Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Nga bắt đầu áp dụng lệnh động viên mới nhằm tăng cường nhân lực ở Ukraine. Chỉ trong một ngày, biểu tình bùng nổ dẫn đến hơn 1.300 vụ bắt giữ. Một số người bị bắt thậm chí được yêu cầu đến trình diện văn phòng quân dịch, theo các hãng tin độc lập. Giá vé bay khỏi Nga tăng chóng mặt, với nhiều chuyến hoàn toàn hết vé. Nhưng Dmitry Peskov, phát ngôn viên Điện Kremlin, nói tin này chỉ là phóng đại. Còn đối với cáo buộc rằng người biểu tình bị gọi đi nhập ngũ, ông Peskov nói nó không hề trái luật.
Chính phủ Nhật Bản đã can thiệp vào thị trường ngoại hối để chống đỡ cho đồng yên, lần đầu tiên kể từ năm 1998. Được biết đồng yên giảm xuống mức 145 yên đổi 1 đô la vào đầu ngày thứ Năm (từ mức 144 yên của một hôm trước), sau khi Ngân hàng Trung ương Nhật Bản quyết định giữ lãi suất thấp. Tỉ giá đã trở lại mức 142 yên đổi 1 đô la theo sau can thiệp của chính phủ.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov bảo vệ cuộc xâm lược Ukraine trong cuộc họp Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ở New York. Ông Lavrov nói Ukraine đã “chà đạp một cách trắng trợn” quyền của người Nga và những người nói tiếng Nga sống ở nước này, đồng thời cáo buộc phương Tây tô vẽ sai sự thật về cuộc xâm lược của Nga. Ông đột ngột rời cuộc họp sau bài phát biểu. Ngoại trưởng Anh James Cleverly nói ông Lavrov rời đi để tránh “sự lên án tập thể của hội đồng.”
Người biểu tình Iran phóng hỏa đồn cảnh sát và xe cộ trong bối cảnh biểu tình dữ dội sau cái chết của Mahsa Amini, một phụ nữ trẻ người Kurd thiệt mạng khi bị cảnh sát đạo đức giam giữ. Mặc dù nghiêm trọng nhất trong khu vực người Kurd của Iran, biểu tình cũng đã lan đến thủ đô Tehran và khoảng 50 thành phố, thị trấn khác trên khắp đất nước. Có ít nhất bảy người đã được xác nhận thiệt mạng.
Một tòa án xét xử tội ác chiến tranh của Liên Hợp Quốc đã giữ nguyên bản án diệt chủng đối với nhà lãnh đạo còn sống cuối cùng của Khmer Đỏ, Khieu Samphan. Ông Samphan, từng là nguyên thủ của nhà nước Campuchia dưới chế độ độc tài tàn bạo Khmer Đỏ, bị kết tội diệt chủng người dân tộc thiểu số Việt Nam ở Campuchia vào năm 2018. Quyết định này cũng khép lại 16 năm hoạt động của tòa.
Ngân hàng Trung ương Anh tăng thêm 0,5 điểm phần trăm để đưa lãi suất lên mức 2,25%. Ngân hàng cũng dự đoán quý thứ hai liên tiếp GDP giảm, đồng nghĩa một cuộc suy thoái, nhưng cảnh báo phải tiếp tục tăng lãi suất để giải quyết lạm phát. Lạm phát ở Anh vẫn cao trong tháng 8, ở mức 9,9%.
Giới chức Uganda xác nhận ít nhất 7 ca mắc bệnh Ebola, đều thuộc biến thể Sudan mà hiện chưa có vắc-xin nào được thử nghiệm. Các ca nhiễm trên được ghi nhận ở khu vực trung tâm của Mubende. WHO đã cử một nhóm đến hỗ trợ nhà chức trách Uganda.
Con số trong ngày: 1 tỷ đô la, là đóng góp kinh tế hàng năm của chuỗi cung ứng tôm hùm cho bang Maine, Mỹ.
TIÊU ĐIỂM
Trung Quốc xả kho dự trữ thịt lợn
Hệ triết lý của Tư tưởng Tập Cận Bình có thể rất mơ hồ. Nó đề ra các mục tiêu bao gồm hiện thực hóa “khát vọng mới của nhân dân về cuộc sống tốt đẹp hơn,” một khái niệm cũng rất mơ hồ. Nhưng đôi khi, bộ máy hoạch định chính sách của Trung Quốc sẽ cụ thể hóa quan điểm có tính tổng quát này. Theo Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, một cơ quan lập kế hoạch, một trong những khát vọng của người dân về cuộc sống tốt hơn là giá thịt lợn ổn định.
Với lễ Quốc khánh đang đến gần vào ngày 1 tháng 10, ủy ban muốn giúp các gia đình có đủ khả năng thưởng thức món thịt yêu thích của mình. Vào thứ Sáu, họ sẽ giải phóng hàng nghìn tấn thịt lợn đông lạnh từ kho dự trữ của nhà nước, lần thứ ba trong tháng này. Làm vậy sẽ giúp kiềm chế giá, vốn đã cao hơn 22% trong tháng 8 so với một năm trước. Ủy ban cũng cam kết ngăn chặn tình trạng thổi giá và thông đồng giữa các nhà cung cấp thực phẩm. Có lẽ khát vọng về cuộc sống mới tốt hơn của các nhà sản xuất thịt chỉ đứng hàng thứ hai.
Nga chuẩn bị sáp nhập các vùng đông Ukraine
Vào thứ Sáu, các chính phủ bù nhìn do Nga cài đặt tại bốn vùng lãnh thổ bị chiếm đóng ở Ukraine sẽ bắt đầu hỏi người dân xem họ có muốn sáp nhập vào Nga hay không. Giống như cuộc trưng cầu dân ý năm 2014 ở Crimea, kết quả “đồng ý” sẽ là cái cớ cho việc sáp nhập chính thức.
Thăm dò sẽ diễn ra trong vòng 5 ngày ở các khu vực Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhia do Nga kiểm soát. Dĩ nhiên tiến trình sẽ không tự do hay công bằng. Các phương tiện truyền thông Nga đã công bố các cuộc thăm dò dự đoán tỷ lệ ủng hộ lên tới 80% -91%. Trong khi đó, giới chức Ukraine tuyên bố cuộc thăm dò của chính người Nga cho thấy không quá 10% dân số sẽ đi bỏ phiếu. Tại Zaporizhia, cảnh sát vũ trang sẽ tháp tùng quan chức bầu cử đi đến từng nhà để lấy phiếu.
Trong bài phát biểu trên truyền hình vào ngày 21 tháng 9, tổng thống Vladimir Putin cho biết ông sẽ đảm bảo quá trình sáp nhập với đầy đủ các loại vũ khí của Nga, bao gồm cả vũ khí hạt nhân. Các đối thủ phương Tây của Nga đã lên án kế hoạch sáp nhập, với tổng thống Pháp Emmanuel Macron gọi nó là “một trò hề.” Ukraine đang kêu gọi công dân không tham gia và rời khỏi các khu vực trên, đặc biệt là đàn ông trưởng thành – để tránh bị huy động cầm súng bắn vào chính đất nước của mình.
Đảng Dân chủ Mỹ có thể sẽ thắng Thượng viện
Trong 22 cuộc bầu cử giữa kỳ trước đây của Mỹ, đảng của tổng thống đương nhiệm chỉ thắng thêm ghế Thượng viện có sáu lần. Nhưng lần này, đảng Dân chủ đang kỳ vọng các ứng viên kém nổi bật của đảng Cộng hòa sẽ biến cuộc bầu cử năm nay trở thành lần thứ bảy. Trong số các cuộc đua cạnh tranh nhất là ở Bắc Carolina, nơi Donald Trump sẽ tổ chức mít tinh cùng với Ted Budd, một nghị sĩ Cộng hòa kiêm chủ cửa hàng súng và đồng tài trợ cho dự luật cấm phá thai sau 15 tuần mang thai trên toàn quốc.
Mặc dù đảng Cộng hòa thắng Bắc Carolina trong cả chín trên mười cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất, thăm dò dư luận đang cho thấy ông Budd sẽ thua trước đối thủ thuộc đảng Dân chủ, Cheri Beasley, một cựu thẩm phán bang có quan điểm ôn hòa. Mô hình dự báo của Economist vẫn cho thấy ông Budd có nhiều khả năng thắng hơn, nhưng cơ hội của ông đang giảm. Viễn cảnh về các lệnh cấm phá thai mới đã tiếp thêm sức mạnh cho các đảng viên Dân chủ trên toàn quốc. Chỉ 46% người Mỹ ủng hộ dự luật do ông Budd tài trợ. Và vấn đế này có vẻ sẽ giúp đảng Dân chủ giữ lại – hoặc thậm chí là mở rộng – thế đa số tại Thượng viện của mình. Nhìn chung, mô hình của Economist cho thấy đảng Dân chủ sẽ thắng thêm một ghế Thượng viện vào tháng 11.
Chính phủ Anh chuẩn bị công bố kế hoạch ngân sách
Vào thứ Sáu, tân bộ trưởng tài chính Anh Kwasi Kwarteng sẽ trình một kế hoạch ngân sách dự kiến. Với cái tên “sự kiện tài khóa,” bài phát biểu của ông Kwarteng sẽ tiết lộ một loạt các biện pháp cắt giảm thuế và trợ cấp. Đáng chú ý nhất, chính phủ sẽ phác thảo cách họ dự định chi trả cho gói bảo đảm năng lượng hơn 100 tỷ bảng Anh (113 tỷ USD), sau khi đã cam kết giảm hóa đơn năng lượng trung bình năm của một hộ gia đình xuống còn 2.500 bảng Anh từ mức 6.000 bảng Anh như dự đoán.
Việc cắt giảm thuế có thể bao gồm cải cách thuế trước bạ, thuế bán nhà, cũng như giảm nhanh thuế thu nhập cơ bản. Trong bối cảnh lạm phát và lãi suất cao, đây là tin đáng hoan nghênh cho cử tri. Nhưng nó làm tổn hại đến ngân sách của chính phủ. Chỉ riêng năm ngoái, thuế trước bạ mang về gần 19 tỷ bảng Anh. Và không như một ngân sách thông thường, “sự kiện tài khóa” này không đi kèm một dự báo kinh tế đầy đủ của Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách, một cơ quan giám sát chính phủ. Dự kiến sẽ có tranh cãi kịch liệt.
