Nguồn: Soviets capture Warsaw, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1945, quân đội Liên Xô đã chiếm thủ đô Ba Lan từ tay người Đức.
Warsaw trở thành chiến trường kể từ ngày đầu tiên chiến tranh nổ ra ở châu Âu. Đức tuyên chiến bằng cách phát động một cuộc không kích vào ngày 01/09/1939, theo sau là một cuộc bao vây sát hại hàng chục ngàn thường dân và tàn phá các di tích lịch sử của Ba Lan. Bị cắt nguồn điện, nước và lương thực, 25% nhà cửa trong thành phố bị phá hủy, Warsaw buộc phải đầu hàng quân Đức vào ngày 27/09.
Dù chiếm một phần của miền đông Ba Lan nhờ vào ‘điều khoản đặc biệt’ trong Hiệp ước Bất tương xâm Molotov-Ribbentrop (còn được gọi là Hiệp ước Hitler-Stalin, ký vào tháng 08/1939), nhưng Liên Xô đã ngay lập tức đối đầu với ‘đồng minh’ của mình. Tháng 08/1944, lính Liên Xô bắt đầu đẩy quân Đức sang phía tây, còn mình thì dần dần tiến vào Warsaw.
Lo sợ rằng Liên Xô sẽ hành quân qua Warsaw để chiến đấu với quân Đức và sẽ chẳng bao giờ rời khỏi thủ đô, Ba Lan nhanh chóng phát động một cuộc nổi dậy chống lại quân Đức với hy vọng rằng nếu họ có thể đánh bại người Đức, quân Đồng minh sẽ giúp thành lập chính phủ chống cộng Ba Lan vốn đang lưu vong. Thật không may, Liên Xô, thay vì trợ giúp cuộc nổi dậy của Ba Lan mà họ khuyến khích dưới danh nghĩa chống lại kẻ thù chung, lại chỉ đứng ngoài nhìn quân Đức tàn sát dân Ba Lan và đưa những ai sống sót đến các trại tập trung. Điều này giúp tiêu diệt mọi kháng cự của người Ba Lan đối với một chính phủ cộng sản thân Liên Xô, một phần thiết yếu trong kế hoạch hậu chiến của Stalin.
Sau khi Stalin huy động 180 sư đoàn chống lại quân Đức ở Ba Lan và Đông Phổ, lực lượng của Tướng Georgi Zhukov đã vượt qua Vistula ở phía bắc và phía nam thủ đô Ba Lan, giải phóng thành phố khỏi quân Đức và đặt nó dưới quyền cai trị của Liên Xô. Tính đến thời điểm đó, dân số 1,3 triệu người trước chiến tranh của Warsaw đã giảm xuống chỉ còn 153.000 người.
