Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ra phán quyết hạn chế thẩm quyền của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ trong việc điều chỉnh lượng khí thải carbon của các nhà máy điện, qua đó làm phức tạp hóa nỗ lực chống biến đổi khí hậu của chính phủ. Còn trong một vụ kiện khác, tòa cho phép chính quyền Biden đảo ngược một chính sách từ thời Trump quy định người xin tị nạn phải ở lại Mexico trong khi chờ xét duyệt. Hai phán quyết này cũng khép lại một nhiệm kỳ đầy tranh cãi, trong đó đa số bảo thủ của tòa đã loại bỏ quyền phá thai, nới lỏng luật kiểm soát súng và làm xói mòn lằn ranh tách biệt nhà thờ và nhà nước.
Recep Tayyip Erdogan yêu cầu Thụy Điển dẫn độ 73 người bị Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc là khủng bố, nếu không sẽ không được ủng hộ gia nhập NATO. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cho biết Thụy Điển đã hứa sẽ trục xuất họ, mặc dù không có cam kết nào xuất hiện trong bản ghi nhớ chung vào hôm thứ Ba giữa các nước về việc gia nhập NATO. Ông đưa ra yêu cầu này vào cuối hội nghị thượng đỉnh ở Madrid và qua đó đào lên lại một vấn đề tranh cãi tưởng chừng đã giải quyết chỉ vài ngày trước.
Chi tiêu tiêu dùng ở Mỹ lần đầu giảm trong năm nay khi các hộ gia đình điều chỉnh theo lạm phát cao và lãi suất tăng. Cụ thể, tăng trưởng chi tiêu giảm từ 0,6% của tháng 4 xuống còn 0,2% trong tháng 5, cho thấy nền kinh tế có thể đã suy thoái quý thứ hai liên tiếp. Trước đây chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell từng nói chi tiêu “mạnh mẽ” là bằng chứng cho thấy suy thoái không phải là không thể tránh khỏi.
Tổng thống Joe Biden cho biết ông ủng hộ loại bỏ filibuster, tức quy định phải có đủ 60 phiếu bầu để thông qua luật tại Thượng viện, nhằm ghi quyền phá thai vào luật. Ông Biden, người luôn ủng hộ filibuster, hồi tháng 1 đã kêu gọi một ngoại lệ tương tự để thông qua luật quyền bỏ phiếu. Phát biểu tại Madrid, nơi NATO bế mạc hội nghị thượng đỉnh, tổng thống cho biết quyết định lật lại phán quyết Roe v Wade của Tòa Tối cao “gây bất ổn.”
Nga rút quân khỏi Đảo Rắn, một phần đất nhỏ nhưng quan trọng về mặt chiến lược của Ukraine trên Biển Đen. Nga gọi động thái này là một “cử chỉ thiện chí” để thể hiện họ không ngăn cản xuất khẩu lương thực bằng đường biển từ Ukraine. Nhưng Ukraine nói Nga phải rút quân vội vàng vì bị tấn công dữ dội trong những ngày gần đây.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đến Hồng Kông tham dự các sự kiện kỷ niệm 25 năm ngày lãnh thổ được Anh bàn giao cho Trung Quốc. Để chuẩn bị cho lễ kỷ niệm vào ngày 1 tháng 7, nhiều đường phố và tòa nhà ở Hồng Kông đã được trang hoàng bằng cờ Trung Quốc. Đây là chuyến đi đầu tiên của ông Tập ra ngoài Trung Quốc đại lục kể từ đầu đại dịch, và là chuyến thăm đầu tiên của ông đến Hồng Kông kể từ năm 2017.
Quốc hội Israel đã bỏ phiếu tự giải tán với tỷ lệ 92-0, kích hoạt một cuộc bầu cử vào ngày 1 tháng 11 năm nay. Đây sẽ là cuộc tổng tuyển cử thứ năm của nước này chỉ trong vòng chưa đầy bốn năm. Từ thứ Sáu, thủ tướng Naftali Bennett sẽ được thay thế bởi ngoại trưởng Yair Lapid, người sẽ điều hành một chính phủ lâm thời cho đến khi có bầu cử. Ông Bennett, người nắm quyền chỉ một năm, đã nói ông sẽ không tái tranh cử một ghế trong nghị viện. Không loại trừ khả năng cựu thủ tướng Binyamin Netanyahu sẽ trở lại.
Con số trong ngày: 15%, là tỉ lệ suy thoái của kinh tế Ukraine tính từ tháng 4 năm 2021 đến tháng 4 năm 2022.
TIÊU ĐIỂM
Tập Cận Bình thăm Hồng Kông
Ngày này 25 năm trước, Anh đã trả lại Hồng Kông cho Trung Quốc, sau khi cai trị tới hơn 150 năm. Để đánh dấu lễ kỷ niệm, vào thứ Sáu nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ có chuyến thăm hiếm hoi tới lãnh thổ để dự lễ tuyên thệ nhậm chức của John Lee, trưởng đặc khu mới. Việc bổ nhiệm một cựu cảnh sát và giám đốc an ninh làm lãnh đạo của trung tâm tài chính này cho thấy rõ ưu tiên của Đảng Cộng sản ở đâu kể từ sau các vụ biểu tình chống chính phủ năm 2019.
Vào năm 1997, đảng đã hứa Hồng Kông vẫn được tự do và mở cửa trong ít nhất 50 năm nữa. Nhưng mới đi được nửa đường Hồng Kông đã trở thành một chế độ cảnh sát trị. Dĩ nhiên nó không xảy ra trong một sớm một chiều. Vài giờ trước lễ kỷ niệm của năm 2020, Trung Quốc đã thông qua luật an ninh hà khắc cho Hồng Kông. Nhưng Bắc Kinh đã dành nhiều năm qua để đặt nền móng tiếp quản, bằng các chiến lược xâm nhập, cưỡng ép, gây sợ hãi và đe dọa. Giờ đây, với cả cách làm công khai lẫn bí mật hoạt động song song, 25 năm nữa Hồng Kông chắc chắn sẽ là một nơi hoàn toàn khác.
ECB ngừng chương trình mua trái phiếu
Kể từ khi khu vực đồng euro rơi xuống vùng lạm phát thấp vào giữa những năm 2010, mua trái phiếu chính phủ đã trở thành công cụ kích thích chính của Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB). Nhưng vào thứ Sáu chương trình mua tài sản này sẽ kết thúc. ECB cũng dự kiến tăng lãi suất thêm 25 điểm cơ bản vào tháng 7 và có thể là nhiều hơn nữa vào tháng 9.
ECB đang cố gắng tránh vòng xoáy giá cả-tiền lương để kéo giảm lạm phát, vốn đã đạt mức kỷ lục 8,1% trong tháng 5. Nhưng quản lý ngân hàng trung ương của một liên minh tiền tệ thật khó. Các nước thành viên có triển vọng tăng trưởng và mức nợ khác nhau, đồng nghĩa tăng lãi suất quá nhanh sẽ đẩy một số nước vào suy thoái. Và chính sách thắt chặt sẽ gây khó khăn cho những nước nhiều nợ, chẳng hạn như Ý, vì tài chính của các chính phủ chịu áp lực cả từ lãi suất cơ bản cao lẫn “chênh lệch” ngày càng tăng giữa lợi suất trái phiếu của họ và lợi suất trái phiếu Đức (thang đo chuẩn của khu vực đồng euro). ECB đang tạo ra một công cụ để hạn chế mức chênh lệch này. Nhưng khoảng cách giữa các nước dẫn đầu và các nước đi cuối sẽ ngày càng rộng ra.
Florida trở thành chiến trường cho cuộc tranh cãi về quyền phá thai
Suốt nhiều năm qua, phụ nữ ở Alabama và Georgia, hai bang có luật phá thai hà khắc, đã sang Florida gần bên để thực hiện dịch vụ y tế này. Nhờ đó Florida trở thành một trong những bang có tỷ lệ phá thai cao nhất Hoa Kỳ. Hôm thứ Năm, một thẩm phán cấp bang đã tạm thời chặn luật cấm phá thai sau 15 tuần của Florida, vốn đáng lẽ có hiệu lực từ thứ Sáu.
Luật này tương tự như luật ở Mississippi đã được Tòa Tối cao áp dụng vào tuần trước để lật ngược án lệ Roe v Wade. Các nhà hoạt động vì quyền phá thai ở bang này lo ngại cuộc chiến pháp lý sẽ hóa thành các lệnh cấm nghiêm ngặt hơn. Nhưng chưa rõ thống đốc đảng Cộng hòa của Florida có chấp thuận chúng hay không. Ron DeSantis ca ngợi các thẩm phán vì đã loại bỏ án lệ trên. Nhưng hầu hết người Florida lại muốn hợp pháp hóa phá thai, khiến ông liên tục phải né tránh các câu hỏi về lệnh cấm hoàn toàn. Phụ nữ Florida và các bang lân cận dĩ nhiên sẽ muốn ông cứ né tránh mãi.
