Nguồn: Polish general fighting for justice dies tragically, History.com
Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp
Vào ngày này năm 1943, vị tướng Ba Lan Wladyslaw Sikorski, người muốn đưa vụ Thảm sát Katyn ra ánh sáng, qua đời khi chiếc máy bay của ông bị rơi ngay sau khi cất cánh chưa đến một dặm tại Gibraltar. Vẫn còn tranh cãi về việc liệu đó là một tai nạn hay một vụ ám sát.
Sinh vào ngày 20 tháng 05 năm 1888, tại Ba Lan thuộc Áo (phần đất Ba Lan bị Đế quốc Áo-Hung chiếm), Sikorski phục vụ trong quân đội Áo. Ông tiếp tục phục vụ trong quân đoàn lê dương Ba Lan, gắn với quân đội Áo, trong Thế chiến I, và đã chiến đấu trong cuộc chiến tranh Ba Lan-Liên Xô năm 1920-21. Ông trở thành thủ tướng Ba Lan trong một thời gian ngắn (1922-23).
Khi Đức xâm lược và chiếm đóng Ba Lan vào năm 1939, Sikorski trở thành thủ lĩnh của chính phủ lưu vong Ba Lan tại Paris. Ông đã phát triển mối quan hệ tốt đẹp với quân Đồng Minh – cho đến tháng 04 năm 1943, khi Thủ tướng Liên Xô Joseph Stalin cắt đứt quan hệ ngoại giao với Ba Lan sau khi Sikorski yêu cầu Hội chữ thập đỏ điều tra vụ thảm sát bị cáo buộc của Liên Xô đối với các sĩ quan Ba Lan tại rừng Katyn ở miền đông Ba Lan năm 1942 .
Sau khi Đức và Liên Xô chia cắt Ba Lan vào năm 1939, hàng ngàn quân nhân Ba Lan đã bị Liên Xô gửi đến các trại tù của Liên Xô. Khi Đức xâm lược Nga vào năm 1941, Stalin đã tạo ra một hiệp ước với chính phủ lưu vong Ba Lan để hợp tác trong cuộc chiến chống lại Phe Trục. Với mối quan hệ mới, Ba Lan đã yêu cầu trả lại những người lính bị cầm tù, nhưng Liên Xô tuyên bố họ đã trốn thoát và không thể tìm thấy. Nhưng khi Đức tràn vào phía đông Ba Lan, khu vực trước đây nằm dưới sự kiểm soát của Liên Xô, các ngôi mộ tập thể trong khu rừng Katyn đã được phát hiện, chứa đựng thi hài của hơn 4.000 sĩ quan Ba Lan, tất cả đều bị bắn ở phía sau lưng. Rõ ràng Liên Xô đã thảm sát họ. Nhưng bất chấp bằng chứng đó, chính phủ Liên Xô vẫn khăng khăng rằng người Đức phải chịu trách nhiệm.
Khi tin tức về vụ thảm sát lan rộng, một Tuyên bố chính thức về Tội ác Chiến tranh đã được ký tại London vào ngày 13 tháng 01 năm 1943. Trong số những người ký tên có Tướng Sikorski và Tướng Charles de Gaulle. Nhưng Sikorksi không muốn đợi cho đến sau cuộc chiến để trừng phạt những kẻ phải chịu trách nhiệm cho vụ thảm sát Katyn. Ông muốn Hội Chữ thập đỏ Quốc tế điều tra ngay lập tức.
Người ta tin rằng Anh coi yêu cầu này là mối đe dọa đối với sự đoàn kết của phe Đồng minh và một số người tin rằng để khiến Sikorski im lặng về vấn đề này, người Anh đã chấp nhận bắn hạ máy bay của ông. Không có bằng chứng vững chắc về điều này.
Sau chiến tranh, chính phủ cộng sản Ba Lan chính thức chấp nhận luận điệu của Liên Xô về các ngôi mộ tập thể. Mãi cho đến năm 1992, chính phủ Nga mới công bố các tài liệu chứng minh rằng NKVD, lực lượng cảnh sát mật của Liên Xô, chịu trách nhiệm về vụ thảm sát tại Katyn – được hậu thuẫn bởi Bộ Chính trị Liên Xô cũ.
