Nguồn: What may happen in November’s mid-terms, The Economist, 04/06/2018.
Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp
Cuối năm nay, người Mỹ sẽ bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử hai viện của Quốc hội. Điều gì sẽ quyết định kết quả?
Vào tháng 11, như thông lệ hai năm một lần, người Mỹ sẽ đi đến các điểm bầu cử để bầu một Quốc hội mới. Đảng Cộng hòa đang chiếm đa số trong cả hai viện và có một tổng thống thường đồng tình với chương trình nghị sự của họ, nhưng Quốc hội hiện tại đã từ lâu chứng kiến nhiều kịch tính, với nhiều lần bỏ phiếu sít sao một cách bất ngờ. Các sáng kiến lập pháp lớn, chẳng hạn như dự luật cải cách y tế, đã thất bại; thậm chí một biện pháp cắt giảm thuế cũng chỉ được thông qua bởi chênh lệch một vài phiếu bầu. Đảng Dân chủ, được hậu thuẫn bởi sự phản đối mạnh mẽ đối với nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump, sẽ tin rằng họ có thể giành quyền kiểm soát một hoặc cả hai viện. Đảng Cộng hòa sẽ hy vọng rằng một nền kinh tế mạnh và tỷ lệ thất nghiệp thấp sẽ giúp họ duy trì vị thế. Điều gì sẽ xác định người chiến thắng?
Cấu trúc hai viện của Quốc hội là kết quả của một tranh chấp vào thế kỷ 18, xảy ra khi 13 bang đầu tiên đồng ý hợp nhất. Các bang lớn muốn dân số sẽ xác định số ghế trong cơ quan lập pháp; các bang nhỏ muốn có số ghế bình đẳng cho mỗi bang, bất kể quy mô dân số. Những người lập quốc đã đáp ứng cả hai. Tại Hạ viện, mỗi tiểu bang có số ghế tương ứng với quy mô dân số của họ. Tại Thượng viện, mỗi tiểu bang đều có hai thượng nghị sĩ phục vụ với nhiệm kỳ sáu năm. Tất cả 435 thành viên của Hạ viện đều được bầu hai năm một lần, để buộc họ phụ thuộc vào và thông cảm với người dân. Ngược lại, chỉ có một phần ba số thượng nghị sĩ được bầu lại tại mỗi cuộc bầu cử, vì vậy Thượng viện có xu hướng thay đổi chậm hơn: nó được coi là một nhân tố giúp duy trì tính kế thừa trong chính phủ.
Đảng Dân chủ (và các đồng minh độc lập của họ) chỉ cần thêm hai ghế nữa để giành đa số trong Thượng viện vào tháng 11 này, và cần thêm 25 ghế để giành quyền kiểm soát Hạ viện. Tuy nhiên, mặc dù đảng Dân chủ có vẻ gần với chiến thắng trong Thượng viện hơn, nhưng kỳ thực họ đang ở thế yếu tại đây. Trong số 35 ghế Thượng viện sẽ được bầu lại trong năm nay, 26 ghế đã được giữ bởi chính đảng Dân chủ hoặc các đồng minh của họ. Mười trong số 26 ghế này đại diện cho các bang đã bỏ phiếu cho Trump vào năm 2016. Việc giành thêm hai ghế nữa sẽ rất khó khăn.
Tại Hạ viện cũng vậy, đảng Cộng hòa đang có lợi thế. Bởi vì những người ủng hộ đảng Dân chủ có khuynh hướng sống tập trung trong những khu vực đông đúc, và bởi đảng Cộng hòa thường thành công hơn trong việc điều chỉnh địa giới các khu vực bỏ phiếu (gerrymandering), Hạ viện đang nghiêng về phía có lợi cho họ. Theo mô hình thống kê của chúng tôi về bầu cử Hạ viện, Đảng Dân chủ sẽ phải giành được nhiều hơn đảng Cộng hòa 5 – 6 triệu phiếu để có thể chiếm đa số trong Hạ viện.
Tuy nhiên, đảng Cộng hòa cũng có những bất lợi. Các nghị sĩ của đảng này đã chọn nghỉ hưu với số lượng cao bất thường, trong số đó có Paul Ryan, Chủ tịch Hạ viện. Đảng Dân chủ thường đạt được kết quả tốt trong các cuộc bầu cử đặc biệt – các cuộc bầu cử được tổ chức để bổ sung các vị trí khuyết phát sinh trong một nhiệm kỳ – và dẫn đầu một cách chắc chắn trong các cuộc thăm dò cử tri. Dựa trên những yếu tố này và các yếu tố khác, mô hình của chúng tôi dự báo đảng Dân chủ có lợi thế lớn hơn một chút so với đảng Cộng hòa trong việc giành quyền kiểm soát Hạ viện.
Ngay cả khi đảng Cộng hòa giữ được quyền kiểm soát Hạ viện, họ có khả năng mất một số ghế, và tỉ lệ đa số thấp hơn sẽ khiến cho các dự luật khó được thông qua hơn. Nếu họ bị mất một trong hai viện, điều này có thể buộc các đảng phải thỏa hiệp chéo, nhưng nhiều khả năng hơn nó sẽ ngăn cản việc thông qua tất cả các dự luật, ngoại trừ các dự luật vô thưởng vô phạt nhất hoặc quan trọng nhất.
Hơn nữa, nếu kiểm soát được một trong hai viện, đảng Dân chủ có thể tiến hành các cuộc điều tra chính thức đối với ông Trump và chính quyền của ông về các giao dịch kinh doanh của ông hoặc việc hợp tác mà ông bị cáo buộc tiến hành với Nga. Đảng Dân chủ, nếu không thể thông qua được các đạo luật quan trọng vì gặp phải sự phủ quyết của tổng thống, có thể tự hài lòng với các phiên điều trần và triệu tập mà sẽ khiến chính quyền Trump bận rộn trong nhiều tháng. (Tuy nhiên, các lãnh đạo đảng Dân chủ đã hạ thấp triển vọng luận tội ông Trump.)
Ngoài ra, vì Thượng viện có quyền phê chuẩn các ứng viên do tổng thống đề cử vào các vị trí nội các và thẩm phán liên bang, sự kiểm soát của đảng Dân chủ có thể hạn chế nghiêm ngặt các lựa chọn của ông Trump.
Mặc dù bản thân Trump sẽ không có tên trên lá phiếu, các cuộc bầu cử giữa kỳ này sẽ định hình rõ rệt giai đoạn nửa sau nhiệm kỳ tổng thống của ông.
