Nguồn: Mexican army executes 417 Texas revolutionaries at Goliad, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1836, trong một bước lùi thảm hại cho những người Texas chống lại chế độ của Santa Anna, quân đội Mexico đã đánh bại và xử tử 417 nghĩa quân Texas tại Goliad.
Sau khi đã quen với việc được hưởng quyền tự trị đáng kể trước các nhà cầm quyền Mexico, nhiều người định cư Texas gốc Anh đã dần trở nên lo ngại khi Antonio Lopez de Santa Anna tự xưng là nhà độc tài của Mexico vào năm 1835. Santa Anna ngay lập tức áp đặt thiết quân luật và cố gắng giải trừ vũ khí ở Texas. Tuy nhiên, động thái này chỉ đơn giản là châm thêm dầu vào ngọn lửa kháng chiến của người Texas.
Tháng 11/1835, các nhà lãnh đạo Texas tuyên bố chống lại chế độ độc tài của Santa Anna, dù họ không kêu gọi độc lập. Một tháng sau đó, nghĩa quân Texas đã đánh bại 800 lính Mexico đóng tại San Antonio. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo phe nổi dậy vẫn chia rẽ sâu sắc về việc phải làm gì tiếp theo, và điều đó khiến họ dễ bị tổn thương vì Santa Anna đã quyết tâm đàn áp bất đồng chính kiến một cách tàn bạo.
Trong khi quân nổi dậy Texas còn do dự thì Santa Anna đã hành động dứt khoát. Giữa tháng 2, ông dẫn đầu một đội quân Mexico hùng mạnh vượt qua Rio Grande, và sau 13 ngày bao vây Alamo, ông đã đánh bại quân nổi dậy ở San Antonio. Trong khi đó, ở phía nam, cánh tay phải của Santa Anna, Tướng Urrea, đã tiêu diệt một phe phái khác của quân nổi dậy đang cố gắng bảo vệ thị trấn Goliad.
Những bất đồng trong nội bộ phe Texas đã dẫn đến sự chia rẽ của lực lượng nổi dậy. James W. Fannin khi đó chỉ còn hơn 300 quân để bảo vệ Goliad, một vị trí mà quân nổi dậy cần để duy trì tuyến đường tiếp tế của họ đến Vịnh Mexico. Trong lúc đội quân 1.400 người Mexico của Urrea tiến đến gần, Fannin đã hành động thiếu quyết đoán, chần chừ tự hỏi liệu ông có nên đến hỗ trợ những người đang bị bao vây ở Alamo hay không.
Sau cùng, Fannin cố gắng trốn khỏi đội quân Mexico đang đến gần, nhưng mệnh lệnh rút lui của ông đã đến quá muộn. Ngày 19/03, Urrea bao vây đội quân nổi dậy nhỏ bé trên một vùng đồng cỏ trống trải, nơi họ bị mắc kẹt mà không có thức ăn, nước uống, hoặc nơi ẩn náu. Sau khi đẩy lùi một đợt tấn công của Mexico, Fannin nhận ra rằng mình không có cơ hội trốn thoát. Thay vì để lực lượng của mình bị tiêu diệt, Fannin đã đầu hàng.
Một số người Texas đầu hàng chắc hẳn đã tin rằng họ sẽ được đối xử như tù binh chiến tranh. Tuy nhiên, Santa Anna từng tuyên bố rõ ràng vài tháng trước đó rằng ông xem quân nổi dậy là những kẻ phản bội không được khoan hồng. Tuân theo mệnh lệnh của Santa Anna, vào ngày này năm 1836, Urrea ra lệnh cho binh lính của mình nổ súng vào Fannin và binh lính của ông, cùng với khoảng 100 người Texas bị bắt khác. Hơn 400 người đã bị xử tử vào ngày hôm đó tại Goliad.
Điều trớ trêu là thay vì đàn áp cuộc nổi dậy của Texas, Thảm sát Goliad lại giúp truyền cảm hứng và thống nhất người dân ở khu vực này. Giờ đây, với quyết tâm hoàn toàn thoát khỏi Mexico, các nhà cách mạng Texas bắt đầu hô vang “Hãy nhớ đến Goliad!” cùng với lời kêu gọi kháng chiến nổi tiếng hơn là “Hãy nhớ đến Alamo!” Chưa đầy một tháng sau, lực lượng Texas dưới sự chỉ huy của Tướng Sam Houston đã giáng một đòn mạnh mẽ vào quân đội của Santa Anna trong Trận San Jacinto, và Texas giành được độc lập.
