Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Lực lượng không quân Nga và Syria tăng cường tấn công vào phe nổi dậy, khi lực lượng này tiến về phía nam sau khi chiếm được phần lớn Aleppo, thành phố lớn thứ hai đất nước. Các máy bay chiến đấu đã nhắm mục tiêu vào thành phố Idlib do phe nổi dậy kiểm soát. Đây là lần đầu tiên trong nhiều năm qua phe đối lập Syria chiếm được lãnh thổ. Trong khi đó, Donald Trump chọn Massad Boulos, một tỷ phú gốc Lebanon và là bố chồng của con gái ông, làm cố vấn về Trung Đông.
Ông Trump cũng tuyên bố sẽ bổ nhiệm Kash Patel làm giám đốc FBI. Ông Patel, từng làm cố vấn cho bộ trưởng quốc phòng trong chính quyền trước của ông Trump nhưng có ít kinh nghiệm về lĩnh vực chấp pháp, đã lên án cái gọi là “nhà nước ngầm” và cam kết tước bỏ nhiệm vụ thu thập tin tình báo của FBI. Tổng thống đắc cử Mỹ và các ứng viên của ông dường như đang có ý định thay đổi mạnh mẽ các cơ quan tình báo và FBI.
Biểu tình ở Gruzia đã bước sang đêm thứ tư nhằm phản đối quyết định đóng băng đàm phán gia nhập EU của chính phủ. Người biểu tình cáo buộc đảng cầm quyền Giấc mơ Gruzia muốn xích lại gần với Nga. Một số đại sứ đã từ chức để bày tỏ đoàn kết với phong trào biểu tình. Thủ tướng Irakli Kobakhidze đã bác bỏ yêu cầu tổ chức một cuộc bầu cử mới.
Trung Quốc đã phóng tên lửa đầu tiên từ trung tâm vũ trụ hiện đại nhất của mình. Theo truyền thông địa phương, tên lửa Trường Chinh 12 — với sức chở lớn nhất trong số các tên lửa lõi đơn của Trung Quốc — đã được phóng từ bãi phóng Văn Xương trên đảo Hải Nam, miền nam Trung Quốc, và đưa hai vệ tinh thử nghiệm vào quỹ đạo. Trung tâm vũ trụ này, được thiết kế cho các vụ phóng thương mại, đóng vai trò quan trọng trong tham vọng của Trung Quốc nhằm thách thức SpaceX của Mỹ về khám phá mặt trăng.
Ông Trump đã đe dọa áp thuế 100% lên các quốc gia đang phát triển lớn nhất thế giới nếu họ tìm cách thay thế đồng đô la Mỹ ở vị thế đồng tiền chung cho giao dịch toàn cầu. Trên mạng xã hội Truth Social của mình, ông Trump cảnh báo nhóm BRICS gồm chín nước — thành lập bởi Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi — hãy từ bỏ kế hoạch tạo ra đồng tiền dự trữ riêng và không ủng hộ bất kỳ đối thủ nào khác thay thế đồng đô la Mỹ.
Người lao động trong ngành mại dâm ở Bỉ từ giờ sẽ được hưởng hợp đồng lao động và phúc lợi xã hội. Luật mới có hiệu lực từ ngày 1 tháng 12 sẽ là luật đầu tiên trên thế giới quy định giờ làm việc và tiền lương của ngành này. Người lao động sẽ có quyền nghỉ thai sản có trả lương, nghỉ ốm, bảo hiểm y tế, và lương hưu. Bỉ đã phi hình sự hóa mại dâm từ năm 2022.
Hệ thống metro mới của Riyadh — hệ thống giao thông công cộng lớn nhất Trung Đông — đã bắt đầu vận hành ba trên sáu tuyến dự kiến. Với chiều dài 176km và 85 nhà ga, đây cũng là mạng lưới tàu không người lái lớn nhất thế giới. Chính quyền thủ đô của Ả Rập Saudi hy vọng dự án trị giá 22 tỷ USD này sẽ giảm 30% tình trạng ùn tắc giao thông. Ba tuyến còn lại sẽ được mở trong vài tuần tới.
Con số trong ngày: 1 tỷ USD, là thiệt hại kinh tế đến từ việc “khai thác trắng” (xóa sổ toàn bộ cây cối trong một khu vực) ở rừng Amazon của Brazil từ năm 2006 đến 2019.
TIÊU ĐIỂM
Mỹ và Angola xích lại gần nhau
Vào thứ Hai, Joe Biden sẽ trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Angola — và cũng là người đầu tiên đến thăm vùng hạ Sahara kể từ năm 2015. Chuyến đi tới quốc gia sản xuất dầu lớn thứ hai khu vực này là thành quả của bảy năm tăng cường quan hệ ngoại giao. Kể từ khi João Lourenço trở thành tổng thống Angola vào năm 2017, ông đã chuyển trọng tâm của đất nước sang Mỹ, sau nhiều thập niên phụ thuộc vào Nga để cung cấp vũ khí và Trung Quốc để tài trợ tài chính. Mỹ đáp lại một cách nhiệt tình, nhất là khi họ tìm cách thu hút các đồng minh nam bán cầu nhằm đối phó với ảnh hưởng của Trung Quốc.
Ông Biden sẽ ghé thăm điểm nhấn trong quan hệ đối tác Angola-Mỹ: Hành lang Kinh tế Lobito, một dự án hạ tầng bao gồm tuyến đường sắt từ bờ biển Angola đến vành đai đồng của Congo. Dự án này nhiều khả năng sẽ được tiếp tục dưới thời Donald Trump, người mà chiến lược về châu Phi — nếu có — nhiều khả năng sẽ tập trung vào khoáng sản quan trọng, các thỏa thuận kinh doanh, và giảm ảnh hưởng của Trung Quốc.
Doanh thu vũ khí tăng trên toàn cầu
Các cuộc chiến lớn và căng thẳng toàn cầu gia tăng đã mang lại lợi ích lớn cho 100 nhà sản xuất vũ khí hàng đầu thế giới, theo báo cáo của tổ chức nghiên cứu SIPRI đến từ Thụy Điển, được công bố vào thứ Hai. Doanh thu của các doanh nghiệp quốc phòng lớn đạt 632 tỷ USD trong năm 2023, tăng 4,2% so với năm trước.
Điều đáng ngạc nhiên là tăng trưởng chỉ đạt 4,2%. SIPRI lưu ý rằng các con số chưa phản ánh đầy đủ quy mô của nhu cầu. Nhiều công ty đang đầu tư vào năng lực mới để đáp ứng đơn đặt hàng. Nhưng các công ty lớn nhất ở Mỹ và châu Âu, vốn làm việc chặt chẽ với chính phủ, cần thời gian để điều chỉnh các chuỗi cung ứng phức tạp.
Trong khi đó, doanh thu của công ty vũ khí chính của Nga, Rostec, tăng 49% vào năm ngoái, trong khi doanh số của các công ty ở Trung Đông, đặc biệt là ở Israel và Thổ Nhĩ Kỳ, tăng 18%. Các công ty ở Hàn Quốc và Nhật Bản cũng chứng kiến doanh thu tăng lần lượt 39% và 35%. Doanh số tại Mỹ và châu Âu được kỳ vọng sẽ bắt kịp trong thời gian tới.
Công nhân Volkswagen đình công giữa lúc công ty gặp nhiều khó khăn
Nhân viên Volkswagen sẽ tổ chức một “cuộc đình công cảnh báo” vào thứ Hai. Sau ba vòng đàm phán, lãnh đạo của IG Metall, công đoàn ngành kim loại lớn nhất nước Đức, và ban lãnh đạo VW đã không đạt được thỏa thuận lương mới. Thỏa thuận này ảnh hưởng đến 120.000 trên 300.000 nhân công của hãng tại Đức, trong bối cảnh công ty đang lên kế hoạch cắt giảm hàng nghìn việc làm và lần đầu tiên đóng cửa các nhà máy nội địa.
Nhưng không chỉ VW gặp khó khăn. Các dự báo lợi nhuận ảm đạm đã kéo giảm giá trị thị trường của năm hãng xe lớn nhất châu Âu theo doanh số. Ở châu Âu, nhu cầu giảm sút và cạnh tranh từ các công ty xe điện Trung Quốc đang ngày càng gay gắt. Còn ở Trung Quốc thì họ bị thua thiệt trước các đối thủ nội địa. Và chính quyền mới của Mỹ đang đe dọa làm đảo lộn chuỗi cung ứng với mức thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada. Việc cắt giảm chi phí, sa thải nhân viên, và đóng cửa nhà máy mà VW và các công ty khác đang đối mặt sẽ là một thử thách nghiêm trọng đối với quan hệ lao động thường hòa hợp ở Đức.
Vấn đề quản lý thuốc lá điện tử lên Toà án Tối cao Mỹ
Vào thứ Hai, Tòa án Tối cao Mỹ sẽ xét xử vụ FDA kiện Wages and White Lion Investments, với câu hỏi trọng tâm là liệu chiến dịch trấn áp của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đối với việc bán thuốc lá điện tử có hương vị có vi phạm luật hành chính hay không. Năm 2021, FDA đã cấm hai công ty quảng bá một số loại thuốc lá điện tử, bao gồm “Killer Kustard Blueberry” và “Suicide Bunny Mother’s Milk and Cookies.” Cơ quan này cho rằng các hương vị ngọt như vậy gây ra “nguy cơ đáng kể đã được chứng minh đối với thanh thiếu niên.” Hồi năm 2020, cứ năm học sinh trung học thì có một em sử dụng thuốc lá điện tử.
Các công ty sản xuất phản biện rằng thuốc lá điện tử an toàn hơn so với các sản phẩm thuốc lá truyền thống và góp phần vào “việc giảm tổng thể bệnh tật và tử vong do sử dụng các sản phẩm thuốc lá.” Họ cáo buộc FDA không đưa ra “cảnh báo công bằng” về các tiêu chí mà cơ quan này sử dụng để đánh giá các đơn xin phê duyệt. Hồi tháng 1, Tòa Phúc thẩm Khu vực Năm đã đứng về phía các nhà sản xuất, cho rằng FDA khiến họ rơi vào “một cuộc truy đuổi vô ích” với những “thay đổi quy định bất thường.” Song chính quyền liên bang gọi phán quyết này là “khác thường,” và rằng bảy tòa phúc thẩm khác đã đưa ra phán quyết trái ngược trong các vụ tương tự.
