Nguồn: Yanis Varoufakis, “Democracy or Bust in Europe”, Project Syndicate, 22/02/2016.
Biên dịch: Nguyễn Hồng Minh | Hiệu đính: Lê Hồng Hiệp
“Châu Âu sẽ dân chủ hóa hoặc sẽ tan rã”. Châm ngôn này còn hơn cả một khẩu hiệu trong bản tuyên ngôn của Phong trào Dân chủ ở châu Âu (Democracy in Europe Movement – DiEM25), một nhóm chính trị tôi vừa giúp thành lập ở Berlin. Điều này là một thực tế giản đơn nhưng lại không được thừa nhận.
Tình hình tan rã ở châu Âu hiện nay là quá rõ ràng. Những sự chia rẽ mới đường như đang xuất hiện ở tất cả mọi nơi mà người ta có thể nhìn thấy: dọc theo các biên giới, trong các nền kinh tế và ngay trong tâm trí của những người dân EU.
Sự tan rã ở châu Âu đã trở nên hiển nhiên đến đau lòng với những diễn biến mới nhất của cuộc khủng hoảng người tị nạn. Các nhà lãnh đạo châu Âu đã kêu gọi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan mở cửa biên giới quốc gia của mình cho những người tị nạn đến từ Aleppo, thành phố bị chiến tranh tàn phá của Syria. Cùng lúc đó, họ lại trừng phạt Hy Lạp vì đã cho phép những người tị nạn vào lãnh thổ “châu Âu” và thậm chí còn đe dọa sẽ thiết lập các hàng rào dọc các biên giới giữa Hy Lạp và phần còn lại của châu Âu.
Sự tan rã tương tự có thể được nhìn thấy trong lĩnh vực kinh tế. Nếu một công dân Mỹ trúng xổ số, cô ấy không cần quan tâm tới việc sẽ gửi tiền ở ngân hàng ở Nevada hay New York. Nhưng điều này không xảy ra với khu vực đồng Euro. Một số tiền Euro như nhau có những giá trị “được mong đợi” rất khác nhau ở một tài khoản ngân hàng ở Đức, Hà Lan, Hy Lạp, Ý và Bồ Đào Nha, bởi các ngân hàng ở các quốc gia thành viên yếu hơn đều phụ thuộc vào các khoản cứu trợ từ các chính phủ vốn đang gặp khó khăn về ngân sách. Đây là một dấu hiệu chắc chắn cho thấy sự tan rã của khối đồng tiền chung.
Trong khi đó, những rạn nứt về chính trị đang nhân rộng và gây ra những mối bất hòa ở khu vực trung tâm của Liên minh châu Âu. Nước Anh đang bị chia rẽ về việc đi hay ở – phản ánh sự miễn cưỡng đã có từ lâu của hệ thống chính trị đất nước này trong việc bảo vệ EU cũng như đối đầu với chính sự chuyên chế của họ. Kết quả là đã xuất hiện xu hướng cử tri đổ lỗi cho EU về mọi sai lầm mà không hề quan tâm tới việc vận động cho một châu Âu dân chủ hơn hay việc rời khỏi thị trường chung EU.
Đáng lo ngại hơn, trục Đức – Pháp vốn ủng hộ hội nhập châu Âu đã bị rạn nứt. Không có gì ớn lạnh hơn khi Bộ trưởng Kinh tế Pháp Emmanuel Macron nói rằng hai quốc gia này đang tiến gần tới phiên bản hiện đại của cuộc chiến tranh 30 năm giữa đạo Tin lành và đạo Thiên Chúa.
Cùng với đó, các quốc gia phía Nam đang kiệt quệ trong tình trạng suy thoái kéo dài mà họ đổ lỗi cho các quốc gia Bắc Âu. Một mối đe dọa khác đã xuất hiện ở khu vực Bức Màn Sắt trước đây khi các chính phủ của các quốc gia cộng sản cũ công khai thách thức tinh thần đoàn kết vốn đã từng được coi là đặc điểm (ít nhất là trong lý thuyết) của Dự án hội nhập châu Âu.
Tại sao châu Âu lại đang tan rã? Và chúng ta có thể làm những gì?
Câu trả lời nằm ở nguồn gốc của châu Âu. EU đã bắt đầu như một cartel (nhóm độc quyền bên bán – NBT) sản xuất và phân phối về công nghiệp nặng nhằm thao túng giá cả và tái phân phối lợi nhuận độc quyền thông qua một trụ sở ở Brussels. Việc cố định tỷ giá hối đoái là một việc cần thiết để có thể giữ vững giá cả trên toàn châu Âu, và nước Mỹ đã “cung cấp” dịch vụ này trong suốt kỷ nguyên Bretton Woods. Nhưng kể từ khi Hoa Kỳ từ bỏ hệ thống Bretton Woods vào mùa hè 1971, những nhà quản lý ở Brussels bắt đầu thiết kế một hệ thống tỷ giá hối đoái cố định cho châu Âu. Sau nhiều thất bại, đồng Euro đã được ra đời để gắn kết các tỷ giá hối đoái với nhau.
Cũng như tất cả các nhà quản lý cartel khác, những nhà kỹ trị EU đều coi nền dân chủ toàn-châu-Âu đích thực là một mối đe dọa. Việc phi chính trị hóa quá trình ra quyết định đã được thực hiện một cách kiên nhẫn và có trình tự. Các chính trị gia của các nước đều được tưởng thưởng hậu hĩnh cho sự phục tùng của họ trong khi những người phản đối phương pháp tiếp cận kỹ trị của cartel này đều bị coi là một kẻ ngoài cuộc và “không phải người châu Âu”.
Vì vậy, mặc dù các quốc gia châu Âu vẫn duy trì nền dân chủ, các thể chế của EU, nơi chủ quyền đối với các quyết định quan trọng đã được các nước chuyển giao, vẫn không hề có dân chủ. Như Magaret Thatcher đã nói khi xuất hiện ở Nghị viện lần cuối cùng trên cương vị Thủ tướng Anh, người nào kiểm soát tiền bạc và lãi suất thì sẽ kiểm soát chính trị của châu Âu.
Chuyển giao nền chính trị và tiền tệ của châu Âu cho giới quản lý của một cartel không chỉ báo hiệu hồi kết cho nền dân chủ ở châu Âu mà còn kích hoạt một vòng luẩn quẩn của chủ nghĩa chuyên chế và những kết quả kinh tế nghèo nàn. Giới quản lý chính thống của châu Âu càng triệt tiêu nền dân chủ bao nhiêu thì quyền lực chính trị của nó càng trở nên ít hợp pháp bấy nhiêu. Điều này đã buộc các nhà lãnh đạo châu Âu càng phải tăng cường sự chuyên chế để tiếp tục duy trì những chính sách thất bại của mình khi mà xu thế suy thoái kinh tế trở nên mạnh hơn. Đó là lý do tại sao châu Âu là nền kinh tế duy nhất trên thế giới không thể phục hồi từ năm 2008.
Chính vì vòng xoáy xấu xa này mà cuộc khủng hoảng châu Âu đang khiến người dân châu Âu trở nên hướng nội và chống lại nhau, ngấm ngầm cổ vũ cho chủ nghĩa sô-vanh hiếu chiến và tinh thần bài ngoại. Thật vậy, chính điều này đã làm cho châu Âu trở nên bất lực trong việc thích nghi với những cú sốc từ bên ngoài – như dòng người tị nạn mùa hè năm ngoái.
Điều chúng ta nên làm bây giờ là điều mà lẽ ra các nhà dân chủ đã nên làm vào năm 1930 để ngăn chặn một thảm họa vốn có khả năng xảy ra một lần nữa. Chúng ta nên thành lập một liên minh các nhà dân chủ của các Đảng Tự do, Xanh, Cấp tiến và Xã hội để đưa người dân trở về với dân chủ, chống lại một giới cầm quyền chính thống của EU vốn coi quyền lực của người dân như một mối đe dọa đối với quyền lực của họ. Đây chính là lý do mà DiEM25 ra đời và vì sao nó lại cần thiết.
Liệu rằng chúng ta có đang không tưởng không? Có thể. Nhưng nó có thể thực tế hơn những cố gắng của EU để duy trì một liên-minh-kiểu-cartel phản dân chủ và đang tan rã. Nếu dự án của chúng ta là không tưởng, thì nó cũng là một sự thay thế duy nhất cho một thể chế hủ bại đang được hình thành.
Mối đe dọa thực sự không phải là chúng ta đề ra mục tiêu quá cao và sẽ thất bại. Hiểm họa thực sự là người dân châu Âu đang dán mắt vào vực thẳm và kết thúc hành trình của mình ở đó.
Yanis Varoufakis là cựu Bộ trưởng Tài chính Hy Lạp và hiện nay là Giáo sư Kinh tế của trường Đại học Athens.
Copyright: Project Syndicate 2016 – Democracy or Bust in Europe
[efb_likebox fanpage_url=”DAnghiencuuquocte” box_width=”420″ box_height=”” locale=”en_US” responsive=”0″ show_faces=”1″ show_stream=”0″ hide_cover=”0″ small_header=”0″ hide_cta=”0″ ]
