Author: Kim Phụng

03/08/1795: Ký Hiệp ước Greenville

Nguồn: Treaty of Greenville signed, ending the Northwest Indian War, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1795, Mỹ và Liên bang Người Mỹ bản địa Tây Bắc, một liên minh các bộ lạc từ vùng phía đông Ngũ Đại Hồ, đã ký Hiệp ước Greenville, chấm dứt hai thập kỷ thù địch do tranh chấp lãnh thổ. Chủ yếu bao gồm các bộ lạc Shawnee, Delaware, Iroquois, Ottawa, Ojibwa, và Miami, Liên bang Người Mỹ bản địa Tây Bắc đã được thành lập để cùng nhau bảo vệ vùng đất tổ tiên của các bộ lạc thành viên khỏi bị xâm chiếm – thường là bằng bạo lực – bởi những người định cư châu Âu di cư về phía tây kể từ sau Cách mạng Mỹ. Continue reading “03/08/1795: Ký Hiệp ước Greenville”

02/08/1934: Hitler trở thành nhà độc tài của Đức

Nguồn: Hitler becomes dictator of Germany, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1934, sau cái chết của Tổng thống Đức Paul von Hindenburg, Thủ tướng Adolf Hitler đã trở thành nhà độc tài tối cao của Đức dưới danh hiệu Führer hay “Lãnh tụ.” Quân đội Đức sau đó tuyên thệ trung thành với vị tổng tư lệnh mới, và những tàn dư cuối cùng của chính phủ dân chủ Đức đã bị giải thể để nhường chỗ cho Đệ Tam Đế chế của Hitler. Dù ông cam kết với người dân rằng Đệ Tam Đế chế sẽ tồn tại trong một nghìn năm, nhưng nước Đức Quốc xã đã sụp đổ chỉ 11 năm sau đó. Continue reading “02/08/1934: Hitler trở thành nhà độc tài của Đức”

31/07/1964: Tàu Ranger 7 chụp ảnh Mặt Trăng

Nguồn: Ranger 7 photographs moon, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1964, Ranger 7, một tàu thăm dò Mặt Trăng không người lái của Mỹ, đã chụp những bức ảnh cận cảnh đầu tiên của Mặt Trăng – tổng cộng là 4.308 bức – trước khi va chạm với bề mặt Mặt Trăng ở phía tây bắc Biển Mây (Sea of Clouds). Những bức ảnh này rõ nét gấp 1.000 lần so với bất kỳ hình ảnh nào từng được nhìn thấy qua kính viễn vọng trên Trái Đất. Continue reading “31/07/1964: Tàu Ranger 7 chụp ảnh Mặt Trăng”

Rủi ro của Mỹ từ việc phụ thuộc vào dược phẩm nước ngoài

Nguồn: Thomas J. Bollyky, Chloe Searchinger, và Prashant Yadav, “America’s Pill Problem,” Foreign Affairs, 22/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Thuế quan sẽ không giải quyết được sự phụ thuộc của người Mỹ vào dược phẩm nước ngoài.

Gần 25 năm trước, người Mỹ đã nhận ra tầm quan trọng của kháng sinh ciprofloxacin. Thường được kê đơn cho các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, “cipro” cũng là phương pháp điều trị hàng đầu khi phơi nhiễm bệnh than. Tháng 09/2001, chỉ một tuần sau vụ khủng bố ngày 11/09, công chúng Mỹ đã phải đối mặt với một cơn ác mộng khác: một kẻ nào đó đã gửi mầm bệnh than qua Bưu điện Mỹ đến các công ty truyền thông và các văn phòng Quốc hội – cuối cùng khiến 5 người tử vong và 17 người khác nhiễm bệnh. Những người có nguy cơ phơi nhiễm dù chỉ là nhỏ nhất cũng xếp hàng để được điều trị. Continue reading “Rủi ro của Mỹ từ việc phụ thuộc vào dược phẩm nước ngoài”

29/07/1909: General Motors mua lại Cadillac

Nguồn: General Motors buys Cadillac, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1909, Tập đoàn General Motors (GM) mới thành lập đã mua lại nhà sản xuất xe hơi hạng sang nước Mỹ lúc bấy giờ, Công ty Xe hơi Cadillac, với giá 4,5 triệu đô la.

Cadillac ra đời từ đống đổ nát của công ty thất bại thứ hai của nhà tiên phong trong ngành xe hơi Henry Ford (nỗ lực thứ ba của ông, Ford Motor, cuối cùng đã thành công). Khi các cổ đông của Công ty Henry Ford đã giải thể mời thợ máy Henry Leland đến Detroit nhằm định giá tài sản của công ty để bán, Leland đã thuyết phục họ tiếp tục kinh doanh. Ý tưởng của ông là kết hợp khung gầm mới nhất của Ford với động cơ xi-lanh đơn do Oldsmobile, một nhà sản xuất xe hơi thời kỳ đầu khác, phát triển. Vì mục đích đó, Công ty Xe hơi Cadillac (được đặt theo tên nhà thám hiểm người Pháp Antoine Laumet de La Mothe Cadillac, người thành lập thành phố Detroit vào năm 1701) đã ra đời vào tháng 8 năm 1902. Leland đã giới thiệu chiếc Cadillac đầu tiên – với giá 850 đô la – tại Triển lãm Xe hơi New York vào năm sau. Continue reading “29/07/1909: General Motors mua lại Cadillac”

Tại sao Trung Quốc nới lỏng “lệnh cấm rượu” đối với công chức?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi administration quick to tell civil servants they can drink,” Nikkei Asia, 24/07/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đã quyết định điều chỉnh “lệnh cấm rượu” đang tác động tiêu cực đến nền kinh tế.

Chính quyền của Chủ tịch nước kiêm Tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc Tập Cận Bình đã buộc phải điều chỉnh “lệnh cấm rượu” nhắm vào các quan chức đảng và chính phủ sau khi hứng chịu làn sóng chỉ trích gay gắt từ công chúng.

Chính quyền Tập đã công bố một số thay đổi nhỏ đối với chính sách gây tranh cãi này thông qua ba cơ quan truyền thông chính thức, vốn được gọi là “hầu thiệt” (tức cổ họng và lưỡi) của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Continue reading “Tại sao Trung Quốc nới lỏng “lệnh cấm rượu” đối với công chức?”

Tại sao các lệnh trừng phạt dầu mỏ không còn tác dụng?

Nguồn: Gregory Brew, “Why Oil Sanctions No Longer Work,” Foreign Policy, 23/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các lệnh trừng phạt dầu mỏ đã không mang lại kết quả như mong đợi với Iran và Nga. Sẽ là một sai lầm nếu thử áp dụng chúng với Trung Quốc.

Vào tháng 6, trong lúc bom rơi xuống Tehran, một điều kỳ lạ đã xảy ra: xuất khẩu dầu thô của Iran bất ngờ tăng vọt trong một thời gian ngắn. Dù bị tấn công, Iran vẫn không hề chùn bước trong việc vận chuyển dầu – và các khách hàng của họ ở Trung Quốc cũng không nản lòng khi tiếp tục mua dầu, bất chấp các lệnh trừng phạt.

Tổng thống Mỹ Donald Trump có lẽ không muốn Israel ném bom các cơ sở năng lượng, nhưng lý do cho thành công của Iran lại rất đơn giản: Các lệnh trừng phạt không còn hiệu quả nữa. Chí ít là không như dự định ban đầu. Continue reading “Tại sao các lệnh trừng phạt dầu mỏ không còn tác dụng?”

27/07/1981: Cậu bé Adam Walsh bị bắt cóc

Nguồn: Six-year-old Adam Walsh is abducted, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1981, cậu bé 6 tuổi Adam John Walsh đã bị bắt cóc từ một trung tâm thương mại ở Hollywood, Florida, rồi sau đó được phát hiện đã bị sát hại. Sau vụ án mạng, cha của Adam, John Walsh, đã trở thành một nhà hoạt động hàng đầu vì quyền của các nạn nhân, và là người dẫn chương trình truyền hình dài tập Những kẻ bị truy nã gắt gao nhất nước Mỹ (America’s Most Wanted).

Đầu giờ chiều ngày 27/07, Adam cùng mẹ, Reve, bước vào một cửa hàng bách hóa Sears. Bà đã cho phép con trai xem một nhóm các bé trai lớn tuổi hơn chơi trò chơi điện tử trong khu đồ chơi trong lúc bà đi mua sắm gần đó. Khi bà quay lại đón con chưa đầy 10 phút sau, cậu bé đã biến mất. Continue reading “27/07/1981: Cậu bé Adam Walsh bị bắt cóc”

26/07/1947: Tổng thống Truman ký Đạo luật An ninh Quốc gia

Nguồn: President Truman signs the National Security Act, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1947, Tổng thống Harry S. Truman đã ký Đạo luật An ninh Quốc gia (National Security Act), một trong những văn bản pháp lý quan trọng nhất của Chiến tranh Lạnh. Đạo luật này đã thiết lập phần lớn khuôn khổ hành chính cho việc hoạch định chính sách đối ngoại trong hơn 40 năm tiếp theo của Chiến tranh Lạnh.

Tính đến tháng 07/1947, Chiến tranh Lạnh đã bước vào giai đoạn cao trào. Mỹ và Liên Xô, từng là đồng minh trong Thế chiến II, nay chuyển sang đối đầu như những kẻ thù ý thức hệ. Trong những tháng trước đó, chính quyền Truman đã kêu gọi và đảm bảo được nguồn viện trợ quân sự và kinh tế cho Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ để hỗ trợ họ trong cuộc đấu tranh chống lại quân nổi dậy cộng sản. Continue reading “26/07/1947: Tổng thống Truman ký Đạo luật An ninh Quốc gia”

Tiền điện tử và cuộc chiến Mỹ-Trung giành quyền lãnh đạo tài chính toàn cầu

Nguồn: Trần Ánh Phàm và Trần Định Định, “Who Will Rule Crypto? The China-US Battle for Global Financial Leadership,” The Diplomat, 22/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cuộc đua tiền kỹ thuật số giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ là một cuộc chạy đua công nghệ, mà còn là một cuộc tái thiết hệ thống quản trị tiền tệ toàn cầu.

Trong năm 2025, Trung Quốc và Mỹ đang tăng cường sự cạnh tranh trong một lĩnh vực mới: cơ sở hạ tầng tiền tệ kỹ thuật số.

Tháng 5 vừa qua, Hong Kong đã thông qua một đạo luật mang tính bước ngoặt để quản lý các loại stablecoin (tiền điện tử có giá trị ổn định) được tham chiếu bằng tiền pháp định, nhấn mạnh tham vọng trở thành trung tâm tài chính kỹ thuật số và phù hợp với chiến lược rộng hơn của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY) trở thành một lựa chọn thay thế cho đồng đô la Mỹ. Continue reading “Tiền điện tử và cuộc chiến Mỹ-Trung giành quyền lãnh đạo tài chính toàn cầu”

24/07/1901: Nhà văn O. Henry được ra tù

Nguồn: Short story writer O. Henry is released from prison, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1901, William Sydney Porter, hay còn được biết đến với bút danh O. Henry, đã được ra tù sau ba năm thụ án vì tội biển thủ tiền từ một ngân hàng ở Austin, Texas.

Để thoát khỏi cảnh tù đày, Porter từng trốn chạy khỏi chính quyền và đến ẩn náu ở Honduras, nhưng đã trở về khi vợ ông, người vẫn còn ở Mỹ, được chẩn đoán mắc bệnh nan y. Ông vào tù và bắt đầu viết truyện để nuôi cô con gái nhỏ trong thời gian đó. Continue reading “24/07/1901: Nhà văn O. Henry được ra tù”

Làm cho nước Mỹ đơn độc trở lại

Nguồn: Margaret MacMillan, “Making America Alone Again,” Foreign Affairs, 21/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Lịch sử hầu như không có tiền lệ nào cho việc Washington từ bỏ các liên minh của chính mình.

Henry Kissinger từng ví mình như chàng cao bồi đơn độc cưỡi ngựa vào thành phố để dẹp yên những kẻ xấu. Nhưng vị ngoại trưởng Mỹ, người cũng từng là cố vấn an ninh quốc gia, lại có cách nhìn khác khi đối phó với các cường quốc. Thần tượng của ông là chính khách người Áo Klemens von Metternich, người bằng cách nào đó đã tập hợp được một nhóm khó tin gồm Áo, Anh, Phổ, Nga, và một số đồng minh nhỏ hơn cùng các nhà lãnh đạo không mấy hòa hợp của họ thành một liên minh cuối cùng đã đánh bại Napoleon vào năm 1815. Như Kissinger đã hiểu được, ngay cả những cao bồi đơn độc cũng cần có bạn bè. Continue reading “Làm cho nước Mỹ đơn độc trở lại”

22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới

Nguồn: Wiley Post flies solo around the world, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1933, phi công người Mỹ Wiley Post đã trở về sân bay Floyd Bennett ở New York sau khi hoàn thành chuyến bay một mình vòng quanh thế giới chỉ trong 7 ngày, 18 giờ, và 49 phút. Ông là phi công đầu tiên thực hiện được kỳ tích này.

Post, với vẻ ngoài dễ nhận biết nhờ miếng che một bên mắt, đã bắt đầu hành trình của mình vào ngày 15/07, bay thẳng đến Berlin mà không có trạm dừng. Sau một thời gian nghỉ ngơi ngắn, ông tiếp tục bay đến Liên Xô, dừng chân ở vài nơi trước khi quay lại Bắc Mỹ, với các điểm dừng ở Alaska, Canada, và cuối cùng hạ cánh thành công tại điểm xuất phát ở New York. Continue reading “22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới”

Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông

Nguồn: James Borton và Sherry Chen, “China’s war of ideas in the South China Sea,” Nikkei Asia, 18/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đang sử dụng các viện nghiên cứu để hợp pháp hóa yêu sách hàng hải và định hình nhận thức toàn cầu.

Trong lúc các cuộc tuần tra hải quân và việc xây dựng đảo nhân tạo thường xuyên chiếm sóng tin tức về Biển Đông, Trung Quốc đang triển khai một chiến dịch khác, lặng lẽ hơn – một chiến dịch không diễn ra trên biển, mà trong các phòng hội thảo, cuộc họp chính sách, và đối thoại học thuật. Đi đầu trong chiến dịch này là các viện nghiên cứu Trung Quốc do nhà nước hậu thuẫn, những đơn vị đang dần định hình câu chuyện xoay quanh tham vọng hàng hải của Bắc Kinh. Continue reading “Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông”

Thỏa thuận thương mại Mỹ-Việt: Một nước cờ khó hiểu

Nguồn: Henrietta Levin, “The U.S.-Vietnam Trade Deal Makes No Sense,” Foreign Policy, 16/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Hà Nội vẫn luôn khéo léo trong việc xử lý những người bạn ngang bướng, nhưng Washington được lợi gì từ việc này?

Kể từ khi Mỹ và Việt Nam bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, quan hệ đối tác giữa hai nước đã phát triển vượt bậc. Trải qua năm đời tổng thống, hai nước đã không ngừng tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại, trở thành đối tác hàng hải quan trọng, và thúc đẩy các mối liên kết giữa người dân Mỹ và Việt Nam. Washington đã chi hàng trăm triệu đô la để giúp Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, và đến năm 2017, một con số đáng kinh ngạc là 84% người dân Việt Nam có thiện cảm với Mỹ. Năm 2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tới Hà Nội để nâng tầm quan hệ song phương lên tầm cao mới, trở thành Đối tác Chiến lược Toàn diện. Continue reading “Thỏa thuận thương mại Mỹ-Việt: Một nước cờ khó hiểu”

Cuộc tranh luận về cơ cấu quyền lực của Trung Quốc sẽ có tác động sâu rộng

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Debate on China’s power structure to have far-reaching effects,” Nikkei Asia, 17/07/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các quan chức đảng địa phương đang trở nên nhạy cảm với bất kỳ thay đổi nào trong luồng gió chính trị.

Những người ở trung tâm đầu não của Đảng Cộng sản Trung Quốc đột nhiên bắt đầu thảo luận về những tác động tiêu cực do quyền lực khổng lồ mà nhà lãnh đạo tối cao Tập Cận Bình tích lũy được gây ra.

Vấn đề chính đang được thảo luận là một số tổ chức của đảng, do Chủ tịch kiêm Tổng Bí thư Tập Cận Bình đứng đầu, đã dần trở nên cồng kềnh và lạm quyền. Continue reading “Cuộc tranh luận về cơ cấu quyền lực của Trung Quốc sẽ có tác động sâu rộng”

20/07/1984: Alton Coleman và Debra Brown bị bắt

Nguồn: A serial-killing couple is apprehended, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1984, Alton Coleman và Debra Brown đã bị bắt tại Evanston, Illinois, sau một loạt tội ác đặc biệt tàn bạo kéo dài hai tháng, khiến tám người thiệt mạng và nhiều người khác bị thương. Coleman thậm chí còn được thêm vào vị trí thứ 11 đặc biệt trong Danh sách 10 Kẻ Bị Truy nã Gắt gao Nhất của FBI dành cho những kẻ đào tẩu nguy hiểm.

Trước khi gặp Brown vào năm 1983, Coleman đã có một danh sách tiền án dài. Gần một thập kỷ trước đó, hắn từng bị kết án tù vì đã bắt cóc và cưỡng hiếp một phụ nữ ở Waukegan, Illinois. Các bác sĩ tâm thần khi đó xác định Coleman là một kẻ “toàn tính luyến ái, sẵn sàng quan hệ tình dục với bất kỳ đối tượng nào, phụ nữ, đàn ông, trẻ em, bất cứ ai.” Hắn bị ám ảnh với việc trói các bé gái để thực hiện hành vi tình dục bạo lực. Tuy nhiên, hắn vẫn được thả tự do và sau đó được trắng án trong các cáo buộc hiếp dâm tiếp theo vào năm 1976 và 1980. Continue reading “20/07/1984: Alton Coleman và Debra Brown bị bắt”

19/07/64: Thành Rome của Nero bị thiêu rụi

Nguồn: Nero’s Rome burns, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 64, một trận đại hỏa hoạn kinh hoàng đã bùng phát tại Rome và thiêu rụi phần lớn thành phố. Dù những câu chuyện dân gian thường kể rằng Hoàng đế La Mã Nero đã châm lửa hoặc chơi đàn trong lúc thành phố chìm trong biển lửa, nhưng không có bằng chứng nào xác thực điều đó. Tuy nhiên, ông đã lợi dụng thảm họa này để phục vụ tính toán chính trị của mình. Continue reading “19/07/64: Thành Rome của Nero bị thiêu rụi”

Cuộc đua AI thực sự

Nguồn: Colin H. Kahl và Jim Mitre, “The Real AI Race,” Foreign Affairs, 09/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Mỹ cần nhiều hơn sự đổi mới để có thể cạnh tranh với Trung Quốc.

Các cuộc thảo luận ở Washington về trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng chuyển hướng sang việc làm thế nào Mỹ có thể giành chiến thắng trong cuộc đua AI với Trung Quốc. Một trong những hành động đầu tiên của Tổng thống Donald Trump sau khi trở lại nắm quyền là ký một sắc lệnh hành pháp tuyên bố cần phải “duy trì và nâng cao sự thống trị AI toàn cầu của Mỹ.” Tại Hội nghị Thượng đỉnh Hành động AI Paris vào tháng 2, Phó Tổng thống J.D. Vance đã nhấn mạnh cam kết của chính quyền trong việc đảm bảo “công nghệ AI của Mỹ tiếp tục là tiêu chuẩn vàng trên toàn thế giới.” Sang tháng 5, David Sacks, chuyên gia AI và tiền điện tử của Trump, đã viện dẫn nhu cầu “chiến thắng trong cuộc đua AI” để biện minh cho việc xuất khẩu chip AI tiên tiến sang Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Ả Rập Saudi. Continue reading “Cuộc đua AI thực sự”

17/07/2014: Eric Garner tử vong sau khi bị cảnh sát New York khóa cổ

Nguồn: Eric Garner dies in NYPD chokehold, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2014, hai sĩ quan Sở Cảnh sát New York đã đối chất với Eric Garner – một người Mỹ gốc Phi 43 tuổi, cha của sáu đứa con – vì tội buôn bán thuốc lá trái phép. Garner đã tử vong sau khi bất tỉnh vì bị một sĩ quan cảnh sát dùng đòn khóa cổ (chokehold) bất hợp pháp. Chỉ vài giờ sau đó, một đoạn video ghi lại vụ việc đã gây phẫn nộ trên khắp cả nước.

Garner được biết đến là “người hòa giải khu phố” trong cộng đồng Staten Island của mình, và cũng được cảnh sát biết đến vì hay bán thuốc lá gần bến phà trên Đảo Staten. Continue reading “17/07/2014: Eric Garner tử vong sau khi bị cảnh sát New York khóa cổ”