ
Thị trường tài chính đang phát tín hiệu cảnh báo về chính sách kinh tế của Trump (Trumponomics). Một mối lo lớn là người tiêu dùng — động lực của khoảng hai phần ba tăng trưởng kinh tế Mỹ — đang trở nên lo lắng, báo hiệu khả năng giảm chi tiêu. Một cuộc khảo sát do Đại học Michigan công bố vào thứ Sáu có thể làm gia tăng những lo ngại này. Chỉ số tâm lý tiêu dùng dự kiến sẽ giảm còn khoảng 63 trong báo cáo sơ bộ tháng 3, từ mức 64,7 của tháng 2. Những mức thấp như vậy thường báo hiệu suy thoái kinh tế.
Người tiêu dùng đặc biệt lo ngại về rủi ro lạm phát do chiến dịch áp thuế của Donald Trump. Trong cuộc khảo sát tháng 2, kỳ vọng lạm phát dài hạn đã tăng lên 3,5%, gần mức cao nhất ba mươi năm. Điều này đặt ra vấn đề đối với Cục Dự trữ Liên bang (Fed). Nếu người tiêu dùng tiếp tục lo sợ giá cả tăng, Fed sẽ do dự trong việc cắt giảm lãi suất, ngay cả khi nền kinh tế suy yếu.
Khủng hoảng gia tăng ở Tigray
Ethiopia đang đứng trước bờ vực của một cuộc nội chiến mới. Chỉ hai năm sau khi đạt được thỏa thuận chấm dứt xung đột giữa chính phủ và Mặt trận Giải phóng Nhân dân Tigray (TPLF) — đảng cầm quyền ở khu vực miền bắc Ethiopia — bạo lực lại bùng phát. Hôm thứ Ba, các lực lượng trung thành với chủ tịch TPLF Debretsion Gebremichael đã chiếm giữ nhiều thị trấn trên khắp vùng Tigray. Chính quyền khu vực do Getachew Reda lãnh đạo — một cựu thành viên TPLF bị trục xuất khỏi đảng vào năm ngoái — đang kêu gọi chính phủ Ethiopia can thiệp.
Nhưng điều này có thể khiến chính quyền Ethiopia tái diễn xung đột với TPLF và kích động phản ứng từ Eritrea, quốc gia đã từng chiến đấu bên cạnh chính phủ Ethiopia nhưng sau đó lại rạn nứt quan hệ. Eritrea hiện có mối quan hệ với TPLF của ông Debretsion; và quân đội nước này dường như đang được huy động. Ethiopia cũng đã triển khai quân và vũ khí về phía biên giới với Eritrea. Cuộc khủng hoảng này có nguy cơ lôi kéo các cường quốc bên ngoài vào cuộc: UAE ủng hộ Ethiopia, trong khi Ả Rập Saudi và Ai Cập có thể đứng về phía Eritrea.
Foxconn đặt cược vào AI
Foxconn sẽ công bố kết quả kinh doanh hàng năm vào thứ Sáu. Doanh thu của công ty Đài Loan có thể đã tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý tư năm 2024, nhờ nhu cầu mạnh mẽ cho trí tuệ nhân tạo (AI). Foxconn phụ trách lắp ráp thiết bị trung tâm dữ liệu cho Nvidia, nhà sản xuất chip AI hàng đầu của Mỹ. Theo Bloomberg Intelligence, mảng kinh doanh này có thể trở thành mảng lớn nhất của Foxconn trong vòng hai năm tới. Trong tuần qua công ty đã ra mắt mô hình phần mềm AI riêng để cải thiện quy trình sản xuất và quản lý chuỗi cung ứng. Foxconn cũng đang mở rộng sang lĩnh vực xe điện, sản xuất chip, và pin bằng cách hợp tác với Stellantis, một hãng ô tô châu Âu.
Tuy vậy, mảng kinh doanh điện tử cốt lõi của Foxconn đang đứng dưới áp lực. Tăng trưởng doanh số điện thoại thông minh, bao gồm cả các sản phẩm của Apple, vẫn ở mức yếu. Căng thẳng thương mại cũng là một rủi ro khác. Tháng 10 năm ngoái, Foxconn đã công bố kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất máy chủ lớn nhất thế giới tại Mexico để cung cấp cho Nvidia. Nhưng sự phụ thuộc của Foxconn vào các khách hàng Mỹ — đặc biệt là Apple và Nvidia — khiến công ty dễ bị ảnh hưởng bởi các mức thuế quan của ông Trump.
