Tác giả: Lê Hồng Hiệp
Vào ngày 25 tháng 4 năm 2019, Viettel – nhà mạng di động lớn nhất của Việt Nam – tuyên bố đã hoàn thành thử nghiệm một trạm phát sóng thế hệ thứ năm (5G) tại Hà Nội với tốc độ 600 – 700Mbps, ngang với tốc độ của mạng 5G của Verizon ở Mỹ. Viettel cũng sẽ tiến hành thử nghiệm mạng 5G vào tháng 5/2019. Nếu thành công, công ty có thể sớm bắt đầu cung cấp dịch vụ 5G trong thời gian tới, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên trong khu vực vận hành mạng 5G.
Đáng chú ý, Viettel tuyên bố sẽ tự phát triển các công nghệ lõi cho mạng 5G, bao gồm chip và thiết bị 5G. Cụ thể, công ty đặt mục tiêu tự sản xuất 80% thiết bị hạ tầng mạng viễn thông vào năm 2020. Ngoài thiết bị tự phát triển, công ty cũng sẽ sử dụng thiết bị từ các nhà cung cấp khác. Tuy nhiên, công ty đã tuyên bố rõ rằng họ không sử dụng thiết bị Huawei, ngay cả đối với mạng 4G hiện tại. Tại Việt Nam, MobiFone, một nhà mạng di động khác đã được cấp phép thử nghiệm mạng 5G, đã lựa chọn các công nghệ Samsung. Trong khi đó, Vinaphone, một công ty viễn thông lớn khác có khả năng sẽ sớm nhận được giấy phép thử nghiệm 5G, đã ký một hợp đồng hợp tác với Nokia để triển khai mạng 5G của mình.
Sự vắng mặt của Huawei tại thị trường 5G của Việt Nam cho đến nay trái ngược hoàn toàn với cách tiếp cận của một số quốc gia trong khu vực như Philippines hay Thái Lan, nơi các nhà mạng di động tiếp tục sử dụng thiết bị của Huawei cho mạng 5G bất chấp những tranh cãi liên quan đến rủi ro bảo mật mà thiết bị Huawei bị cáo buộc có thể gây ra.
Quyết định của Việt Nam không sử dụng Huawei dường như xuất phát từ sự kết hợp ba cân nhắc về mặt kinh tế lẫn an ninh.
Thứ nhất, vì Trung Quốc vẫn là một mối đe dọa an ninh đáng kể đối với Việt Nam, Việt Nam có lý do chính đáng để tránh sử dụng các thiết bị viễn thông của các công ty Trung Quốc nói chung và của Huawei nói riêng. Một số cuộc tấn công mạng trước đây, bao gồm một cuộc tấn công lớn vào hệ thống làm thủ tục tại các sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất vào tháng 7 năm 2016, đã làm tăng thêm mối lo ngại về sự dễ bị tổn thương của các hệ thống cơ sở hạ tầng trọng yếu của Việt Nam trước các cuộc tấn công mạng do nhà nước bảo trợ, một vấn đề mà Trung Quốc thường xuyên bị cáo buộc. Lựa chọn sử dụng thiết bị tự phát triển hoặc những thiết bị từ các nhà cung cấp không phải của Trung Quốc sẽ là một lựa chọn an toàn hơn cho Việt Nam. Theo xác nhận của một đại diện của Viettel trong một cuộc phỏng vấn với tờ Nikkei Asian Review thì Viettel đã quyết định tự phát triển và sản xuất các thiết bị mạng lõi “để tránh rủi ro không thể đảm bảo an toàn và bảo mật cho mạng viễn thông quốc gia”.
Thứ hai, do Việt Nam đang tìm cách phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao để hiện thực hóa kế hoạch công nghiệp hóa của mình, việc cho phép sử dụng các thiết bị Huawei chi phí thấp sẽ không khuyến khích các công ty Việt Nam tự phát triển các công nghệ bản địa và dẫn đến sự phụ thuộc vào các công nghệ của Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, việc Viettel lên kế hoạch tự phát triển chip 5G và thiết bị hạ tầng mạng lõi mang lại thêm một lý do thuận tiện khác cho Việt Nam để tránh sử dụng các thiết bị của Huawei. Còn từ quan điểm của Viettel, do công ty hiện đang vận hành mạng di động ở 10 thị trường nước ngoài, việc tự phát triển các công nghệ 5G sẽ tạo ra một lợi thế cạnh tranh đáng kể cho công ty ở cả trong nước lẫn quốc tế.
Cuối cùng, do Việt Nam đang nỗ lực phát triển quan hệ an ninh và quốc phòng với Hoa Kỳ, việc quan tâm tới các cảnh báo của Hoa Kỳ về rủi ro bảo mật phát sinh từ công nghệ 5G của Huawei sẽ gửi một thông điệp tích cực tới Washington về sự gần gũi lợi ích an ninh giữa hai nước, qua đó củng cố niềm tin lẫn nhau. Sự tin tưởng ngày càng tăng như vậy sẽ tạo điều kiện cho Việt Nam tăng cường hợp tác an ninh trong tương lai với Mỹ và các đồng minh, đặc biệt là trong lĩnh vực chia sẻ thông tin tình báo.
Trong tương lai, liệu Viettel và các công ty bản địa khác có thể tự phát triển thành công công nghệ 5G và sản xuất ra các thiết bị đáng tin cậy với giá cả phải chăng sẽ quyết định sự bền vững trong cách tiếp cận của Việt Nam. Trước mắt, do khả năng công nghệ của Viettel vẫn còn hạn chế, việc hợp tác với các nhà cung cấp không phải của Trung Quốc sẽ đóng vai trò quan trọng đối với việc triển khai mạng 5G của Việt Nam. An ninh tốt hơn sẽ đủ để biện minh cho quyết định không sử dụng thiết bị của Huawei. Tuy nhiên, về lâu dài, nếu các công ty Việt Nam không thực hiện được kế hoạch của mình, chi phí triển khai mạng 5G cao hơn do phụ thuộc vào thiết bị đắt tiền từ các nhà cung cấp không phải của Trung Quốc có thể khiến Việt Nam phải suy nghĩ lại cách tiếp cận của mình, có lẽ bằng cách cho phép Huawei được cung cấp các thiết bị không thuộc phần lõi.
Còn trước mắt, Huawei dường như đang bị qua mặt bởi các đối thủ tại Việt Nam.
Một phiên bản tiếng Anh của bài viết đã được xuất bản trên South China Morning Post và ISEAS Commentary.
