Nguồn: Jeffrey Sachs, 薩克斯：美貿易政策是無能表現 東亞應團結, CRNTT, 01/04/2025.
Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan
Gần đây, tại diễn đàn phụ “Phương hướng chính sách đối ngoại của Mỹ và tác động của nó đối với hợp tác châu Á-Thái Bình Dương” nằm trong hội nghị thường niên Diễn đàn châu Á Bác Ngao (BFA) 2025, Jeffrey Sachs, nhà kinh tế học người Mỹ, giáo sư và giám đốc Trung tâm Phát triển Bền vững của Đại học Columbia, đã phát biểu rằng, chính sách thương mại của Trump là biểu hiện rõ ràng của sự thiếu năng lực. Sachs cho rằng Trung Quốc nên phớt lờ Mỹ, không nên hy vọng vào việc mở rộng thị trường Mỹ hay dựa vào thị trường Mỹ, mà nên mở rộng sang các thị trường khác. Đồng thời, chủ nghĩa đa phương phải được duy trì. Sachs nhấn mạnh, hệ thống thuế quan của Mỹ không có nghĩa toàn thế giới sẽ đánh mất lý trí và từ bỏ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) hay hệ thống thương mại; chính sách thương mại của Mỹ cũng không nên dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang. Ông tin rằng Đông Á nên đoàn kết về mặt chính trị và kinh tế.
Chính quyền của Tổng thống Mỹ Trump đã bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai được hơn ba tháng. Trong thời gian này, Trump vẫn tiếp tục chủ nghĩa đơn phương và chính sách “Nước Mỹ trên hết”, đồng thời thường xuyên áp dụng biện pháp thuế quan đối với các đối tác thương mại lớn với lý do nhằm giảm thiểu thâm hụt thương mại. Trong bối cảnh này, cách khu vực châu Á-Thái Bình Dương, với tư cách là động lực tăng trưởng kinh tế toàn cầu, phản ứng trước tác động từ các chính sách của Mỹ, đang thu hút sự quan tâm trên toàn cầu.
“Tôi không muốn dành quá nhiều sức lực để hiểu chính sách thương mại của Trump, vì chính sách này là biểu hiện rõ ràng của sự thiếu năng lực. Nó có nền tảng là nhiều nhận thức sai lầm và cực kỳ sơ khai”, Sachs phát biểu lời mở đầu tại phiên thảo luận.
Sachs cho rằng, chính sách thương mại của Trump có năm động cơ. Động lực đầu tiên là loại bỏ thâm hụt thương mại. “Nhưng tôi đã giảng dạy trong 45 năm rồi. Khi một quốc gia có thâm hụt thương mại lớn, điều đó có nghĩa chi tiêu của quốc gia đó lớn hơn sản lượng của nó. Điều này không liên quan đến thương mại, mà liên quan đến chi tiêu của quốc gia đó”, Sachs cho biết. “Tỷ lệ tiết kiệm của Mỹ rất thấp, vì thâm hụt ngân sách của nước này đặc biệt lớn, chúng tôi tiết kiệm rất ít. Điều này không liên quan đến chính sách thương mại. Trump hoàn toàn thiếu hiểu biết về kinh tế.”
Điểm thứ hai, “Bơm tiền sẽ không giải quyết được vấn đề thâm hụt ngân sách của chúng tôi”, Sachs nói, thâm hụt ngân sách của Mỹ chiếm 7% GDP và sẽ còn tăng lên. “Mong muốn lớn nhất của chính quyền này là cắt giảm thuế cho những người giàu nhất nước Mỹ. Họ muốn bù đắp khoản tiền cắt giảm thuế bằng cách thu thuế quan, điều này là không thể thực hiện được. Nếu tính toán thì thuế quan không thể bù đắp được việc cắt giảm thuế cho người giàu, nó sẽ làm ảnh hưởng đến người nghèo ở Mỹ. Ông ấy nói rằng thuế quan chính là cắt giảm thuế, đó là tư duy của một chính phủ hủ bại.”
Thứ ba, Sachs chỉ ra rằng, Trump nói muốn bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ. “Khi Mỹ tuyên bố đánh thuế ô tô, điều này sẽ khiến ngành công nghiệp ô tô của Mỹ mất đi khả năng cạnh tranh vĩnh viễn.” Sachs nói, “Hiện nay, ngành công nghiệp ô tô của Trung Quốc thực sự đang thống trị ngành công nghiệp ô tô toàn cầu. Cảm ơn, người Mỹ sẽ không thể cạnh tranh được, hãy tận hưởng chiếc xe của các bạn – BYD.”
Thứ tư, Sachs cho biết, Trump gọi chính sách thương mại là “đòn bẩy của chính sách đối ngoại”, nhưng “Trung Quốc sẽ không bị tác động bởi điều này. Thị trường Mỹ chỉ chiếm 12% kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc và sẽ còn thu hẹp. Vậy thì sao? Vẫn còn một thế giới rộng lớn ngoài kia.” Sachs cho rằng Trung Quốc không nên chỉ nghĩ đến thị trường Mỹ. “Đó không phải là thị trường của các bạn, và kiểu can thiệp này đã xuất hiện trong suốt nhiều năm qua. Lối tư duy theo chủ nghĩa bảo hộ đã tồn tại ở Mỹ trong cả thập kỷ và xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm đáng kể trong giai đoạn này. Thị trường Mỹ không còn là nguồn tăng trưởng cho thị trường Trung Quốc nữa.”
Thứ năm, Sachs cho biết Nghiệp đoàn Công nhân ngành Ô tô Mỹ ủng hộ Trump. Đây là chiến lược của Mỹ, nhưng chiến lược này sẽ không hiệu quả. “Mọi người sẽ nhận ra rằng họ sẽ không còn đủ khả năng mua ô tô trong tương lai nữa. Đây là một thất bại, và chính quyền này sẽ là một chính quyền thất bại.”
Vậy Trung Quốc có thể làm gì?
Sachs tin rằng, trước tiên hãy phớt lờ Mỹ.
Thứ hai, đừng mong đợi những giao dịch lớn, đừng hy vọng mở rộng thị trường Mỹ hay dựa vào thị trường Mỹ. “Thế giới ngoài kia rất rộng lớn, và Trung Quốc là nước có khả năng cạnh tranh nhất thế giới. Đừng trông chờ vào thị trường Mỹ, vì nó đã không còn nữa.”
Thứ ba, mở rộng sang các thị trường khác. Toàn thế giới cần công nghệ xanh và công nghệ số, và Trung Quốc đang dẫn đầu trong tất cả các công nghệ này, bao gồm năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời, năng lượng gió, thủy điện, năng lượng hạt nhân, pin, xe điện, năng lượng hydro… “Đây là những gì toàn thế giới cần, mà Mỹ thì không sản xuất được vì họ không có trên sân chơi. Trên thực tế, nước Mỹ chúng tôi hiện không quan tâm đến công nghệ chút nào. Chúng tôi là công nghệ ‘nâu’. Chúng tôi đã chiến thắng thế kỷ 20 và Trung Quốc sẽ chiến thắng thế kỷ 21.”
Thứ tư, phải duy trì chủ nghĩa đa phương. “Liên Hợp Quốc có 193 quốc gia thành viên, trong đó có 190 quốc gia muốn chủ nghĩa đa phương và Trung Quốc có thể đảm bảo rằng chủ nghĩa đa phương sẽ được bảo vệ.”
Sachs cho biết, xét về quy mô thì Mỹ trên thực tế không lớn đến vậy. “Một trong những ảo tưởng của Trump là, ông ấy nghĩ rằng mối đe dọa từ thị trường Mỹ là rất lớn, đến mức Trump có thể đe dọa bất kỳ ai mình muốn, và ông ấy có thể vẽ lại bản đồ địa chính trị thế giới chỉ bằng cách tiến hành chiến tranh thương mại và chiến tranh thuế quan. Điều này thật nực cười.” Đồng thời, Mỹ cũng có ảo tưởng về Nga. “Họ nghĩ rằng chừng nào Mỹ còn áp đặt lệnh trừng phạt lên Nga, Nga sẽ không bán bất cứ thứ gì nữa. Họ nghĩ rằng điều này sẽ khiến Nga phải khuất phục. Mỹ nghĩ mình là trung tâm của vũ trụ, đây là một ảo tưởng dài hạn.”
Sachs cho biết, các quốc gia khác trên thế giới vẫn sẽ làm việc của mình, chuyển đổi năng lượng, phát triển kinh tế, một nền kinh tế trị giá hàng nghìn tỷ USD, bao gồm thương mại, tài chính, nhân dân tệ, rupee hoặc các loại tiền tệ khác, thế giới sẽ tiếp tục vận hành bình thường. Đây chính là thực tế mà chúng ta sẽ chứng kiến. Chúng ta sẽ không chứng kiến sự biến mất của Mỹ, nhưng chúng ta cũng sẽ không còn thấy Mỹ thúc đẩy những thay đổi, thiết lập các quy tắc, nguyên tắc và tổ chức trong tương lai. Điều này sẽ kéo dài trong nhiều năm tới. “Vì vậy, hãy chuẩn bị tinh thần và làm những gì bạn nên làm, cho dù đó là phát triển, chuyển đổi năng lượng, hành động vì khí hậu hay tiến bộ công nghệ…”
Sachs nhiều lần nhấn mạnh rằng, hệ thống thuế quan của Mỹ không có nghĩa toàn thế giới sẽ đánh mất lý trí và từ bỏ WTO hay hệ thống thương mại. “Điều quan trọng là các quốc gia khác, bao gồm Trung Quốc và các đối tác thương mại của nước này, chẳng hạn như châu Âu, không được làm theo các biện pháp này của Mỹ. Tôi tin rằng sự thiếu hiểu biết về kinh tế của chính phủ Mỹ sẽ không dẫn đến sự thiếu hiểu biết về kinh tế tương tự ở các quốc gia khác trên thế giới. Ngược lại, nó nên khuyến khích các quốc gia khác trên thế giới củng cố nhận thức của mình rằng một hệ thống thương mại mở là điều hợp lý và cần được bảo vệ.”
Đồng thời, Sachs cũng chỉ ra rằng, chính sách thương mại của Mỹ không nên dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang. “Tuần trước, các bộ trưởng ngoại giao của Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc đã gặp nhau, tôi nghĩ đây là một diễn biến rất tích cực.” Sachs cho rằng, những khác biệt giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc thực chất có liên quan đến Mỹ, nhưng Đông Á nên đoàn kết về mặt chính trị và kinh tế. “Nếu đoàn kết, các bạn sẽ trở thành động lực cho toàn thế giới, điều này sẽ tăng cường an ninh cho tất cả các quốc gia ở Đông Bắc Á và cũng sẽ thúc đẩy thành tựu kinh tế của khu vực. Tôi nghĩ Tổng thống Trump sẽ giúp các quốc gia Đông Bắc Á đoàn kết lại.”
