Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thêm mức thuế 50% đối với hàng hóa Trung Quốc trừ khi nước này rút lại các mức thuế trả đũa. Ông Trump nói sẽ không trì hoãn việc thực hiện các mức thuế đối ứng, nhưng cũng cho biết “nhiều nước” đang đàm phán các thỏa thuận thương mại với Mỹ. Trong một ngày giao dịch đầy biến động, chỉ số S&P 500 — trong thời gian ngắn rơi vào thị trường giá xuống — đã kết phiên giảm 0,2%. Trong khi đó, NASDAQ tăng nhẹ 0,1%.
Ursula von der Leyen cho biết Liên minh châu Âu có thể dỡ bỏ thuế quan đối với hàng công nghiệp của Mỹ nếu ông Trump làm điều tương tự. Chủ tịch Ủy ban châu Âu nói “châu Âu luôn sẵn sàng cho một thỏa thuận tốt.” Song bà cũng nói EU sẽ tìm cách củng cố quan hệ thương mại với các quốc gia khác ngoài Mỹ.
Ông Trump nói Mỹ sẽ tổ chức đàm phán hạt nhân “cấp cao” trực tiếp với Iran vào thứ Bảy. Hai nước đã không liên lạc trực tiếp kể từ năm 2018, khi ông Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận đa phương với Iran. Ông Trump nói Iran “không được phép có vũ khí hạt nhân” và cảnh báo nước này sẽ gặp “nguy hiểm lớn” nếu đàm phán thất bại.
Giá hàng hóa cơ bản giảm do lo ngại về suy thoái kinh tế toàn cầu. Giá dầu Brent —chuẩn định giá dầu quốc tế — giảm còn khoảng 64 USD/thùng, từ mức 74 USD hôm thứ Tư. Giá đồng cũng giảm từ hơn 5 USD/pound xuống dưới 4,40 USD trong cùng khoảng thời gian. Trong khi ấy, Goldman Sachs nâng xác suất xảy ra suy thoái kinh tế tại Mỹ lên 45%, từ mức 35% tuần trước.
Israel tiến hành không kích Gaza sau khi Hamas phóng một trong những đợt tên lửa lớn nhất trong nhiều tháng qua. Theo quân đội Israel, một nửa trong số mười tên lửa bắn về phía Israel đã bị đánh chặn. Israel cũng không kích Lebanon để trả đũa các đợt pháo kích qua biên giới. Trong khi đó, thủ tướng Israel, Binyamin Netanyahu, gặp ông Trump tại Nhà Trắng.
Ít nhất 50 người đã thiệt mạng và gần 2.000 người phải di dời do các vụ tấn công ở Nigeria. Đây là loạt bạo lực tồi tệ nhất kể từ năm 2023 tại bang Plateau miền bắc, nơi từng xảy ra nhiều xung đột liên quan đến tranh chấp đất đai giữa nông dân và người chăn thả gia súc. Tổng thống Nigeria, Bola Tinubu, cam kết những kẻ gây án sẽ chịu “trừng phạt nghiêm khắc.” Ít nhất 43 người đã thiệt mạng trong các cuộc đụng độ tại bang này hồi tháng 1.
Ông Trump ra lệnh xem xét lại việc Nippon Steel của Nhật Bản muốn mua US Steel để xem có cần hành động tiếp theo nào “phù hợp” hay không. Hai công ty đã kiện chính phủ Mỹ hồi tháng 1 vì cựu tổng thống Joe Biden chặn thương vụ trị giá 14 tỉ USD với lý do an ninh quốc gia. Gần đây, ông Trump đề xuất Nippon nên đầu tư vào US Steel, nhưng phản đối việc mua lại hoàn toàn.
Con số trong ngày: 55.000, là số container được vận chuyển từ Trung Quốc sang châu Âu qua biển Caspi trong năm 2024 — tăng từ khoảng 25.000 của năm 2021.
TIÊU ĐIỂM
“Động đất kinh tế” do thuế quan của Trump
Cuộc thương chiến của Donald Trump đã khiến thị trường toàn cầu lao dốc và làm dấy lên lo ngại về một cuộc suy thoái toàn cầu. Giới đầu tư đang hoảng loạn khi các mức thuế “đối ứng” — thực chất không thể hiện các mức thuế áp lên hàng Mỹ mà nhằm trừng phạt các nước bán hàng cho người tiêu dùng Mỹ — sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày 9 tháng 4. Một mức thuế cơ bản 10% cho gần như tất cả hàng nhập khẩu đã bắt đầu có hiệu lực từ cuối tuần qua. Nhiều đơn kiện đã được đệ trình nhằm ngăn chặn làn sóng áp thuế của ông Trump.
Nhóm của ông Trump đang chịu áp lực phải giải thích rõ các kế hoạch của họ. Jamieson Greer, đại diện thương mại Hoa Kỳ, sẽ dành thứ Ba và thứ Tư để điều trần trước Quốc hội. Tổng thống đã nói bóng gió là ông sẵn sàng đàm phán với các nước bị áp thuế. Song chưa rõ những nhượng bộ như thế nào mới có thể làm ông hài lòng. Các nghị sĩ có thể nhận thức được rằng họ có quyền chấm dứt chuyện này. Hiến pháp trao cho Quốc hội, chứ không phải tổng thống, quyền thiết lập thuế quan. Họ ủy quyền cho tổng thống — và giờ hoàn toàn có thể thu hồi lại quyền đó.
Nhật Bản và NATO xích lại gần nhau
“Ukraine hôm nay có thể là Đông Á ngày mai,” thủ tướng Nhật Bản khi đó là Kishida Fumio đã cảnh báo vào năm 2022. Ông lo ngại cuộc xâm lược của Nga có thể khuyến khích Trung Quốc mạnh tay chiếm Đài Loan. Phá vỡ truyền thống hòa bình kéo dài nhiều thập kỷ, năm đó ông Kishida đã trở thành lãnh đạo Nhật đầu tiên tham dự hội nghị thượng đỉnh NATO, đồng thời đón tiếp tổng thư ký NATO đến thăm Tokyo vào năm 2023. Hôm nay, Mark Rutte, tổng thư ký đương nhiệm, sẽ đến Nhật để thăm một căn cứ hải quân và một nhà máy quốc phòng. Ông sẽ gặp Ishiba Shigeru, người kế nhiệm của ông Kishida, vào thứ Tư.
Theo một thỏa thuận đối tác ký năm 2023, Nhật Bản đang hợp tác với NATO trên nhiều lĩnh vực, bao gồm an ninh mạng, chia sẻ thông tin, và an ninh hàng hải. Mục tiêu là đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng từ các chế độ độc tài. Bên cạnh đó còn có khả năng ông Trump làm suy yếu cam kết an ninh của Mỹ. Cả Nhật Bản và NATO đều đang tính tới việc dựa vào nhau nhiều hơn để phòng ngừa rủi ro.
Trump phủ bóng lên bầu cử Úc
Lãnh đạo hai đảng lớn nhất ở Úc sẽ gặp nhau vào thứ Ba trong buổi tranh luận đầu tiên trước tổng tuyển cử. Cuộc bỏ phiếu sẽ được tổ chức vào ngày 3 tháng 5. Thủ tướng trung tả Anthony Albanese sẽ cố gắng thuyết phục cử tri rằng cuộc sống của họ đang được cải thiện sau khi nước Úc ghi nhận một trong những đợt suy giảm mức sống nghiêm trọng nhất trong khối OECD kể từ năm 2019. Đối thủ đầy công kích của ông, Peter Dutton thuộc đảng Tự do, vẽ nên một bức tranh ảm đạm hơn. Ông sẽ công kích giá năng lượng cao và hứa hẹn giá nhiên liệu rẻ hơn. Song cả hai đều không đưa ra được kế hoạch cụ thể nào nhằm thúc đẩy tăng trưởng và năng suất.
Chính sách của Donald Trump phủ bóng lên cuộc bầu cử. Ông Dutton đổ lỗi cho ông Albanese vì không đàm phán được một thỏa thuận thuế quan. Đảng Lao động thì chỉ ra rằng những lời chỉ trích của Dutton về các “chương trình cấp tiến” và lời hứa (giờ đã bị rút lại) về việc cắt giảm biên chế công nghe rất giống luận điệu của ông Trump. Sau khi trượt dài trong thăm dò dư luận, đảng Lao động hiện đang trỗi dậy. Dù vậy, có lẽ không đảng nào sẽ đủ sức giành đa số trong Hạ viện.
Án tử hình: Nhiều vụ hành quyết hơn, nhưng số nước thi hành ít hơn
Vào thứ Ba, tổ chức Ân xá Quốc tế sẽ công bố báo cáo toàn cầu về án tử hình trong năm 2024. Hồi năm 2023, số vụ hành quyết tăng 31%, lên 1.153 trường hợp. Nhưng những vụ hành quyết đó chỉ xảy ra ở 16 quốc gia — ít nhất từ trước đến nay. Có hai nước chiếm 89% tổng số vụ tử hình: Iran xử tử 853 người, nhiều người trong số đó là đối lập chính trị; còn Ả Rập Saudi hành quyết 172 người. Trung Quốc, được cho là xử tử hàng ngàn người trong bí mật, không được tính vào số liệu. Các vụ xử tử liên quan đến ma túy chiếm 44% tổng số, dù theo luật quốc tế án tử hình chỉ nên áp dụng cho tội cố ý giết người. Xu hướng này có lẽ vẫn sẽ tiếp diễn trong năm 2024.
Nhưng ngày càng có nhiều quốc gia đang bãi bỏ án tử hình. Zimbabwe đã làm vậy vào tháng 12 năm 2024. Hai phần ba các nước thành viên Liên Hợp Quốc hiện ủng hộ tạm hoãn án tử hình trên toàn cầu. Hồi tháng 9, Nhật Bản đã hủy án đối với Hakamada Iwao, người ngồi tù gần nửa thế kỷ qua chờ thi hành án tử — lâu hơn bất kỳ ai khác, ở bất kỳ nơi nào trên thế giới.
