Nguồn: “Former POW is ambassador to Vietnam,” History.com (truy cập ngày 08/5/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1997, 22 năm và 10 ngày sau khi Sài Gòn sụp đổ, cựu Dân biểu Florida Douglas “Pete” Peterson trở thành đại sứ đầu tiên của Hoa Kỳ ở Việt Nam sau khi Graham Martin được di tản khỏi đất nước này cuối tháng 4 năm 1975 bằng trực thăng. Peterson là phi công của Không quân Hoa Kỳ trong chiến tranh Việt Nam và từng bị giam giữ trong 6 năm rưỡi ở Hỏa Lò sau khi máy bay của ông bị bắn rơi gần Hà Nội năm 1966. Ba mươi mốt năm sau đó, Peterson trở lại Hà Nội với một nhiệm vụ mới, trình quốc thư lên chính quyền cộng sản ở thủ đô Việt Nam vào ngày mùng 9 tháng 5 năm 1997.
Việt Nam bắt đầu bình thường hóa quan hệ với kẻ thù cũ là Mỹ từ năm 1994, khi cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton tuyên bố dỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại trong suốt 19 năm đối với Việt Nam, với lý do là chính quyền cộng sản của Việt Nam đã hợp tác trong việc xác định vị trí của 2.238 lính Mỹ được coi là mất tích trong chiến tranh Việt Nam.
Bất chấp việc dỡ bỏ lệnh cấm vận, hàng rào thuế quan vẫn được áp dụng đối với các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian Việt Nam chờ được cấp quy chế “tối huệ quốc” (most favoured nation), một định chế thương mại của Mỹ mà Việt Nam có thể đạt được sau khi mở rộng chương trình cải cách theo hướng thị trường tự do.
Tháng 7 năm 1995, chính quyền Clinton thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Việt Nam. Trong quá trình đưa ra quyết định, Tổng thống Clinton đã nhận được nhiều lời cố vấn từ Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa của tiểu bang Arizona John McCain, cựu phi công hải quân Mỹ từng bị giam giữ trong năm năm ở Hà Nội. Gạt sang một bên những chỉ trích của một số đảng viên Cộng hòa về quyết định của Clinton, McCain khẳng định đã đến lúc người Mỹ bình thường hóa quan hệ với kẻ thù cũ của mình.
Năm 1996, Clinton chấm dứt việc xác định Việt Nam là vùng chiến sự và đề cử Dân biểu Pete Peterson làm đại sứ Mỹ đầu tiên tại Việt Nam. Được Quốc hội phê chuẩn trong năm sau, Đại sứ Peterson bắt đầu sứ mệnh của mình tại Việt Nam từ ngày mùng 9 tháng 5 năm 1997. Tháng 11 năm 2000, Clinton trở thành Tổng thống Mỹ đầu tiên tới Việt Nam kể từ chuyến thăm Việt Nam Cộng Hòa của Richard Nixon năm 1969.
Ảnh: Pete Peterson (trái) và John McCain trong chuyến thăm Nhà tù Hỏa Lò, nơi hai người từng bị giam giữ trong Chiến tranh Việt Nam, năm 1993. Nguồn: BBC/Getty Images.
