Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Henry Kissinger, cựu Ngoại trưởng Mỹ, vừa qua đời ở tuổi 100. Là người từng đoạt giải Nobel Hòa bình, ông đã giúp định hình các vấn đề thế giới dưới thời chính quyền Richard Nixon và Gerald Ford, đồng thời giám sát việc Mỹ rút quân khỏi Việt Nam. Hoạt động “ngoại giao con thoi” của ông cũng giúp ổn định Trung Đông sau Chiến tranh Yom Kippur năm 1973. Nhưng di sản của ông lại gây tranh cãi: hồi thập niên 1970, ông ủng hộ Pakistan khi nước này tiến hành các vụ thảm sát ở khu vực ngày nay là Bangladesh. Với tư cách là một nhà tư vấn và tác giả, ông đã tiếp tục công việc chính trị và kinh doanh trong suốt quãng đời còn lại của mình.
Hamas đã thả hai con tin Israel và dự kiến sẽ giải thoát thêm nhiều con tin khác “trong vài giờ tới.” Trước đó Israel và Hamas đã đồng ý gia hạn lệnh ngừng bắn, bắt đầu vào thứ Sáu, thêm ít nhất một ngày. Hôm thứ Tư, Hamas đã trả tự do cho 16 con tin để đổi lấy 30 người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù của Israel. Trong khi đó, hai tay súng Hamas đã giết chết 3 người và làm bị thương 8 người khác tại một bến xe buýt ở Jerusalem.
OPEC+, một nhóm các nước xuất khẩu dầu, được cho là đã đồng ý cắt giảm thêm nguồn cung dầu 1 triệu thùng mỗi ngày. Ả Rập Saudi cũng sẽ gia hạn việc cắt giảm tự nguyện 1 triệu thùng, được công bố vào tháng 6, sang năm tới. Động thái này là nhằm hỗ trợ thị trường vì nhu cầu toàn cầu được dự báo sẽ chậm lại. OPEC+ cũng thông báo rằng Brazil sẽ tham gia tổ chức này từ tháng 1/2024.
Các nhà lãnh đạo quốc gia tại COP28 đã đồng ý về một quỹ “tổn thất và thiệt hại,” trong đó các nước giàu sẽ bồi thường cho các nước nghèo về thiệt hại do các thảm họa liên quan đến khí hậu gây ra. Thỏa thuận này được công bố lần đầu tiên tại COP27. UAE, chủ nhà của thượng đỉnh lần này, đã cam kết tài trợ 100 triệu USD; những nước đóng góp khác bao gồm Anh, Đức, và Nhật.
Tỷ lệ lạm phát hàng năm của khu vực đồng euro đã giảm nhiều hơn dự kiến trong tháng 11, theo một ước tính sơ bộ là từ 2,9% trong tháng 10 xuống 2,4%. Tỷ lệ lạm phát lõi, loại trừ giá của các mặt hàng dễ biến động như năng lượng và thực phẩm, đã giảm tháng thứ tư liên tiếp xuống 3,6%. Khi số liệu lạm phát tiệm cận mục tiêu 2%, Ngân hàng Trung ương Châu Âu có thể cắt giảm lãi suất sớm hơn.
Tòa án cao nhất của Nga đã chấp thuận yêu cầu của Bộ Tư pháp nước này, xem “phong trào LGBT công cộng” là “cực đoan” và theo đó cấm các hoạt động của phong trào này. Nga đang ngày càng đàn áp quyền LGBT: vào năm 2013, nước này đã thông qua luật cấm “tuyên truyền quan hệ tình dục phi truyền thống” nhắm vào trẻ vị thành niên. Đạo luật vừa được mở rộng cho tất cả các nhóm tuổi vào năm ngoái.
Shane MacGowan, thủ lĩnh của The Pogues, một ban nhạc Celtic punk, qua đời ở tuổi 65. Năm 1977, ông gia nhập ban nhạc punk đầu tiên của mình, The Nipple Erectors (sau này là The Nips), và thường viết về trải nghiệm của cộng đồng người Ireland hải ngoại. The Pogues đã khơi gợi sự chú ý đến âm nhạc truyền thống Ireland bằng một cách tiếp cận cực kỳ phi truyền thống. Bài hát nổi tiếng nhất của ban nhạc là “Fairytale of New York.”
Con số trong ngày: 1,4 triệu là số lượng nhân sự làm việc toàn thời gian trong lực lượng vũ trang Ấn Độ.
TIÊU ĐIỂM
Hỗn loạn ngày càng tăng tại X của Elon Musk
X, trước đây là Twitter, có thể sẽ sớm sụp đổ, Elon Musk, chủ sở hữu công ty, tiết lộ. Trong tuần này, nhiều công ty từng trả tiền để quảng cáo trên nền tảng truyền thông xã hội này đã rời đi khi Musk bảo họ “đi chết đi.” Đây là cách Musk phản hồi các công ty như Disney, đơn vị đã ngừng trả tiền cho hoạt động tiếp thị trên X sau khi Musk tán thành một thuyết âm mưu bài Do Thái trong một bài đăng của mình (ông đã xin lỗi về việc này).
Theo tài liệu nội bộ mà New York Times tìm được, X có thể mất tới 75 triệu USD doanh thu quảng cáo vào cuối năm nay. Dù đó chỉ là một phần nhỏ trong doanh thu hàng năm của công ty, nhưng vẫn có thể cản trở khả năng thanh toán các khoản nợ tích lũy khổng lồ vốn được dùng để tài trợ cho việc tiếp quản của Musk. Công ty đang lo ngại rằng nhiều nhà quảng cáo có thể theo chân Apple, IBM, Disney, và hàng chục công ty khác, cùng nhau rút khoản phí quảng cáo của họ khỏi nền tảng trong mùa lễ, thường là mùa có doanh thu cao nhất. Người dùng X cũng có thể bắt chước các công ty này.
AUKUS nhóm họp ở California
Các bộ trưởng quốc phòng từ Mỹ, Australia, và Anh sẽ gặp nhau tại California vào thứ Sáu để thúc đẩy quan hệ đối tác AUKUS đầy tham vọng. Theo “trụ cột” đầu tiên của thỏa thuận, Australia sẽ nhận được các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân do Anh thiết kế, với động cơ đẩy của Mỹ. Nhưng những chiếc tàu đầu tiên sẽ không được giao cho đến những năm 2040. Trong khi đó, Quốc hội Mỹ lo lắng về việc bán các tàu lớp Virginia cho Australia vì sợ lực lượng hải quân của họ sẽ bị thiếu hụt. Trong khi chờ đợi, sự chú ý đang được đổ dồn sang việc đẩy nhanh phát triển công nghệ theo trụ cột thứ hai, từ tên lửa siêu thanh đến trí tuệ nhân tạo và máy bay không người lái.
AUKUS được thành lập nhằm mục đích củng cố ba đồng minh chống lại Trung Quốc và Nga. Nhưng kẻ thù trước mắt của họ chính là sự chậm trễ. Quốc hội Mỹ hiện vẫn chưa thông qua ngân sách bổ sung, vốn không chỉ cung cấp viện trợ cho Ukraine và Israel mà còn đầu tư 3,4 tỷ USD vào cơ sở công nghiệp tàu ngầm của Mỹ. Và để biến ngân sách đó thành hiện thực, Quốc hội sẽ phải gạt bỏ các quy tắc, chẳng hạn như Quy định về Buôn bán Vũ khí Quốc tế, vốn cản trở sự hợp tác giữa các đồng minh.
Tổng thống El Salvador ra tranh cử nhiệm kỳ thứ hai
Vào thứ Sáu, Nayib Bukele sẽ từ chức tổng thống El Salvador để có thể tái đắc cử. Kế hoạch của ông gây nhiều tranh cãi: năm 2021, ông từng yêu cầu Tối cao Pháp viện của đất nước diễn giải lại lệnh cấm tổng thống tại nhiệm hai nhiệm kỳ liên tiếp, được quy định trong hiến pháp. Các thẩm phán, được bổ nhiệm dưới thời Bukele, đã ra phán quyết rằng ông có thể tái tranh cử nếu không nắm quyền trong sáu tháng trước cuộc bầu cử vào tháng 2 tới. Ông sẽ bổ nhiệm người thay thế tạm thời để điều hành đất nước khi mình vắng mặt.
Bất chấp những tranh cãi, vị tổng thống theo chủ nghĩa dân túy có khả năng giành chiến thắng với đa số phiếu lớn. Một cuộc thăm dò vào tháng 8 cho thấy gần 70% người dân Salvador dự định bỏ phiếu cho Bukele. Sự nổi tiếng của ông đến từ thành tích trấn áp tội phạm. Tỷ lệ giết người đã giảm mạnh và các khu dân cư đã được giải phóng khỏi vòng kìm kẹp của các băng đảng. Tuy nhiên, cuộc đàn áp cũng đã vi phạm nhân quyền và luật pháp – dấu hiệu của một tổng thống muốn nắm quyền càng lâu càng tốt.
Hạn hán tác động đến Kênh đào Panama
Việc đi lại giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương đang trở nên khó khăn hơn. Cơ quan Quản lý Kênh đào Panama (ACP), cơ quan điều hành tuyến đường thủy này, gần đây đã cắt giảm lượt tàu qua kênh hàng ngày. Vào thứ Sáu, con số này sẽ giảm từ 24 xuống 22. Tức là chưa đến 60% công suất. Việc cắt giảm được triển khai để tiết kiệm nước, vốn là nguồn cung cấp năng lượng cho 12 âu của kênh. Việc Panama chứng kiến trận hạn hán tồi tệ nhất trong 70 năm qua đồng nghĩa với việc các hồ chứa cấp nước cho kênh đào đang cạn kiệt.
Các tàu đặt trước lượt qua kênh đang phải đối mặt với thời gian chờ đợi kéo dài, trong khi ACP cảnh báo những tàu không đặt chỗ có nguy cơ bị “trì hoãn vô thời hạn.” Vì các tuyến đường thay thế thường dài và tốn kém nên nhiều tàu thuyền đã chọn cách chờ đợi. Nhưng một số tàu đã chấp nhận trả số tiền lớn để không phải chờ. (Một công ty đã trả thêm gần 4 triệu đô la bên cạnh khoản phí qua kênh tiêu chuẩn là 400.000 đô la.) Có rất ít triển vọng để kênh đào hoạt động hết công suất trở lại: Mùa khô hạn của Panama đang đến gần và ACP đã lên kế hoạch cắt giảm lượt vận chuyển thêm nữa.
