Tác giả: Hùng Nguyễn
Ngày 17/10/2024, Israel xác nhận quân đội nước này đã tiêu diệt thủ lĩnh của phong trào Hồi giáo Hamas Yahya Sinwar trong một trận chiến tại Dải Gaza, kết thúc chiến dịch truy tìm gắt gao của tình báo Israel nhằm tìm diệt người đứng đầu tổ chức Hamas. Trong thời gian dài thủ lĩnh Hamas đã áp dụng những biện pháp liên lạc tình báo cổ điển, tránh hoàn toàn việc liên lạc điện tử hiện đại nhằm né tránh khả năng giám sát tình báo điện tử tối tân của Israel, tương tự với biện pháp của trùm khủng bố Osama Bin Laden nhằm đối phó với sự truy lùng của Mỹ.
Tuy nhiên cách thức liên lạc thô sơ bằng con người tuy né tránh được điểm mạnh của đối phương nhưng vẫn bộc lộ những điểm yếu khó khắc phục. Nhân sự kiện thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar bị tiêu diệt chúng ta cùng phân tích những điểm yếu trong hoạt động liên lạc tình báo cổ điển của Bin Laden trong thời gian lẩn trốn.
Thứ nhất: Phụ thuộc vào người đưa tin cá nhân. Bin Laden hoàn toàn tránh sử dụng các thiết bị hiện đại như điện thoại di động, internet, hoặc các phương tiện điện tử khác để liên lạc do lo sợ bị theo dõi. Thay vào đó ông ta dựa vào một mạng lưới nhỏ những người đưa tin, thường là các cá nhân trung thành trong gia đình hoặc cộng sự thân cận. Điểm yếu của phương pháp này là những người đưa tin bắt buộc phải “di chuyển vật lý” giữa các địa điểm để truyền đạt mệnh lệnh, điều này khiến họ dễ bị giám sát. Trong trường hợp của Abu Ahmed al-Kuwaiti, (người đưa tin chủ chốt của Bin Laden), việc ông này thường xuyên đến khu vực Abbottabad, Pakistan mà không có lý do rõ ràng đã gây nghi ngờ. Khi bị theo dõi, hành trình của ông ta dẫn trực tiếp đến nơi trú ẩn của Bin Laden.
Thứ hai: Mất kết nối chặt chẽ với tổ chức rộng lớn. Bin Laden đã cố gắng duy trì kiểm soát, điều hành tổ chức Al-Qaeda từ nơi ẩn náu, nhưng sự phụ thuộc vào người đưa tin khiến các mệnh lệnh chậm trễ và khó chính xác. Điều này cũng khiến ông ta mất khả năng phản ứng nhanh với các biến cố toàn cầu hoặc sự thay đổi chiến thuật của Mỹ. Khoảng cách thông tin giữa ông ta và các lãnh đạo khác của Al-Qaeda làm suy yếu sự phối hợp trong tổ chức.
Thứ ba: Bộc lộ các dấu hiệu bất thường từ các chuyến đi của người đưa tin. Một người đưa tin đáng tin cậy như al-Kuwaiti không thể hoàn toàn vô hình trước hệ thống giám sát tình báo Mỹ. Các chuyến đi liên tục của ông này đến một ngôi nhà biệt lập ở Abbottabad đã thu hút sự chú ý. Ngay cả khi ông ta cố gắng đi đường vòng hoặc sử dụng phương tiện khác, sự xuất hiện lặp lại ở cùng một địa điểm đã để lộ sơ hở. Hoạt động thường xuyên của al-Kuwaiti trong một vùng địa lý không nổi bật khiến tình báo Mỹ tập trung vào việc phân tích khu vực đó.
Thứ tư: Sử dụng phương pháp truyền thống nhưng không hoàn hảo. Mặc dù tránh được giám sát kỹ thuật cao, phương pháp liên lạc truyền thống của bin Laden lại quá phụ thuộc vào con người. Tâm lý cẩn trọng quá mức trong lối sống của Bin Laden (như việc sống biệt lập, hạn chế giao tiếp, trong nhà không có kết nối Internet, tự đốt rác sinh hoạt…) đã gây ra sự nghi ngờ khi các mẫu hành vi không phù hợp với môi trường xung quanh, mâu thuẫn với đời sống bình thường của người dân địa phương.
Thứ năm: Đánh giá thấp sự vượt trội về năng lực của tình báo Mỹ, nhất là trong lĩnh vực khoa học công nghệ và phân tích tình báo.
A) Về năng lực khoa học công nghệ: Mỹ triệt để sử dụng biện pháp giám sát từ trên cao bằng vệ tinh và máy bay không người lái (drone). Vệ tinh đã giám sát khu vực Abbottabad liên tục, cung cấp hình ảnh tĩnh với độ phân giải cao, trong khi drone giám sát liên tục từ trên không để theo dõi hành vi của các mục tiêu trong thời gian thực.
Những hình ảnh này được truyền về trung tâm phân tích gần như ngay lập tức, giúp các chuyên gia tình báo nhận diện các mẫu hành vi bất thường. Bất kỳ hoạt động di chuyển hoặc thay đổi nào trong khu vực đều bị ghi nhận. Ví dụ, drone giám sát ngôi nhà ở Abbottabad cho thấy không có người sử dụng internet hoặc điện thoại, nhưng có một “bóng người” thường xuyên xuất hiện trong sân nhà để đi dạo mà không bao giờ ra ngoài, làm tăng nghi ngờ rằng đây có thể là Bin Laden.
Trong tấm ảnh Nhà Trắng công bố về nội các của Obama trong lúc theo dõi trực tiếp chiến dịch tiêu diệt Bin Laden, trước mặt Ngoại trưởng Hillary Clinton là một tấm ảnh. Dù đã được làm mờ nhưng chúng ta vẫn có thể nhận ra đây là ảnh vệ tinh chụp căn nhà ẩn náu của Bin Laden.
B) Về năng lực phân tích tình báo
– Phân tích hành trình và địa lý: Mỹ sử dụng dữ liệu thu được từ giám sát vệ tinh để lập bản đồ chi tiết về lộ trình (road map) các khu vực mà người đưa tin thường xuyên qua lại.
– Phân tích dữ liệu hành vi: Mỹ sử dụng các kỹ thuật phân tích dữ liệu gián tiếp bằng cách theo dõi hành vi của những người trong mạng lưới để phát hiện các mẫu hành vi bất thường. Abu Ahmed al-Kuwaiti, người đưa tin chủ chốt, là một ví dụ điển hình. Sự hiện diện lặp đi lặp lại của ông này ở Abbottabad đã trở thành một manh mối quan trọng, kết hợp với vị trí ngôi nhà biệt lập của Bin Laden, đã xâu chuỗi thành bằng chứng thuyết phục.
Trong bài phát biểu thông báo về việc tiêu diệt thành công Bin Laden, tổng thống Barack Obama đã nói: “Chúng tôi gửi lời tri ân đến vô số các chuyên gia tình báo và chống khủng bố, những người đã làm việc không mệt mỏi để đạt được kết quả này. Người dân Mỹ không thấy được công việc của họ, cũng không biết tên tuổi của họ. Nhưng tối nay, họ cảm nhận được sự hài lòng từ công việc ấy và kết quả của hành trình tìm kiếm công lý.”
Phát biểu này đã xác nhận sự đóng góp to lớn của lực lượng tình báo trong việc truy lùng thành công Bin Laden.
Kết luận: Việc phân tích những điểm yếu trong hoạt động liên lạc và lẩn trốn của Osama Bin Laden cung cấp nhiều bài học bổ ích cho lực lượng an ninh, tình báo các nước trong hoạt động truy tìm các đối tượng khủng bố, tội phạm.
