Tác giả: Phạm Vũ Thiều Quang
Tối ngày 1/10, cuộc tranh luận phó tổng thống Mỹ duy nhất trong cuộc bầu cử Mỹ năm 2024 đã diễn ra trên kênh truyền hình CBS. Hai ứng cử viên, JD Vance (Đảng Cộng hoà) và Tim Walz (Đảng Dân chủ), đã dành ra 90 phút để tranh luận về các vấn đề đang được cử tri Mỹ quan tâm nhất.
Bầu không khí ôn hoà của cuộc tranh luận này khiến nhiều người xem cảm thấy ngạc nhiên khi xét về bối cảnh chia rẽ của nước Mỹ, đặc biệt nếu so sánh với cuộc “đối đầu” nảy lửa giữa Donald Trump và Kamala Harris cách đây chưa đầy một tháng. Có lẽ là một trong những cuộc tranh luận văn minh và lịch sự nhất mà người dân Mỹ chứng kiến trong hơn 10 năm qua. Cả hai ứng cử viên đều tập trung giải thích rõ ràng quan điểm và chính sách của Trump và Harris, dẫn đến một cuộc đối thoại phần lớn dựa trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau.
Với hàng triệu khán giả Mỹ theo dõi, cuộc tranh luận này là cơ hội quan trọng nhất để Vance và Walz giới thiệu bản thân, những giá trị mà họ đại diện, và lý do họ được Trump và Harris chọn làm đồng hành. Nên nhớ rằng, ngay cả trong nền chính trị sôi động như Mỹ, phần lớn cử tri thường không biết rõ về ứng cử viên Phó Tổng thống, ngoài việc họ xuất hiện trên tấm vé bầu cử.
Thành công bất ngờ của Vance
Trong số hai ứng cử viên, JD Vance đã làm điều này tốt hơn. Ông mở màn bằng một lời giới thiệu đầy khiêm nhường về hoàn cảnh sinh ra và lớn lên đầy khó khăn của mình, đồng thời bày tỏ lòng biết ơn với nước Mỹ, nơi đã mang đến cho ông cơ hội vươn lên. Ông khẳng định rằng Giấc mơ Mỹ vẫn còn có thể đối với những người đã mất hy vọng vào nền chính trị Mỹ, nếu đất nước có lãnh đạo đúng đắn quay trở lại Nhà Trắng.
Màn trình diễn đầy tự tin và xúc động của Vance là minh chứng rõ ràng nhất cho lý do tại sao Donald Trump đã chọn ông làm người đồng hành. Trong mỗi lần trả lời câu hỏi, Vance thừa nhận rằng quan điểm của mình có khác biệt so với Tim Walz và một phần lớn cử tri Mỹ về các vấn đề như bạo lực súng đạn, quyền phá thai và tình trạng nhập cư. Tuy nhiên, ông luôn nhấn mạnh rằng cả hai bên có thể cùng nhau tìm kiếm giải pháp.
Chẳng hạn, khi được hỏi về nền kinh tế Mỹ, Vance chỉ trích những thất bại của chính quyền Biden-Harris trong việc kiểm soát lạm phát và làm mất việc làm của người dân. Tuy nhiên, ông cũng ghi nhận rằng các chính sách kinh tế của Biden có khởi đầu tốt, đồng thời đặt câu hỏi tại sao sau ba năm ở Nhà Trắng, bà Harris vẫn chưa hiện thực hóa được những cam kết với cử tri. Vance cũng liên tục thể hiện thiện chí đối với Walz trong suốt cuộc tranh luận, đáng chú ý là khi biết rằng con trai 17 tuổi của Walz đã chứng kiến một vụ xả súng – khi Vance đã bày tỏ sự đồng cảm của mình.
Mặc dù vậy, Vance đã né tránh một vài vấn đề gây tranh cãi, đáng chú ý nhất là khi bị Walz truy hỏi về cuộc bạo loạn Điện Capitol và liệu Trump đã thất cử năm 2020 hay không. Tuy nhiên, ông đã tìm được cách để chuyển hướng câu trả lời của mình, nhấn mạnh tầm nhìn hướng về tương lai và tập trung vào niềm tin rằng Trump sẽ đưa nước Mỹ trở lại con đường phát triển mạnh mẽ. Có lẽ đây là kinh nghiệm tranh luận ông đã có được từ những năm ngắn ngủi theo đuổi sự nghiệp trong ngành luật sau khi tốt nghiệp Đại học Yale.
Tuy nhiên, có một khía cạnh khác cũng nên đề cập tới trong màn trình diễn của Vance, đó chính là cách ông đã chuẩn bị trước khi bước lên sân khấu. Trong nhiều tuần qua, Vance đã tham gia vào một loạt các cuộc phỏng vấn khác nhau, thường là trong các diễn đàn không mấy thân thiện với Vance và Đảng Cộng hoà. Đến khi bắt đầu tranh luận, Vance đã trở nên rất thành thạo trong việc trả lời các câu hỏi, và quan trọng hơn là đưa ra tầm nhìn của Trump mà không có sự hung hăng cử tri thường gắn cho Trump.
Nếu mục tiêu của Vance là để làm cử tri hoài niệm về một nền kinh tế Mỹ mạnh mẽ thời Trump, với các chính sách nhập cư nghiêm ngặt và bối cảnh địa chính trị yên ổn trên khắp thế giới – thì có lẽ ông đã thành công. Vance đã có một trong những màn tranh luận hay nhất của một ứng cử viên Cộng hoà cho chức Tổng thống hay Phó Tổng thống trong những năm gần đây, và đã có thể đưa ra những lập luận minh chứng thành tích của Trump hiệu quả đối với những cử tri chưa quyết định sẽ bỏ phiếu cho ai. Một vấn đề khác cử tri sẽ quan tâm khi đánh giá các ứng cử viên Phó Tổng thống là xác định liệu họ có đủ khả năng đảm nhiệm vai trò Tổng thống khi cần thiết hay không. Thái độ điềm tĩnh, giàu năng lượng, và cách Vance nắm bắt các vấn đề sáng suốt cho thấy ông hoàn toàn sẵn sàng cho điều này.
Hồ sơ: JD (James David) Vance, sinh năm 1984, hiện đang là thành viên trẻ thứ hai trong Thượng viện Mỹ, đại diện cho bang Ohio. Trước khi bước vào chính trường, Vance đã phục vụ trong Thuỷ quân lục chiến Hoa Kỳ và tham chiến tại Iraq, sau đó theo học tại trường luật Yale danh giá và theo đuổi sự nghiệp đầu tư mạo hiểm tại Thung lũng Silicon. Vance còn được biết đến bởi cuốn hồi ký “Hillbilly Elegy”, kể về một tuổi thơ khó khăn ở vùng Appalachia thuộc Vành đai Rỉ sét, nơi ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình lao động. Ông được cựu Tổng thống Donald Trump chọn làm bạn đồng hành trong chiến dịch tranh cử Tổng thống lần thứ ba của ông vào ngày 15/07/2024.
Walz – một ứng cử viên dày dặn kinh nghiệm nhưng tranh luận yếu
Trong khi đó, Walz đã vấp ngã ngay trong những giây phút đầu tiên. Do cuộc tấn công của Iran vào Israel chỉ diễn ra vài giờ trước cuộc tranh luận, câu hỏi đầu tiên của buổi tối đã tập trung vào chính sách đối ngoại. Rõ ràng đây là một vấn đề Walz, một Thống đốc với phần lớn kinh nghiệm trong chính sách đối nội, không hoàn toàn am hiểu. Thay vì trả lời câu hỏi, Walz ngay lập tức tấn công tính chính danh của ông Trump, nói rằng ông là một nhà lãnh đạo nguy hiểm cho sự ổn định của thế giới và các đồng minh phương Tây.
Sau đó, ông đã có một số lần ngập ngừng khó xử và nói nhầm, ví dụ khi như khi ông nói rằng mình “là bạn với những kẻ xả súng trong trường học”, khi ông dường như muốn ám chỉ đến gia đình của các nạn nhân trong vụ xả xúng. Khi Vance đưa ra những lời chỉ trích về thành tích của bà Harris trong ba năm qua, Walz cũng không thể phản biện hiệu quả, thay vào đó liên tục quay lại với thông điệp ông lặp lại trong cả buổi tối – rằng những gì ông Trump đã làm tệ hơn nhiều.
Ngoài ra, thiện chí của Walz đối với Vance trong suốt cuộc tranh luận cũng có thể được coi là một điểm yếu trong con mắt cử tri. Trong 90 phút tranh luận, cụm từ mà Walz sử dụng nhiều nhất lại là để thể hiện sự đồng tình với quan điểm và chính sách của Vance, chẳng hạn như “tôi đồng ý với nhiều vấn đề Thượng nghị sĩ Vance đã nói”, “tôi đồng ý với quan điểm của ông về vấn đề này”, hay “tôi không nghĩ Thượng nghị sĩ Vance và tôi khác biệt đến vậy”.
Về chính sách nhà ở, Walz đã nhanh chóng thể hiện sự đồng thuận với Vance về cốt lõi của vấn đề, nói rằng cuộc khủng hoảng là có thật và những giải pháp Vance đề xuất có phần chính xác. Về các chính sách hỗ trợ các gia đình, ông khẳng định rằng mình có tầm nhìn cơ bản giống với Vance. Đáng ngạc nhiên là khi ông tuyên bố rằng ông và Vance không quá khác biệt về vấn đề kiểm soát súng – thay vì tấn công Vance, người mà đã mắc phải vấn đề lớn trong quan điểm của mình khi gọi các vụ xả súng ở trường học là “một vấn đề hiển nhiên trong đời sống”.
Tuy nhiên, Walz dường như đã tìm được chỗ đứng của mình trong các vấn đề đối nội, như cách giải quyết hậu quả cơn bão Helene, biến đổi khí hậu, quyền phá thai, và đáng ngạc nhiên nhất là cách ông nói về chính sách nhập cư – một vấn đề Đảng Dân chủ thường xuyên phải đau đầu. Walz đã tấn công Trump rằng ông thực sự không quan tâm đến việc giải quyết cuộc khủng hoảng nhập cư, do ông đã chặn một dự luật an ninh biên giới lưỡng đảng. Walz cũng khẳng định rằng Trump là vấn đề duy nhất – thậm chí còn nói rằng ông nghĩ Vance muốn tìm ra giải pháp cho vấn đề này.
Cuối cùng, nếu so sánh với Kamala Harris khi bà được bầu làm Phó Tống thống của Joe Biden vào năm 2020, thì Walz có vẻ sẵn sàng đảm nhiệm vị trí này hơn. Màn trình diễn của Walz đã cho thấy ông không phải là một người tranh luận tốt, nhưng ông đã thể hiện sự am hiểu sâu về các vấn đề trong nước, và sẵn sàng phối hợp với Vance để giải quyết những thách thức lớn nhất của nước Mỹ. Có lẽ điều này đến từ kinh nghiệm quản trị lâu năm và thành công của ông tại Minnesota, một tiểu bang dao động nơi tiếng nói của hai đảng Dân chủ và Cộng hoà đều mạnh mẽ như nhau, khiến ông nhiều lần đã phải thoả hiệp với cả hai bên để đưa ra các giải pháp.
Hồ sơ: Tim Walz, sinh năm 1964, hiện là Thống đốc của bang Minnesota. Trước khi bước vào chính trường, Walz có một sự nghiệp quân sự kéo dài 24 năm trong Lực lượng Vệ binh Quốc gia Hoa Kỳ, và từng là giáo viên dạy trung học, rồi đứng đầu Hội đồng Giáo dục Minnesota. Từ 2007 đến 2019, Walz làm đại diện cho khu vực 1 của bang này tại Hạ viện Mỹ, giúp ông củng cố danh tiếng như một chính trị gia ôn hoà thường xuyên xây dựng chính sách dựa trên sự đồng thuận lưỡng đảng. Ông được Phó Tổng thống Kamala Harris chọn làm bạn đồng hành trong chiến dịch tranh cử tổng thống của bà vào ngày 06/08/2024.
Một vài nhận xét cuối cùng
Từ trước đến nay, các cuộc tranh luận phó tổng thống gần như không có tác động nào đến quyết định bỏ phiếu của cử tri, do mọi con mắt tập trung vào hai ứng cử viên chính trên tấm vé tranh cử. Tuy nhiên, lần này có thể khác, một phần vì đây là cuộc tranh luận phó tổng thống đầu tiên trong lịch sử Mỹ mà không được tiếp nối bởi một cuộc tranh luận tổng thống cuối cùng. Khả năng cao là màn tái đấu giữa ông Trump và bà Harris sẽ không diễn ra, do cả hai bên không đồng ý là nếu có cuộc tranh luận thứ hai, thì nó sẽ diễn ra trên kênh truyền hình nào để đảm bảo không bên nào được thiên vị.
Chính vì vậy, đây sẽ là cuộc trao đổi chính thức cuối cùng giữa ứng cử viên từ hai đảng mà công chúng có thể theo dõi, khiến cho cuộc tranh luận này có sức hấp dẫn hơn nhiều so với trước đây. Và trong một cuộc bầu cử sát nút như các cuộc thăm dò cho thấy, ngay cả một sự thay đổi nhỏ cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng vào tháng 11 này.
Tuy nhiên, cuộc tranh luận có thể có hậu quả lớn nhất đối với tương lai của Đảng Cộng hoà. Nếu Trump thất cử, màn trình diễn của Vance sẽ củng cố uy tín của ông để trở thành nhà lãnh đạo thế hệ tiếp theo của phong trào MAGA mà Trump đã xây dựng nên. Và nếu Trump thắng, vị thế của Vance với tư cách là người kế nhiệm ông sẽ còn vững chắc hơn nữa. Chỉ trong 90 phút, Vance đã biến mình thành một chính trị gia có tương lai tươi sáng.
