Nguồn: Gold prices soar, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1980, sau khi không còn bị chính phủ kiểm soát, giá vàng đã bất ngờ tăng mạnh, đạt mức kỷ lục mới, vượt quá 800 USD/ounce.
Vàng nằm rải rác khắp nơi trong vỏ trái đất, và ngay từ thời cổ đại đã được xem là kim loại quý vì tính khan hiếm và ứng dụng trong luyện kim. Trước thế kỷ 19, hầu hết các quốc gia đều duy trì một hệ thống tiền tệ lưỡng kim, thường bao gồm vàng nhưng chủ yếu vẫn là bạc. Kể từ năm 1821, khởi đầu từ Vương quốc Anh, các đơn vị tiền tệ có thể được quy đổi thành một lượng vàng cố định, một sự thay đổi mà Anh hy vọng sẽ giúp ổn định nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng của mình.
Khi Cách mạng Công nghiệp lan rộng, các quốc gia khác cũng bắt đầu làm theo Anh và đến cuối thế kỷ 19, hầu hết các quốc gia công nghiệp phát triển đều áp dụng chế độ bản vị vàng. Trong nền kinh tế toàn cầu mới, tiêu chuẩn chung đã tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch tiền tệ quốc tế và ổn định tỷ giá hối đoái.
Tuy nhiên, thời kỳ thống trị của chế độ bản vị vàng rất ngắn ngủi. Năm 1914, việc hạn chế xuất khẩu vàng khi Thế chiến I bùng nổ đã buộc các nước phải chuyển sang sử dụng tiền giấy vốn không thể quy đổi. Sau chiến tranh, chế độ bản vị vàng quay trở lại, nhưng tăng trưởng kinh tế trong thập niên 1920 đã vượt quá mức dự trữ vàng, và một số quốc gia quyết định bổ sung nguồn dự trữ của mình bằng các loại tiền tệ ổn định như bảng Anh và đô la Mỹ – những loại tiền đã trở thành thước đo giá trị trừu tượng trong tâm trí mọi người.
Năm 1930, nền kinh tế thế giới sụp đổ, mang theo chế độ bản vị vàng. Đáp lại, hầu hết các chính phủ đều hạn chế tối đa khả năng quy đổi của tiền giấy. Tại Mỹ năm 1933, Tổng thống Franklin D. Roosevelt đã cấm lưu hành tiền xu vàng mặc dù vàng vẫn được sử dụng để định giá đồng đô la. Tại Mỹ và nhiều quốc gia khác, tiền tệ vẫn được “gắn chặt” với vàng cho đến những năm 1970, khi dự trữ toàn cầu ngày càng cạn kiệt – dấu hiệu của hồi chuông báo tử cuối cùng của chế độ bản vị vàng.
Năm 1971, Mỹ đình chỉ việc trao đổi tự do vàng của nước mình để lấy đô la mà nước ngoài nắm giữ, sau đó vào năm 1974 dỡ bỏ lệnh cấm mua vàng tư nhân kéo dài suốt 40 năm. Vào thời điểm đó, vàng miếng đang được giao dịch trên thị trường châu Âu ở mức cao gần 200 USD/ounce. Năm 1975, chính phủ Mỹ bắt đầu bán một số vàng trong kho dự trữ trên thị trường mở, và sang năm 1978, Mỹ cùng với hầu hết các quốc gia khác, chính thức từ bỏ chế độ bản vị vàng. Sau khi thoát khỏi sự kiểm soát của chính phủ, giá vàng đã tăng vọt, với mức tăng đáng kinh ngạc nhất được ghi nhận vào ngày 14/01/1980, khi giá lên hơn 800 USD/ ounce.
