Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Trong bài diễn văn nhậm chức, Tổng thống Joe Biden tuyên bố “nền dân chủ đã thắng thế”. Phát biểu ngay sau khi tuyên thệ nhậm chức tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ, ông Biden thừa nhận nỗi đau của đại dịch coronavirus và sự chia rẽ chính trị sâu sắc. Ông kêu gọi đoàn kết, cầu xin người Mỹ “chấm dứt cuộc chiến kém văn minh giữa màu đỏ và màu xanh”, và để quốc gia “chống lại” chủ nghĩa da trắng thượng đẳng. Trước đó vài phút, Kamala Harris cũng trở thành nữ phó tổng thống đầu tiên.
Ông Biden ngay lập tức ký một số sắc lệnh hành pháp: tái gia nhập Hiệp định Khí hậu Paris và Tổ chức Y tế Thế giới; ngừng thi công bức tường biên giới với Mexico; và chấm dứt lệnh cấm đi lại đối với công dân từ sáu nước đa số Hồi giáo — tất cả đều đảo ngược hoàn toàn các chính sách của Donald Trump.
Trong những giờ cuối cùng tại vị, ông Trump đã đảo ngược lệnh hành pháp của chính ông là cấm các cựu nhân viên Nhà Trắng tham gia hoạt động vận động hành lang, một phần trong lời hứa tranh cử ban đầu của ông là “rút cạn đầm lầy” (ông Biden cũng được kỳ vọng sẽ củng cố các tiêu chuẩn đạo đức Nhà Trắng). Trước khi khởi hành đến Florida, ông Trump đã chúc chính quyền sắp tới nhiều may mắn và cam kết trở lại “dưới một số hình thức”.
Trung Quốc công bố lệnh trừng phạt đối với 28 người Mỹ mà họ cáo buộc can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc và làm xấu quan hệ giữa hai nước. Danh sách có tên các thành viên của chính quyền Trump bao gồm Mike Pompeo, cựu ngoại trưởng Mỹ, người hôm qua tuyên bố cách Trung Quốc đối xử với người Duy Ngô Nhĩ, một dân tộc thiểu số Hồi giáo, là “tội ác diệt chủng”. Các biện pháp trừng phạt cấm họ và gia đình nhập cảnh hoặc làm ăn ở Trung Quốc.
Các lãnh đạo công đoàn nông dân Ấn Độ ra tín hiệu họ có thể chấm dứt hơn hai tháng biểu tình, sau khi chính phủ cho biết có thể đình chỉ ban hành các cải cách gây tranh cãi trong tối đa 18 tháng. Nông dân e ngại các cải cách này, vốn nhằm giải tỏa các quy tắc ngột ngạt và gia tăng cạnh tranh cho nông nghiệp Ấn Độ, sẽ khiến giá nông sản giảm.
Morgan Stanley, một ngân hàng đầu tư ở Phố Wall, đã báo cáo lợi nhuận ròng 3,4 tỷ USD trong quý 4 năm 2020, nhiều hơn 1,1 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước đó. Doanh thu mảng giao dịch, ở mức 4,2 tỷ đô la, tăng khoảng 1 tỷ đô la so với năm trước. Kết quả khép lại một mùa thu nhập bội thu cho các ngân hàng Mỹ, nhiều trong số đó được hưởng lợi từ thị trường chứng khoán tăng vọt dù có đại dịch.
Giá trị thị trường của Alibaba tăng 58 tỷ đô la sau khi Jack Ma xuất hiện trong một cuộc họp video với các giáo viên nông thôn Trung Quốc. Người sáng lập Alibaba, một gã khổng lồ thương mại điện tử, đã không xuất hiện trước công chúng kể từ tháng 10, khi ông chỉ trích các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc, khiến các quan chức Đảng Cộng sản khó chịu. Ngay sau đó, các nhà quản lý đã chặn vụ IPO trị giá 37 tỷ USD của Ant Group, một công ty tài chính do ông tách ra [từ Alibaba].
TIÊU ĐIỂM
Hướng đi của Tổng thống Biden sau khi nhậm chức
Nhiều tổng thống nhậm chức với một cuộc khủng hoảng. Joe Biden thì đối diện một loạt khủng hoảng. Đại dịch đã giết chết 400.000 người Mỹ; nó cũng đã tàn phá nền kinh tế; vết thương chủng tộc để lâu mưng mủ đã mở lại; và mối thù đảng phái sâu sắc làm tổn hại niềm tin vào nền dân chủ. Ông Biden có vẻ rất phù hợp cho nhiệm vụ khó khăn này. Ông không phải một chiến binh văn hóa mà là một chính khách lớn tuổi có xu hướng hòa giải. Ông bắt đầu nhiệm kỳ với một loạt các sắc lệnh hành pháp được thiết kế để đảo ngược một số thiệt hại dưới thời Trump.
Thay đổi lâu dài hơn cần phải thông qua các luật. Với việc đảng Dân chủ kiểm soát Quốc hội một cách sít sao, quy mô các thay đổi sẽ khiến nhiều người cánh tả thất vọng. Nhưng ông Biden sẽ theo đuổi một chương trình nghị sự kiểu Chính sách Kinh tế Mới (New Deal) với các ý tưởng kinh tế dân túy. Để thông qua chương trình đòi hỏi kỉ luật chặt chẽ trong đảng của ông, hoặc kỹ năng lão luyện để giành chiến thắng trước phe Cộng hòa, hoặc thành thạo nghệ thuật hòa giải, hoặc một cơ chế thủ tục không bị ngăn cản bởi filibuster. Với sự chia rẽ của nước Mỹ, ông cũng nên tiến hành một kiểu hòa giải rộng lớn hơn.
EU họp bàn đẩy nhanh việc triển khai vắc-xin
Các lãnh đạo EU sẽ họp online vào hôm nay để thảo luận về tiêm ngừa covid-19 khi ngày càng có nhiều chỉ trích đối với tiến độ chậm trễ của châu Âu. Các thành viên của khối tụt hậu so với hầu hết các nước giàu, với chỉ 1,4% công dân EU được tiêm một liều cho đến nay. Thủ tướng Áo Sebastian Kurz đang dẫn đầu lời kêu gọi Cơ quan Dược phẩm Châu Âu, đơn vị quản lý thuốc của EU, nhanh chóng phê duyệt vắc xin Oxford-AstraZeneca.
Với nguồn cung vắc-xin Pfizer-BioNTech dự kiến chậm lại trong những tuần tới, cấp phép cho vắc-xin đến từ Anh sẽ giúp các chính phủ EU đạt mục tiêu tiêm chủng cho 70% người lớn vào cuối mùa hè. Cũng trong chương trình nghị sự là ý tưởng về một chứng chỉ vắc-xin chung để cho phép các nước giảm bớt các hạn chế biên giới. Hy Lạp và các nước phụ thuộc nhiều vào du lịch đang rất muốn mở lại biên giới của họ trong mùa hè. Tuy nhiên, Pháp cảnh giác với bất kỳ kế hoạch nào được cho là buộc mọi người tiêm vắc-xin.
Intel tìm cách thay đổi khi bị cạnh tranh quyết liệt
Intel, nhà sản xuất chip lớn nhất thế giới tính theo doanh thu, cuối ngày hôm nay sẽ báo cáo kết quả kinh doanh. Ngành công nghiệp chip đã bùng nổ trong đại dịch coronavirus, khi công việc chuyển sang trực tuyến và người tiêu dùng trong phong tỏa mua nhiều thiết bị điện tử hơn. Nhưng cổ phiếu Intel lại bị tụt phía sau. Một số khách hàng lớn của công ty Mỹ đang trở thành đối thủ cạnh tranh, khi họ tự thiết kế chip của riêng mình. Họ cũng đang đánh mất thị phần vào tay AMD, một đối thủ nhỏ hơn.
Các nhà máy của Intel, trong nhiều thập kỷ là nhà máy phức tạp nhất thế giới, giờ đã bị bỏ lại phía sau bởi nhà máy của các công ty châu Á như TSMC và Samsung. Daniel Loeb, một nhà đầu tư chủ động, rất mong Intel thực hiện bước đi lịch sử là tách riêng hoàn toàn mảng sản xuất. Vào ngày 13 tháng 1, Intel thông báo Bob Swan, giám đốc hiện tại, sẽ bị thay thế bởi Pat Gelsinger, một nhân viên lâu năm của công ty hiện đang điều hành hãng điện toán đám mây VMWare. Ông Gelsinger sẽ bắt đầu công việc của mình từ tháng 2. Ông sẽ rất bận rộn.
Ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ họp xem xét lãi suất
Trong vòng chưa đầy ba tháng trên cương vị người đứng đầu ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ, Naci Agbal đã chủ trì hai đợt tăng lãi suất vốn được mong chờ từ lâu tổng cộng 6,75 điểm phần trăm. Kỉ lục đó có thể kết thúc vào cuối ngày hôm nay khi ủy ban chính sách tiền tệ của ngân hàng họp thiết lập lãi suất. Đồng tiền này đã mất gần một phần ba giá trị so với đồng đô la Mỹ trong mười tháng đầu năm ngoái, trước khi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan loại bỏ bộ trưởng kinh tế tiền nhiệm và chủ tịch ngân hàng trung ương, gây ra một số ồn ào về tính độc lập của ngân hàng trung ương và cho phép ông Agbal tăng lãi suất.
Điều đó giúp đồng lira tăng phần nào. Nhưng bất chấp lạm phát cao, ở mức 14,6%, ông Erdogan gần đây đã tiếp tục những lời kêu gọi định kỳ của mình về chính sách tiền tệ nới lỏng hơn, đánh động các nhà đầu tư nước ngoài và gây ra một đợt bán tháo đồng lira ngắn hạn. Hầu hết các nhà phân tích hiện kỳ vọng ngân hàng sẽ giữ lãi suất ổn định. Đợt tăng giá gần đây của đồng lira có thể bị đe dọa.
Tổng chưởng lý New York kiện Hiệp hội Súng trường Quốc gia
Hôm nay, Hiệp hội Súng trường Quốc gia (NRA), nhóm vận động hành lang ủng hộ súng lớn nhất nước Mỹ, sẽ yêu cầu tòa án Manhattan bảo vệ họ khỏi một vụ kiện từ Tổng chưởng lý bang New York, Letitia James. Năm ngoái, bà James, người có thể kiện NRA vì nó là tổ chức phi lợi nhuận đăng ký tại tiểu bang của bà, cáo buộc tổ chức gian lận tài chính và các hành vi sai trái, rằng các giám đốc điều hành đã sử dụng tiền tài trợ để đi du lịch cá nhân bằng máy bay riêng, thực hiện các chuyến mua sắm xa hoa, và tặng quà.
NRA yêu cầu bác bỏ hoặc hoãn vụ kiện, tuyên bố nó có động cơ chính trị. Và vào ngày 15 tháng 1, tổ chức này đã nộp đơn xin phá sản và tái thành lập pháp nhân mới ở Texas. Động thái này là một nỗ lực nhằm cản trở vụ kiện của bà James. Tuy nhiên, không rõ nó có mang lại nhiều sự bảo vệ pháp lý, hay các tòa án ở Texas có thân thiện với NRA hơn hay không. Còn bà James được cho là sẽ chiến đấu với họ đến cùng.
