Nguồn: Confederates deliver blow to Union at Chancellorsville, History.com
Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp
Vào ngày này năm 1863, Tướng Thomas “Stonewall” Jackson của quân đội Hợp bang miền Nam đã chỉ huy một chiến thắng mang tính hủy diệt đối với Binh đoàn Potomac (miền Bắc) trong trận Chancellorsville, Virginia. Là một trong những diễn biến bất ngờ nhất của cuộc chiến, một Binh đoàn Bắc Virginia bị áp đảo về quân số đã khiến Binh đoàn Potomac, dưới sự chỉ huy của Tướng Joseph Hooker, trở về Washington, D.C., trong thất bại.
Hooker, người dẫn đầu đội quân nghinh đón lực lượng Hợp bang miền Nam dưới sự dẫn dắt của tướng Robert E. Lee với sự tự tin và vượt trội về quân số, một ngày trước đó đã gửi một phần lực lượng đi chặn đầu binh đoàn của Lee tại Fredericksburg, Virginia, trong khi phần còn lại vòng về phía tây để đánh tập hậu lực lượng của Lee. Trong khi đó, Lee đã để lại một phần lực lượng của mình tại Fredericksburg và dẫn số còn lại tới đối đầu với Hooker gần Chancellorsville. Khi hai lực lượng đối đầu nhau vào ngày 01/05, Hooker đã phải rút lui vào thế phòng ngự.
Cảm nhận được sự lo sợ của Hooker, Lee đã phái Jackson cùng với 28.000 quân của mình nhanh chóng hành quân 14 dặm sang phía cánh phải của quân đội Liên bang miền Bắc. Chia nhỏ đội quân của mình thành ba cánh khi đối mặt với Binh đoàn Potomac hùng mạnh là một động thái táo bạo, nhưng nó đã mang lại kết quả tuyệt vời cho quân đội Hợp bang miền Nam. Mặc dù các đội trinh sát của quân đội Liên bang miền Bắc đã phát hiện ra cuộc di chuyển này khi Jackson dẫn quân về phía nam, nhưng Hooker lầm tưởng đây là một cuộc rút lui. Khi đội quân của Jackson chuyển hướng lại về phía bắc và tiến vào khu rừng dày phía tây lực lượng của Hooker, lực lượng thám báo của quân đội Liên bang miền Bắc đã cảnh báo về khả năng quân địch tập hợp lực lượng; nhưng cảnh báo của họ đã bị lờ đi.
Vào tối ngày 02/05, các binh sĩ của quân đội Liên bang miền Bắc thuộc Quân đoàn 11 của Tướng Oliver Otis Howard đang nấu bữa tối và chơi bài thì từng đợt thú hoang túa ra từ phía cánh rừng. Phía sau chúng là đội quân tấn công của Jackson. Cánh quân của Liên bang miền Bắc sụp đổ khi những người lính của Howard bị đẩy lui khoảng hai dặm trước khi có thể chặn đứng đà tiến quân của quân đội miền Nam.
Bất chấp chiến thắng của Hợp bang miền Nam trong trận Chancellorsville, lực lượng Liên bang miền Bắc đã nhanh chóng chiếm lại ưu thế trong cuộc chiến ở chiến trường phía đông. Đi trinh sát tiền tuyến và quay về trong bóng tối, Jackson và các sĩ quan phụ tá của ông đã bị bắn nhầm bởi chính binh sĩ của mình. Cánh tay của Jackson bị cắt cụt vào sáng hôm sau, và ông không bao giờ có thể hồi phục. Ông chết vì tai biến một tuần sau đó, khiến Lee mất đi vị phụ tá tài năng của mình.
