Nỗi sợ đã giết chết chủ nghĩa tự do như thế nào?

Nguồn: Stephen M. Walt, “How Fear Killed Liberalism,” Foreign Policy, 02/09/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Những lo lắng chính trị cứ ngày một chất chồng và thời kỳ lạc quan của công chúng đã chấm dứt.

Các học giả, chuyên gia, và chính trị gia vẫn thường đưa ra những dự đoán sai lầm, và một vài sai lầm trong số đó thực sự nghiêm trọng. Đối với tôi, dự đoán địa chính trị tệ nhất trong 50 năm qua chính là niềm tin sau Chiến tranh Lạnh rằng thế giới chắc chắn sẽ tiến tới một tương lai hòa bình, ngày càng tự do và thịnh vượng. Quan điểm này – được thể hiện qua tuyên bố nổi tiếng của Francis Fukuyama rằng nhân loại đã đạt đến “cáo chung của lịch sử,” nhưng ông không phải người duy nhất – cho rằng nền dân chủ sẽ tiếp tục lan rộng, các rào cản thương mại và đầu tư sẽ tiếp tục được cắt giảm vì lợi ích của tất cả mọi người, chủ nghĩa dân tộc sẽ suy yếu, biên giới sẽ ngày càng trở nên không còn quan trọng, các thể chế toàn cầu sẽ vào cuộc để giải quyết những vấn đề toàn cầu khó khăn nhất, và nguy cơ chiến tranh sẽ chỉ giới hạn ở một số ít các quốc gia bất hảo yếu kém và ngày càng không còn quan trọng với các nhà lãnh đạo vẫn chưa hiểu rõ thông điệp. Continue reading “Nỗi sợ đã giết chết chủ nghĩa tự do như thế nào?”

Khoảng trống lãnh đạo của Nhật Bản

Nguồn: Mireya Solís, “Tokyo’s Leadership Vacuum,” Foreign Affairs, 01/09/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một Nhật Bản bị chia rẽ có ý nghĩa gì đối với Châu Á và Thế giới?

Trong thập kỷ qua, khi phần lớn thế giới trở nên hỗn loạn và bị nhấn chìm bởi chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa bảo hộ, và chủ nghĩa phi tự do, Nhật Bản đã trở thành một thế lực giúp duy trì sự ổn định cho trật tự quốc tế. Tokyo đã củng cố các quan hệ đối tác kinh tế dựa trên luật lệ; tăng cường hợp tác an ninh với các quốc gia cùng chí hướng, như Australia, Ấn Độ, và Philippines; và “giảm thiểu rủi ro” từ Trung Quốc trong khi vẫn duy trì cam kết với thương mại toàn cầu. Nhật Bản có thể đóng vai trò ổn định này là nhờ sự gắn kết chính trị và xã hội nội bộ, cũng như được hưởng lợi từ khả năng lãnh đạo mạnh mẽ, đáng chú ý nhất là trong nhiệm kỳ thứ hai của Thủ tướng Shinzo Abe, kéo dài từ năm 2012 đến năm 2020. Continue reading “Khoảng trống lãnh đạo của Nhật Bản”

04/09/2016: Mẹ Teresa được phong thánh

Nguồn: Mother Teresa becomes a saint, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2016, Mẹ Teresa, một nữ tu Công giáo La Mã đã cống hiến đời mình cho việc chăm sóc những người nghèo khổ ở Ấn Độ, đã chính thức được phong thánh là Mẹ Teresa Thành Calcutta, gần hai thập kỷ sau khi Mẹ qua đời vào ngày 05/09/1997.

Đức Giáo hoàng Francis đã tuyên bố Mẹ Teresa Thành Calcutta là một vị thánh của Giáo hội Công giáo La Mã trước hàng ngàn người tại Quảng trường Thánh Peter ở Thành phố Vatican – trong tiếng vỗ tay nồng nhiệt. Continue reading “04/09/2016: Mẹ Teresa được phong thánh”

Sau cú sốc chiến tranh, Iran đang khao khát thay đổi

Nguồn: Andrew England và Najmeh Bozorgmehr, “After the shock of war, Iranians yearn for change,” Financial Times, 27/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bất chấp tâm trạng đoàn kết thời chiến ban đầu, người Iran trên khắp phổ chính trị tin rằng cuộc xung đột đã phơi bày những điểm yếu của hệ thống.

Vài giờ sau khi Israel ném bom khu phức hợp truyền hình nhà nước Iran, Abdollah Momeni, người từng nhiều lần bị giam giữ tại nhà tù Evin khét tiếng ở Tehran vì hoạt động chính trị, đã nhận được cuộc gọi từ một quan chức tình báo cấp cao của Iran.

Với việc các nhà lãnh đạo Iran tin rằng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang thúc đẩy thay đổi chế độ – một nỗi lo càng trở nên trầm trọng hơn sau vụ tấn công chết người vào các hãng truyền hình nhà nước – vị quan chức này muốn đảm bảo rằng Momeni sẽ không lợi dụng thời điểm này để đưa ra các tuyên bố chính trị. Continue reading “Sau cú sốc chiến tranh, Iran đang khao khát thay đổi”

Cuộc diễu binh của Trung Quốc là màn trình diễn ngoại giao mạnh mẽ

Nguồn: Deng Yuwen, “China’s Military Parade Is a Powerful Diplomatic Display,” Foreign Policy, 28/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tập Cận Bình đang cố gắng kết nối quá khứ, hiện tại, và tương lai.

Lễ diễu binh ngày 03/09 của Trung Quốc, được tổ chức nhằm kỷ niệm 80 năm kết thúc Chiến tranh Kháng chiến chống Nhật, sẽ là sự kiện thứ tư kể từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình lên nắm quyền. Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay đã hoàn toàn khác. Trong nước, Trung Quốc đang phải đối mặt với những khó khăn kinh tế, nhưng sức mạnh quân sự vẫn tiếp tục gia tăng. Còn ở nước ngoài, quan hệ với phương Tây – đặc biệt là Mỹ – ngày càng căng thẳng, trong khi trật tự quốc tế hậu chiến đang được tái định hình dưới áp lực của cuộc chiến Nga-Ukraine. Continue reading “Cuộc diễu binh của Trung Quốc là màn trình diễn ngoại giao mạnh mẽ”

02/09/1945: Việt Nam tuyên bố độc lập khỏi Pháp

Nguồn: Vietnam declares its independence from France, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1945, vài giờ sau khi Nhật Bản đầu hàng trong Thế chiến II, Hồ Chí Minh, đảng viên cộng sản Việt Nam, đã tuyên bố Việt Nam độc lập khỏi Pháp. Bản tuyên ngôn của ông đã dẫn lại Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ với nội dung: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa đã cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc!” và đám đông khổng lồ tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội đã reo hò ủng hộ. Tuy nhiên, phải mất đến 30 năm thì giấc mơ về một nước Việt Nam thống nhất của Hồ Chí Minh mới trở thành hiện thực. Continue reading “02/09/1945: Việt Nam tuyên bố độc lập khỏi Pháp”

Quan hệ Nhật-Hàn ấm lên nhanh chóng khiến Trung Quốc lo lắng

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Rapidly warming Japan-South Korea ties leave China uneasy,” Nikkei Asia, 28/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Lee Jae Myung vẫn chưa phản hồi về lời mời tham dự lễ duyệt binh của Tập Cận Bình.

Dù từng nổi tiếng với lập trường cứng rắn đối với Nhật Bản, Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung nay lại chọn quốc gia láng giềng châu Á này làm điểm đến cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên để tham dự cuộc họp song phương kể từ khi nhậm chức vào tháng 6.

Theo chính phủ Nhật Bản, tại cuộc hội đàm ở Tokyo vào thứ Bảy ngày 23/08, Thủ tướng Shigeru Ishiba và Lee đã bắt tay nhau và nhất trí “phát triển đáng kể” quan hệ. Continue reading “Quan hệ Nhật-Hàn ấm lên nhanh chóng khiến Trung Quốc lo lắng”

31/08/1997: Công nương Diana qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi

Nguồn: Princess Diana dies in a car crash, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Ngay sau nửa đêm ngày này năm 1997, Diana, Công nương xứ Wales – người được trìu mến gọi là “Công nương của Nhân dân” – đã qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi ở Paris. Khi đó, bà mới 36 tuổi. Bạn trai của bà, doanh nhân người Ai Cập Dodi Fayed, và người lái xe Henri Paul, cũng qua đời.

Công nương Diana là một trong những nhân vật công chúng được yêu thích nhất trên thế giới. Cái chết của bà đã khiến mọi người tiếc thương vô hạn. Những người đưa tang đã đến thăm Cung điện Kensington ngay sau tin dữ, đặt hoa tưởng niệm tại ngôi nhà nơi công nương, còn được gọi là Lady Di, sẽ không bao giờ trở về. Những chồng hoa chất đống kéo dài khoảng 9m từ cổng cung điện. Continue reading “31/08/1997: Công nương Diana qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi”

30/08/1983: Người Mỹ gốc Phi đầu tiên bay vào không gian

Nguồn: Guion S. Bluford becomes the first African American to travel to space, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1983, Trung tá Không quân Guion S. Bluford đã trở thành người Mỹ gốc Phi đầu tiên bay vào không gian khi tàu con thoi Challenger cất cánh trong sứ mệnh thứ ba. Đây là lần phóng ban đêm đầu tiên của con tàu, và nhiều người đã thức khuya để xem cảnh nó gầm rú cất cánh từ Mũi Canaveral, Florida, lúc 2:32 sáng.

Challenger dành tổng cộng sáu ngày trên không gian, trong thời gian đó, Bluford và bốn thành viên phi hành đoàn khác đã phóng một vệ tinh liên lạc cho chính phủ Ấn Độ, liên lạc với một vệ tinh liên lạc bị lạc, tiến hành các thí nghiệm khoa học, và thử nghiệm cánh tay robot của tàu con thoi. Ngay trước bình minh ngày 05/09, con tàu đã hạ cánh xuống Căn cứ Không quân Edwards ở California, hoàn thành sứ mệnh tàu con thoi hoàn hảo nhất cho đến thời điểm đó. Continue reading “30/08/1983: Người Mỹ gốc Phi đầu tiên bay vào không gian”

Đế chế mạng mới của Putin

Nguồn: Andrei Soldatov và Irina Borogan, “Putin’s New Cyber Empire,” Foreign Affairs, 25/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Điện Kremlin đang đưa công nghệ Nga ra khắp thế giới như thế nào?

Cuối tháng 4/2024, Nikolai Patrushev, người đứng đầu Hội đồng An ninh Nga, đã chủ trì một cuộc họp tại St. Petersburg với sự tham dự của các quan chức an ninh hàng đầu từ các quốc gia châu Phi, châu Á, Mỹ Latinh, và Trung Đông. Cuộc họp xoay quanh vấn đề chủ quyền và an ninh thông tin – cách Điện Kremlin mô tả các công nghệ mạng được thiết kế để bảo vệ chống lại sự giám sát, ảnh hưởng, và can thiệp của phương Tây. Tuy nhiên, Patrushev còn có một thông điệp cụ thể hơn. Đứng cạnh Sergei Naryshkin, Giám đốc Cơ quan Tình báo Đối ngoại (SVR) của Điện Kremlin, Patrushev thông báo với khán giả rằng các công ty an ninh mạng hàng đầu của Nga có thể giúp các chính phủ kiểm soát không gian thông tin quốc gia. Continue reading “Đế chế mạng mới của Putin”

28/08/1774: Ngày sinh Thánh Elizabeth Ann Bayley

Nguồn: St. Elizabeth born in New York City, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1774, Elizabeth Ann Bayley đã chào đời tại Thành phố New York. Bà là người sáng lập trường Công giáo đầu tiên và cộng đồng tông đồ nữ đầu tiên tại Mỹ. Bà cũng là vị thánh đầu tiên sinh ra tại Mỹ được Giáo hội Công giáo La Mã phong chân phước.

Elizabeth Ann Bayley là con gái của một bác sĩ lỗi lạc, Richard Bayley, người từng là nhân viên y tế đầu tiên của Thành phố New York. Mẹ bà, Catherine, là con gái của một mục sư Giám nhiệm Anh giáo (Episcopal); bà đã qua đời trước sinh nhật lần thứ ba của Elizabeth, để lại ba cô con gái. Cha bà sau đó tái hôn và có thêm bốn người con. Continue reading “28/08/1774: Ngày sinh Thánh Elizabeth Ann Bayley”

Mô hình Trung Quốc thực sự

Nguồn: Dan Wang và Arthur Kroeber, “The Real China Model,” Foreign Affairs, 19/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Dưới đây là công thức của Bắc Kinh cho sự giàu có và quyền lực.

Một thập kỷ trước, các nhà hoạch định chính sách tại Bắc Kinh đã công bố “Made in China 2025,” kế hoạch đầy tham vọng nhằm dẫn đầu các ngành công nghiệp trong tương lai. Kế hoạch này xác định mười lĩnh vực đầu tư, bao gồm năng lượng, chất bán dẫn, tự động hóa công nghiệp, và vật liệu công nghệ cao. Nó nhằm mục đích nâng cấp ngành chế tạo của Trung Quốc trong 10 lĩnh vực này cũng như các lĩnh vực khác, giảm sự phụ thuộc của đất nước vào hàng nhập khẩu và các công ty nước ngoài, đồng thời cải thiện khả năng cạnh tranh của các công ty Trung Quốc trên thị trường toàn cầu. Mục tiêu bao trùm là đưa Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghệ, và biến các công ty hàng đầu đất nước thành các công ty toàn cầu. Chính phủ đã hỗ trợ tầm nhìn này bằng nguồn tài chính khổng lồ, chi từ 1 đến 2% GDP mỗi năm cho các khoản trợ cấp trực tiếp và gián tiếp, tín dụng rẻ, và ưu đãi thuế. Continue reading “Mô hình Trung Quốc thực sự”

Trung Quốc sẽ không ngừng “đùa với lửa” ở Biển Đông

Nguồn: M. Reece Breaux, “China Won’t Stop Playing With Fire in the South China Sea,” The Diplomat, 19/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vụ va chạm giữa một tàu Hải Cảnh Trung Quốc và một tàu khác của Hải quân nước này là dấu hiệu cảnh báo đáng ngại.

Trung Quốc lại một lần nữa đẩy tranh chấp Biển Đông với Philippines đến bờ vực thẳm. Ngày 11/08 vừa qua, một tàu khu trục của Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAN) đã suýt đâm vào một tàu của Lực lượng Tuần dương Philippines (PCG), có khả năng gây thương tích hoặc tệ hơn, khiến Philippines có thể viện dẫn Hiệp ước Phòng thủ Chung (MDT) năm 1951 với Mỹ.

Bắc Kinh thường cáo buộc Mỹ và các đồng minh đang “đùa với lửa.” Nhưng sự cố này nhấn mạnh cách tiếp cận hung hăng, thiếu chuyên nghiệp, và gây bất ổn của Trung Quốc nhằm bảo vệ các yêu sách hàng hải bất hợp pháp của họ có thể nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát. Continue reading “Trung Quốc sẽ không ngừng “đùa với lửa” ở Biển Đông”

26/08/1964: Lyndon B. Johnson nhận đề cử tổng thống của Đảng Dân chủ

Nguồn: Lyndon B. Johnson receives Democratic nomination for president, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1964, Lyndon B. Johnson đã được đề cử làm ứng viên tổng thống tại Đại hội Toàn quốc Đảng Dân chủ ở Atlantic City, New Jersey. Người đồng hành tranh cử cùng ông sẽ là Hubert H. Humphrey. Cựu Phó Tổng thống Johnson đã nắm quyền điều hành chính phủ kể từ tháng 11/1963 khi Tổng thống John F. Kennedy bị ám sát. Khi nhậm chức, ông đã kế thừa cam kết của Mỹ ở Việt Nam, nơi Kennedy đã cử các cố vấn quân sự sang hỗ trợ chính quyền Nam Việt Nam tại Sài Gòn. Continue reading “26/08/1964: Lyndon B. Johnson nhận đề cử tổng thống của Đảng Dân chủ”

Ấn Độ và Trung Quốc đang xích lại gần nhau?

Nguồn: Sumit Ganguly, “This Isn’t India – China Rapprochement,” Foreign Policy, 22/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

New Delhi đang đặt cược sai lầm vào Bắc Kinh khi quan hệ giữa nước này với Washington ngày càng xấu đi.

Trong tuần này, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã đến thăm New Delhi, đánh dấu chuyến thăm đầu tiên của một quan chức cấp cao Trung Quốc đến thủ đô Ấn Độ kể từ khi hai nước đồng ý rút quân dọc biên giới Himalaya vào tháng 10 năm ngoái. Các cuộc đụng độ biên giới chết người ở Thung lũng Galwan hồi năm 2020 đã khiến quan hệ song phương rơi vào tình trạng đóng băng sâu rộng. Continue reading “Ấn Độ và Trung Quốc đang xích lại gần nhau?”

Tokyo đã trở thành cái nôi của cách mạng Trung Quốc như thế nào?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “How Tokyo became the cradle of the Chinese revolution in 1905,” Nikkei Asia, 21/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

120 năm sau, Nhật Bản đang đón nhận làn sóng di cư thứ ba của người Trung Quốc.

Tokyo đã trở thành cái nôi của cách mạng Trung Quốc 120 năm trước đây. Dù thực tế này gần như đã bị lãng quên, nhưng nó vẫn là sự thật lịch sử – và là một sự thật gây bất lợi cho chính quyền của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Ngày 20/08 vừa qua đánh dấu kỷ niệm 120 năm thành lập Trung Quốc Đồng Minh Hội tại Tokyo. Hiệp hội chính trị này, còn được gọi là Trung Quốc Thống nhất Đồng Minh Hội, đã đóng vai trò lãnh đạo trong cuộc cách mạng năm 1911. Continue reading “Tokyo đã trở thành cái nôi của cách mạng Trung Quốc như thế nào?”

24/08/1873: Núi Thánh Giá bí ẩn được chụp ảnh

Nguồn: Elusive Mount of the Holy Cross photographed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1873, William Henry Jackson trở thành người đầu tiên chụp được ảnh Núi Thánh Giá bí ẩn của Colorado, cung cấp bằng chứng đáng tin cậy về sự tồn tại của ngọn núi này.

Từ lâu, tin đồn về một cây thánh giá tuyết tự nhiên ẩn mình trên những ngọn núi hiểm trở của Colorado đã lan truyền khắp nơi. Nhiều người khẳng định đã nhìn thấy cây thánh giá, trong khi những người khác chẳng thể tìm thấy nó. Đến tháng 08/1873, nhiếp ảnh gia William Henry Jackson đã quyết tâm chứng minh sự tồn tại của nó bằng cách chụp ảnh lại. Continue reading “24/08/1873: Núi Thánh Giá bí ẩn được chụp ảnh”

23/08/1861: Điệp viên Hợp bang miền Nam Rose O’Neal Greenhow bị bắt

Nguồn: Confederate spy Rose O’Neal Greenhow is arrested, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1861, Allan Pinkerton, người đứng đầu cơ quan mật vụ mới của chính phủ Liên bang Mỹ, đã ra lệnh quản thúc tại gia Rose O’Neal Greenhow, điệp viên của phe Hợp bang miền Nam, tại Washington, D.C.

Greenhow là một góa phụ giàu có sống tại Washington vào thời điểm nội chiến nổ ra. Bà có nhiều mối quan hệ ở thủ đô và đặc biệt thân thiết với Thượng nghị sĩ Henry Wilson của Massachusetts. Người phụ nữ gốc Maryland này công khai ủng hộ chính nghĩa của miền Nam, và đã sớm xây dựng được một mạng lưới gián điệp hùng mạnh. Continue reading “23/08/1861: Điệp viên Hợp bang miền Nam Rose O’Neal Greenhow bị bắt”

Nga và Ukraine vẫn xa cách như xưa 

Nguồn: Ivo H. Daalder, Russia and Ukraine Are as Far Apart as Ever,” Foreign Policy, 19/08/2025 

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng 

Bất chấp những nỗ lực của Trump, đàm phán sẽ chỉ diễn ra khi cả hai bên đều tin rằng lợi ích của họ sẽ được phục vụ tốt hơn bằng đối thoại thay vì chiến đấu. 

Nếu có điều gì đó để nói về Donald Trump, thì đó là ông không hề né tránh các cuộc gặp quan trọng. Với sự tự tin tuyệt đối vào khả năng buộc người khác phải theo ý mình, Tổng thống Mỹ đã dành vài ngày qua để tiếp xúc với các nhà lãnh đạo của cả hai phe trong cuộc chiến giữa Nga và Ukraine, nhằm nỗ lực chấm dứt cuộc chiến tàn khốc nhất ở châu Âu kể từ năm 1945.  Continue reading “Nga và Ukraine vẫn xa cách như xưa “

21/08/1944: Những phác thảo ban đầu cho việc thành lập Liên Hiệp Quốc

Nguồn: The seeds of the United Nations are planted, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1944, các đại diện từ Mỹ, Anh, Liên Xô, và Trung Quốc đã nhóm họp tại khu điền trang Dumbarton Oaks ở Georgetown, Washington, D.C., để xây dựng những nguyên tắc chính thức cho một tổ chức sẽ đảm bảo an ninh tập thể trên toàn thế giới – tổ chức này sau đó trở thành Liên Hợp Quốc. Continue reading “21/08/1944: Những phác thảo ban đầu cho việc thành lập Liên Hiệp Quốc”