Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 24/4/2015)
Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh
Tưởng Giới Thạch (1887-1975) là nhà lãnh đạo chính trị và quân sự người Trung Quốc, chủ tịch Quốc dân đảng trong năm thập niên, và là người đứng đầu chính phủ Trung Hoa Dân quốc từ năm 1928 đến 1949.[1]
Tưởng Giới Thạch sinh ngày 31 tháng 10 năm 1887 ở Chiết Giang, một tỉnh ven biển phía đông Trung Quốc. Cha ông là một lái buôn. Ông theo học trường đào tạo sĩ quan ở Nhật Bản năm 18 tuổi. Năm 1911, Tưởng trở về Trung Quốc để tham gia cuộc nổi dậy lật đổ Triều đại nhà Thanh và lập nên nền cộng hòa Trung Hoa. Tưởng trở thành một thành viên của Quốc dân đảng (QDĐ) do Tôn Trung Sơn thành lập.
Được Tôn Trung Sơn ủng hộ, Tưởng Giới Thạch được chỉ định làm hiệu trưởng trường quân sự Hoàng Phố tại Quảng Châu năm 1924, và tại đây ông đã xây dựng nên quân đội Quốc dân. Sau cái chết của ông Tôn năm 1925, Tưởng trở thành lãnh đạo QDĐ. Ông dẫn đầu chiến dịch Bắc Phạt và thống nhất phần lớn lãnh thổ Trung Quốc dưới chính quyền QDĐ đóng tại thủ đô Nam Kinh. Năm 1928, ông chỉ huy quân đội đánh bại Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Tưởng đã phác họa một chương trình cải cách khiêm tốn ở Trung Quốc, tuy nhiên các nguồn lực của chính phủ lúc bấy giờ đều được tập trung để đối phó với các đối thủ trong nước, bao gồm Đảng Cộng sản. Từ năm 1931, Tưởng cũng phải chống lại cuộc xâm lược của người Nhật tại Mãn Châu, đông bắc Trung Quốc.
Năm 1937, Nhật Bản tiến hành một cuộc xâm lược Trung Quốc trên diện rộng. Năm 1941, khi Hoa Kỳ tham chiến chống lại Nhật, Trung Quốc liền gia nhập phe Đồng minh. Trong khi vị thế trong nước của Tưởng bị suy giảm, thì tiếng nói của ông trên thế giới lớn dần, và vào tháng 11/1943, ông bay tới Cairo để gặp Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt và Thủ tướng Anh Winston Churchill. Phu nhân của Tưởng Giới Thạch, bà Tống Mỹ Linh, cũng đi cùng chồng và trở nên nổi tiếng ở phương tây với tên gọi Madame Tưởng.[2]
Năm 1946, cuộc nội chiến nổ ra giữa QDĐ và Đảng Cộng sản. Năm 1949, những người cộng sản chiến thắng, lập nên nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Tưởng Giới Thạch và những người QDĐ còn sót lại bỏ chạy ra đảo Đài Loan. Ở đây Tưởng thiếp lập một chính quyền lưu vong và lãnh đạo trong 25 năm sau đó. Chính phủ này tiếp tục được nhiều nước công nhận là chính phủ chính thống của Trung Quốc, và Đài Loan vẫn là đại diện của Trung Quốc tại Liên Hiệp Quốc cho đến khi Tưởng qua đời. Ông mất vào ngày 5 tháng 4 năm 1975.
——————————————-
[1] Tưởng Giới Thạch là Tổng thống đầu tiên của Trung Hoa dân quốc được thành lập theo Hiến pháp năm 1948. – ND
[2] Tống Mỹ Linh đã đóng một vai trò quan trọng trong chính trị của Trung Hoa Dân quốc. Bà là người bảo trợ Ủy ban Chữ Thập đỏ quốc tế, Chủ tịch danh dự của Quỹ Viện trợ thống nhất Vương quốc Anh, Thành viên danh dự Hội Kỷ niệm Bản Tuyên ngôn nhân quyền. Vào cuối thập niên 60 của thế kỷ XX, bà là một trong mười phụ nữ được ngưỡng mộ nhất nước Mỹ và là người phụ nữ thứ hai được đọc diễn văn trước Quốc hội Mỹ. – ND
