Nguồn: “Soviets begin withdrawal from Afghanistan,” History.com (truy cập ngày 14/5/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Ngày 15 tháng 5 năm 1988, sau hơn tám năm can thiệp quân sự vào Afghanistan để hỗ trợ chính phủ thân cộng sản, Liên Xô bắt đầu rút quân. Sự kiện này đánh dấu bước khởi đầu cho sự chấm dứt của một giai đoạn dai dẳng, đẫm máu, và vô ích của Liên Xô trong việc chiếm đóng Afghanistan.
Tháng 12 năm 1979, quân đội Xô viết bắt đầu tiến quân vào Afghanistan trong một nỗ lực củng cố chính quyền cộng sản thân Liên Xô đang bị các lực lượng nổi dậy trong nước đe dọa. Chỉ trong một thời gian ngắn, hàng ngàn binh lính Nga và các cơ sở hạ tầng hỗ trợ đổ vào Afghanistan. Từ đó bắt đầu một cuộc xung đột quân sự dữ dội với quân nổi dậy Hồi giáo người Afghanistan vốn khinh bỉ chính quyền cộng sản và lực lượng Xô viết đang hỗ trợ nó. Trong suốt tám năm sau đó, hai bên liên tục chiến đấu giành quyền kiểm soát Afghanistan, và cả Liên Xô và quân nổi dậy đều không thể đạt được chiến thắng quyết định.
Với Liên Xô, hành động can thiệp vào Afghanistan đã mang lại rất nhiều tổn thất. Trong khi Liên Xô không bao giờ công bố con số thương vong chính thức trong cuộc chiến của họ ở Afghanistan, các nguồn tin tình báo Mỹ ước tính có khoảng 15.000 binh lính Nga đã thiệt mạng tại Afghanistan, cùng chi phí hàng tỉ đô la đè nặng lên nền kinh tế vốn đang khủng hoảng của Liên Xô. Sự can thiệp của Liên Xô cũng đẩy quan hệ căng thẳng giữa Liên Xô và Mỹ lên gần điểm tới hạn. Tổng thống Mỹ Jimmy Carter đã gay gắt chỉ trích hành động của Liên Xô, ngưng các cuộc đàm phán hạn chế vũ khí, áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế, và thậm chí còn ra lệnh tẩy chay Thế vận hội 1980 được tổ chức tại Moskva.
Đến năm 1988, Liên Xô quyết định giải thoát mình khỏi tình thế căng thẳng này. Lãnh đạo Nga Mikhail Gorbachev đã nhận ra sự can thiệp vào Afghanistan là một gánh nặng ngày một lớn đối với nền kinh tế Liên Xô, và người Nga đã mệt mỏi với cuộc chiến mà nhiều người phương Tây gọi là “[Chiến tranh] Việt Nam của người Nga.” Nhưng đối với người Afghanistan, sự rút lui của Liên Xô không có nghĩa là chiến tranh đã chấm dứt. Lực lượng nổi dậy người Hồi giáo cuối cùng cũng thành công trong việc thiết lập quyền kiểm soát trên lãnh thổ Afghanistan vào năm 1992.
Ảnh: Quân đội Afghanistan (phải) thân Moskva vượt qua đoàn xe của quân đội Liên Xô trên một con đường ở tỉnh Kabul, Afghanistan năm 1988. © Reuters.
