Nguồn: Union troops discover Rebels’ Antietam battle plan, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1862, các binh sĩ của Liên minh miền Bắc đã tìm thấy một bản sao mệnh lệnh của Tướng Hợp bang miền Nam Robert E. Lee, trình bày chi tiết kế hoạch chiến dịch Antietam gần Frederick, Maryland. Nhưng Tướng Liên minh miền Bắc George B. McClellan đã hành động chậm chạp, và lợi thế từ thông tin tình báo đã bị bỏ phí.
Sáng ngày 13/9, Trung đoàn Bộ binh số 27 Indiana đến nghỉ ngơi trên một đồng cỏ bên ngoài Frederick, Maryland, vốn từng là nơi đóng quân của lính miền Nam vài ngày trước đó. Trung sĩ John Bloss và Hạ sĩ Barton W. Mitchell đã tìm thấy một mảnh giấy quấn quanh ba điếu xì gà. Mảnh giấy đề gửi đến Tướng Hợp bang D.H. Hill. Tiêu đề của nó là “Đặc Lệnh Số 191, Tổng hành dinh, Quân đội Bắc Virginia.”
Nhận ra rằng mình vừa phát hiện một bản sao của kế hoạch tấn công của quân Hợp bang, Bloss và Mitchell nhanh chóng trình báo lên cấp trên. Tình cờ, vị tướng phụ tá sư đoàn, Samuel Pittman, đã nhận ra chữ viết tay trên mệnh lệnh là của một đồng nghiệp trong quân đội trước thời nội chiến, Robert Chilton, phụ tá cho tướng Robert E. Lee.
Pittman mang tờ lệnh đến cho McClellan. Trong tuần lễ trước đó, chỉ huy Liên minh thường xuyên bị hoang mang bởi các hoạt động của Lee, nhưng bây giờ kế hoạch của Hợp bang đã rõ ràng. Người ta kể lại rằng ông đã rất hả hê, “Nếu tôi không thể đánh bại Bobbie Lee với tờ giấy này, tôi sẵn lòng về quê.” McClellan khi ấy đã biết được rằng lực lượng của Lee sẽ được chia thành năm phần và phân tán trên một đoạn đường dài 30 dặm, với sông Potomac nằm ở giữa. Có một khoảng trống ít nhất là tám dặm giữa các nhánh quân của Lee, và McClellan chỉ cách đơn vị Hợp bang gần nhất (ở South Mountain) vài chục dặm. Bruce Catton, nhà sử học nổi tiếng về Nội chiến, nhận xét rằng không có vị tướng nào trong cuộc chiến “đã từng được trao cơ hội để tiêu diệt quân đối phương từng-người-một như vậy.”
Tuy nhiên, McClellan đã phung phí cơ hội. Sự vui mừng lúc đầu đã sớm bị đè bẹp bởi sự thận trọng quá mức của ông. McClellan tin rằng Lee sở hữu quân số lớn hơn nhiều so với quân số thực sự của Hợp bang, bất chấp thực tế rằng cuộc xâm lược Maryland đã dẫn đến tỷ lệ đào ngũ cao trong số lính miền Nam. McClellan cũng rất chậm chạp trong việc phản hồi thông tin trong cái gọi là Mệnh lệnh bị mất (Lost Order). Ông mất đến 18 giờ để điều động quân đội của mình, hành quân về phía Khe Turner và Khe Crampton ở South Mountain, một sườn núi dài 50 dặm vốn là một phần của dãy núi Blue Ridge.
Lee, người đã được cảnh báo về việc quân Liên minh đang đến gần, đã gửi quân đến để lấp đầy các khoảng trống, cho phép ông có thêm thời gian để tập hợp các đơn vị đang phân tán của mình.
