Nguồn: Prashanth Parameswaran, “Why the US-ASEAN Sunnylands Summit Matters,” The Diplomat, 11/02/2016
Biên dịch: Vũ Hồng Trang & Nguyễn Hồng Ánh
Từ ngày 15 đến 16 tháng 2, Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ tiếp đón lãnh đạo các nước Đông Nam Á và Tổng thư ký ASEAN tại hội nghị thượng đỉnh đặc biệt tại Trung tâm Sunnylands lịch sử ở Rancho Mirage, California. Trong khi các quan sát viên có lẽ dõi theo các vấn đề nổi cộm như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) do Hoa Kỳ dẫn dắt và sự hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông, tầm quan trọng đích thực của hội nghị nằm ở ý nghĩa mà nó mang lại đối vị trí hiện tại và tương lai của khu vực Đông Nam Á và ASEAN trong chính sách của Mỹ.
Trước hết, hội nghị thượng đỉnh là minh chứng cho tầm quan trọng mà chính quyền Obama đã dành cho tiểu vùng này trong hai nhiệm kỳ tại vị. Có thể cho rằng khía cạnh quan trọng nhất trong chính sách tái cân bằng sang khu vực châu Á – Thái Bình Dương của chính quyền Obama là đã dành sự chú ý lớn hơn tới Đông Nam Á cũng như khối ASEAN trong chính sách châu Á của Mỹ – điều mà một số quan chức gọi là “sự tái cân bằng bên trong chính sách tái cân bằng” (the rebalance within the rebalance.) Trong những năm vừa qua, Hoa Kỳ đã phê chuẩn Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác, trở thành quốc gia đầu tiên ngoài ASEAN bổ nhiệm đại sứ thường trú tại ASEAN, tham gia Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á và thể chế hóa hội nghị thượng đỉnh Mỹ – ASEAN hàng năm. Đây là những kỳ tích không hề khiêm tốn đối với mối liên hệ Mỹ – Á mà phần lớn vẫn tiếp tục bị lép vế hơn so với những mối quan tâm của Mỹ đối với Đông Bắc Á.
Cuộc họp được tổ chức riêng lẻ lần đầu tiên với các lãnh đạo Đông Nam Á trong tuần tới tại Hoa Kỳ lại là một biểu tượng mạnh mẽ cho cam kết của chính quyền này đối với khu vực Đông Nam Á. Nhưng nó cũng không hẳn chỉ là hình thức. Như những nhân vật tham gia vào việc lập kế hoạch của hội nghị thượng đỉnh cho hay, một ngày trọn vẹn để các nhà lãnh đạo Mỹ và ASEAN giao lưu thay vì sự tương tác vội vàng hàng năm tại các hội nghị thượng đỉnh của châu Á là một cơ hội hiếm có và giá trị để đi sâu hơn các vấn đề trọng yếu ở các cấp cao nhất.
Thứ hai, hội nghị thượng đỉnh là cơ hội để đạt được tiến bộ rõ rệt trong việc thúc đẩy quan hệ Hoa Kỳ – ASEAN. Cuối tháng 11 vừa qua, Hoa Kỳ và ASEAN đã nâng tầm quan hệ lên mức đối tác chiến lược và đặt ra kế hoạch hành động cụ thể nhằm triển khai mối quan hệ này cho đến năm 2020. Trong khi các quan chức nhấn mạnh hội nghị thượng đỉnh Sunnylands dự kiến sẽ phi chính thức hơn so với các cuộc họp truyền thống Mỹ – ASEAN hàng năm, hai bên sẽ vẫn tìm cách đạt được những tiến triển trong hai phiên họp kín được lên kế hoạch trước về các vấn đề kinh tế, chính trị và an ninh cũng như trong bữa ăn tối làm việc.
Đối với ASEAN, hội nghị là dịp chứng minh tầm quan trọng của khối trong việc đương đầu với những thách thức khu vực và toàn cầu, từ biến đổi khí hậu cho tới Nhà nước Hồi giáo. Mặc dù ASEAN đóng một vai trò thường không được đánh giá đúng mức trong việc giữ gìn hòa bình ở Đông Nam Á cũng như quản lý kiến trúc khu vực ngày càng phức tạp, đối với chính quyền Washington, đóng góp cụ thể của ASEAN trong việc giải quyết các vấn đề của hiện tại và tương lai là cốt yếu. Mối lo ngại đã dấy lên khi Lào, Chủ tịch ASEAN năm nay, tỏ ra không mấy nhiệt tình trong việc thúc đẩy giải quyết các vấn đề quan trọng liên quan đến Malaysia, do nhà nước cộng sản không có biển này tương đối ít bị tác động bởi những thách thức như chủ nghĩa cực đoan bạo lực, Biển Đông và cuộc khủng hoảng tị nạn. Hội nghị thượng đỉnh Sunnylands năm 2016 tạo ra cơ hội nhằm sớm xua tan những nỗi bất an cho dù chúng có thể vô căn cứ đến nhường nào.
Đối với Hoa Kỳ, đây là thời điểm thích hợp để hình thành cách tiếp cận kinh tế đối với cả khu vực. Ngoài Hiệp định TPP chỉ bao gồm 4 quốc gia ASEAN, chính quyền Obama chật vật tìm kiếm các sáng kiến toàn khu vực mới và cụ thể phù hợp với sự đa dạng của các nền kinh tế khu vực Đông Nam Á. Trong khi các nỗ lực xây dựng năng lực như các sáng kiến Can dự kinh tế mở rộng (Expanded Economic Engagement) và các chương trình hỗ trợ kỹ thuật như Kết nối ASEAN thông qua Thương mại và Đầu tư (ASEAN Connectivity through Trade and Investment) là những bước đi đúng hướng, vẫn còn nhiều khía cạnh cần tăng cường trong các lĩnh vực như phát triển cơ sở hạ tầng, đổi mới và khởi nghiệp. Đây sẽ là một trọng tâm không chỉ ở Sunnylands, mà còn tại các sự kiện khác sau nó bao gồm một hội nghị thuyết trình kinh tế cũng như một hội thảo do Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ – ASEAN tại San Diego được tổ chức vào ngày 17/02.
Cuối cùng, với việc Obama hiện đang trong năm cuối cùng của nhiệm kỳ và cuộc chạy đua tổng thống Hoa Kỳ đang trở nên sôi động, Hội nghị thượng đỉnh tại Sunnylands là thời điểm lý tưởng để chính quyền của ông báo hiệu tầm quan trọng của ASEAN với chính quyền kế nhiệm. Cố vấn Tổng thống Obama cho biết giống như việc ông tiếp đón các lãnh đạo châu Phi lần đầu tiên tại Hoa Kỳ diễn ra năm 2014, hội nghị Sunnylands là một cách để vị tổng thống này nhấn mạnh rằng khu vực Đông Nam Á phải là một ưu tiên chủ chốt để Hoa Kỳ tiến về phía trước và việc kết nối với tiểu khu vực này ở cấp cao nhất là một phần thiết yếu của sự gắn kết đó.
Đưa ra thông điệp này có ý nghĩa vô cùng quan trọng bởi cho dù những năm dưới thời Obama đã chứng kiến một cam kết mạnh mẽ đối với Đông Nam Á và ASEAN, nhưng ngoại trừ bà Hillary Clinton – Ngoại trưởng đầu tiên của Mỹ đã đến thăm tất cả 10 nước ASEAN – thì không có gì đảm bảo rằng các ứng cử viên tổng thống Mỹ khác sẽ thể hiện sự quan tâm tương tự đối với tiểu vùng này. Quả thực, vị tổng thống tiếp theo của Mỹ có khả năng đối đầu với một thế giới hỗn độn và chia rẽ hơn – một nhà nước Hồi giáo nguy hiểm, một vùng Trung Đông âm ỉ, một nước Nga đang trỗi dậy, một châu Âu yếu đuối và nền kinh tế toàn cầu suy giảm – có khả năng Washington sẽ có ít sự kiên nhẫn cho các mối quan hệ đa phương và sẽ tương tác một cách có chọn lọc hơn với từng quốc gia ASEAN riêng lẻ chứ không phải là toàn thể khu vực.
Đó sẽ là một sai lầm bi thảm nếu xét tới ảnh hưởng ngày càng tăng của ASEAN cũng như các khoản đầu tư của chính quyền Obama khi công nhận điều này. Sunnylands là một cơ hội vàng để củng cố quan điểm này bằng cách khép lại những thành quả đã đạt được và tiếp tục gặt hái tiến bộ cho những gì vẫn chưa được thực hiện.
[efb_likebox fanpage_url=”DAnghiencuuquocte” box_width=”420″ box_height=”” locale=”en_US” responsive=”0″ show_faces=”1″ show_stream=”0″ hide_cover=”0″ small_header=”0″ hide_cta=”0″ ]
