Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thúc giục Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu gia hạn lệnh ngừng bắn kéo dài 4 ngày với Hamas, để cho phép thả thêm con tin. Một phát ngôn viên của Hamas kêu gọi Biden gây sức ép để Israel chấm dứt cuộc tấn công. Hôm Chủ nhật, Hamas đã bàn giao thêm con tin – 14 người Israel và 3 người Thái Lan – và Israel đã thả đợt người thứ ba, gồm 39 tù nhân Palestine. Việc tạm dừng giao tranh cũng cho phép cung cấp thực phẩm, nhiên liệu, và thuốc men vào Gaza.
Lực lượng Israel đã giết chết 8 người Palestine ở Bờ Tây đang bị chiếm đóng. Cuộc đột kích diễn ra trong đêm tại thành phố Jenin, nơi được coi là thành trì của nhóm phiến quân. Phía Israel cho biết họ đang tìm cách bắt giữ những nghi phạm liên quan đến vụ tấn công nhắm vào người Israel hồi tháng 8. Các quan chức y tế địa phương ước tính 239 người Palestine đã thiệt mạng ở Bờ Tây trong các vụ bạo lực diễn ra gần như hàng ngày kể từ ngày 7/10.
Theo hãng thông tấn Somalia, có gần 100 người thiệt mạng vì lũ lụt ở nước này. Chính phủ ước tính khoảng 700.000 người đã phải di dời. Kể từ tháng 10, vùng Sừng châu Phi đã phải hứng chịu những trận mưa lớn liên quan đến hiện tượng thời tiết El Niño. Liên Hiệp Quốc đã mô tả đợt lũ lụt ở Somalia là tồi tệ nhất trong nhiều thập niên. Dự kiến mưa sẽ còn nhiều hơn kể từ thứ Ba.
Geert Wilders thề sẽ trở thành Thủ tướng Hà Lan trên mạng X (trước đây là Twitter), sau chiến thắng bất ngờ của Đảng Vì Tự do (PVV) chống Hồi giáo, chống nhập cư, chống EU trong cuộc bầu cử vào thứ Tư. PVV được dự báo sẽ chỉ giành được 25% số ghế trong quốc hội, nghĩa là họ cần hợp tác với hai đảng ôn hòa để thành lập chính phủ. Hôm thứ Sáu, Đảng Nhân dân Tự do và Dân chủ (VDD) trung hữu, lãnh đạo chính phủ hiện tại, cho biết họ sẽ không liên minh với PVV.
Sierra Leone đã áp đặt lệnh giới nghiêm trên toàn quốc sau vụ tấn công vào một doanh trại quân đội và bùng phát giao tranh vũ trang ở thủ đô Freetown. Tổng thống Julius Maada Bio cho biết “tình hình đã bình ổn trở lại.” Các nhân chứng tiết lộ đã nghe thấy tiếng súng dữ dội ở các quận Wilberforce và Murray Town vào sáng Chủ nhật. Sierra Leone đã phải chịu đựng nhiều tháng bạo lực kể từ cuộc bầu cử vào tháng Sáu.
Trung Quốc và Mỹ lên tiếng cáo buộc lẫn nhau sau khi quân đội Trung Quốc nói rằng họ phải “cảnh báo” một tàu chiến Mỹ ở vùng Biển Đông đang tranh chấp. Phía Mỹ cho biết con tàu đã “khẳng định quyền hàng hải… phù hợp với luật pháp quốc tế.” Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở gần như toàn bộ Biển Đông, bất chấp phán quyết của tòa trọng tài tại La Haye vào năm 2016, rằng các tuyên bố đó không có cơ sở luật pháp.
Các nhà khoa học Mexico đã phát động một chiến dịch gây quỹ để bảo tồn axolotl, một loài kỳ nhông có nguy cơ tuyệt chủng cao có nguồn gốc từ nước này. Chương trình này – có tên là “Adoptaxolotl” (Nhận nuôi axolotl) – cho phép các nhà tài trợ nhận nuôi một trong những con “quái vật nước” này với giá khoảng 35 USD. Theo các nhà khoa học, mật độ dân số của axolotl tại Mexico đã giảm hơn 99% trong vòng chưa đầy 20 năm.
Con số trong ngày: 6.522 là số người đã bị sát hại ở Trung Quốc vào năm 2021, theo số liệu công bố chính thức – tương đương 1/10 tỷ lệ giết người trung bình toàn cầu.
TIÊU ĐIỂM
Liên minh năng lượng ở miền nam châu Âu
Liên minh Địa Trung Hải (UfM), tổ chức liên chính phủ bao gồm 27 quốc gia thành viên EU và 16 quốc gia đối tác Địa Trung Hải, sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh thường niên vào thứ Hai tại Barcelona. Dù cuộc chiến tàn khốc ở Gaza vẫn chiếm thời lượng lớn trong các cuộc thảo luận, một chủ đề khác sẽ làm không khí trở nên tươi sáng hơn: Địa Trung Hải sẽ trở thành tương lai năng lượng của Châu Âu và là trung tâm của nền kinh tế hydro.
Khu vực này có nhiều ánh nắng Mặt Trời và ở một số nơi còn có gió mạnh – điều kiện lý tưởng để tạo ra năng lượng tái tạo. Ý tưởng là các quốc gia này sẽ tận dụng lợi thế đó cho nhu cầu năng lượng của chính họ, và còn sản xuất thành hydro mà sau đó có thể được đưa lên các nước phía bắc, giúp khử carbon cho ngành công nghiệp nặng của châu Âu. Giống như hầu hết các kế hoạch hấp dẫn khác, kế hoạch này gặp rất nhiều trở ngại: phải xây dựng đường ống, ký kết các thỏa thuận bao tiêu, và giảm thiểu rủi ro chính trị. Cần trải qua thêm nhiều kỳ thượng đỉnh trước khi Địa Trung Hải trở thành từ đồng nghĩa không chỉ với du lịch, mà còn với hydro.
Brazil nỗ lực thu hút đầu tư
Nền kinh tế lớn nhất Nam Mỹ đang gặp khó khăn trong việc hút vốn. Các nhà đầu tư lo lắng rằng tổng thống tái đắc cử, Luiz Inácio Lula da Silva, sẽ lặp lại kế hoạch chi tiêu của đảng ông cách đây một thập niên, vốn đã kết thúc trong nước mắt. Nhưng họ đã được trấn an bằng những lời hứa về một khuôn khổ tài chính mới và cải cách thuế. Tuy nhiên, vào tháng 10, Lula cho biết chính phủ sẽ “khó” đạt được mục tiêu tài chính được đề xuất bởi Bộ trưởng Tài chính mới, Fernando Haddad, người đã làm việc rất hiệu quả. Chưa kể, nền kinh tế Brazil còn đang đi xuống – tăng trưởng GDP giảm xuống 0,9% trong quý hai, từ mức 1,9% trong quý đầu tiên.
Những lo ngại đó sẽ được phản ánh qua dữ liệu đầu tư trực tiếp nước ngoài trong tháng 10, được công bố vào thứ Hai. Từ tháng 1 đến tháng 9 năm nay, Brazil nhận được ít vốn FDI nhất kể từ năm 2020, giảm 40% so với cùng kỳ năm 2022. Các nhà kinh tế kỳ vọng dự báo mới nhất chỉ là 65 tỷ USD cho năm 2023 – thấp hơn nhiều so với mức 90,5 tỷ USD vào năm 2022, một kỷ lục trong 10 năm, nguyên nhân một phần đến từ giá hàng hóa cao.
Những ngày cầm quyền cuối cùng của PiS ở Ba Lan
Đối mặt với Thứ Hai chưa bao giờ là việc dễ dàng. Nhưng có lẽ hiếm ai sợ phải đi làm như Mateusz Morawiecki, Thủ tướng Ba Lan, người sẽ phải đề xuất một chính phủ mới theo đúng thời hạn của hiến pháp. Không có nhiều người quan tâm đến việc điều khiển một con tàu đang chìm – nội các tương lai của ông gần như chắc chắn sẽ không giành được phiếu tín nhiệm tại quốc hội trong hai tuần tới.
Đảng Luật pháp và Công lý (PiS) của Morawiecki đã đứng đầu trong cuộc bầu cử vào giữa tháng 10 với 35,4% phiếu bầu. Theo thông lệ, Tổng thống Andrzej Duda, người cũng đến từ PiS, đã trao cơ hội thành lập chính phủ cho đảng dẫn đầu. Quyết định này đã cản trở liên minh đối lập, vốn nắm giữ 248 trong số 460 ghế tại hạ viện của quốc hội. Nhưng liên minh sẽ có cơ hội giành lại quyền lực sau khi Morawiecki thất bại và tổng thống chính thức loại bỏ đề xuất nội các – có thể là vào ngày 13/12, gần hai tháng sau cuộc bầu cử. Sau tám năm chờ đợi, mỗi ngày trôi qua dường như thật dài.
Nga chống lại sự suy đồi của phương Tây
Hôm thứ Hai, “Uỷ ban Nhân dân Nga Thế giới” sẽ bắt đầu hội nghị thượng đỉnh thường niên lần thứ 25 tại Moscow. Tổ chức này do Thượng phụ Kirill, người đứng đầu Giáo hội Chính thống Nga, làm lãnh đạo, chủ trương ủng hộ những ý tưởng bảo thủ về gia đình, tôn giáo, và lòng yêu nước. Thượng đỉnh năm nay sẽ tập trung vào Russkiy mir hay “Thế giới Nga”, một thuật ngữ lịch sử từng được ít người biết đến, nhưng nay đã trở thành đại diện cho sự kết hợp giữa giáo điều chống phương Tây, chủ nghĩa dân tộc, và thuyết âm mưu.
Cuộc xâm lược Ukraine đã khiến Điện Kremlin tăng tốc chuyển hướng sang chủ nghĩa bảo thủ xã hội. Trong tháng này, Bộ Tư pháp Nga đã đệ trình kiến nghị lên tòa án cao nhất của nước này, yêu cầu xem “phong trào LGBT quốc tế” là một tổ chức “cực đoan.” Điều đó có thể khiến việc ủng hộ quyền của người đồng tính trở thành tội hình sự ở Nga. Tờ Nezavisimaya Gazeta cũng đưa tin rằng các nhà lập pháp đang xem xét lệnh cấm phá thai tại các phòng khám tư nhân, lấy lý do ngăn chặn khủng hoảng nhân khẩu học. Chiến tranh càng kéo dài, lòng nhiệt thành bảo thủ của Điện Kremlin lại càng lớn.
