Nguồn: Spanish Civil War ends, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1939, những thành viên phe Cộng hòa đang bảo vệ Madrid đã giương cờ trắng đầu hàng, chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài ba năm ở Tây Ban Nha.
Năm 1931, Nhà vua Tây Ban Nha Alfonso XIII phê chuẩn việc tiến hành các cuộc bầu cử nhằm thành lập chính phủ Tây Ban Nha, và đại đa số cử tri đã quyết định từ bỏ chế độ quân chủ để theo đuổi một nền cộng hòa tự do. Alfonso sau đó đã bị lưu đày, và nền Cộng hòa Thứ hai, ban đầu bị thống trị bởi các nhà tự do thuộc tầng lớp trung lưu và các nhà xã hội chủ nghĩa trung dung, được thành lập. Trong 5 năm đầu của nền Cộng hòa, các tổ chức lao động và các lực lượng cánh tả đã tiến hành những cải cách tự do rộng khắp, và các vùng đất có tư tưởng độc lập như Catalonia và các tỉnh xứ Basque đã đạt được quyền tự chủ trong thực tế.
Các quý tộc địa chủ, nhà thờ, và một nhóm quân sự lớn đã ngày càng viện đến bạo lực để chống đối nền Cộng hòa Thứ hai. Tháng 07/1936, Tướng Francisco Franco dẫn đầu một cuộc nổi dậy của quân đội cánh hữu ở Morocco, khiến Tây Ban Nha bị chia hành hai phe: Quốc gia và Cộng hòa. Lực lượng Quốc gia của Franco đã nhanh chóng chiếm được hầu hết các khu vực do phe Cộng hòa kiểm soát ở miền trung và miền bắc Tây Ban Nha, và Catalonia trở thành pháo đài chính của phe Cộng hòa.
Trong suốt năm 1937, Franco thống nhất lực lượng Quốc gia dưới sự chỉ huy của Đảng Falange, đảng phát xít Tây Ban Nha, trong khi phe Cộng hòa rơi vào quyền kiểm soát của lực lượng cộng sản. Đức và Ý đã viện trợ cho Franco một lượng lớn máy bay, xe tăng và vũ khí, trong khi Liên Xô hỗ trợ cho phe Cộng hòa. Ngoài ra, một số nhỏ những người cộng sản hoặc có tư tưởng cấp tiến từ Pháp, Liên Xô, Mỹ, và nhiều nơi khác đã thành lập Lữ đoàn Quốc tế để hỗ trợ phe Cộng hòa. Đóng góp quan trọng nhất của các đơn vị quốc tế này là việc bảo vệ thành công Madrid cho đến khi kết thúc chiến tranh.
Tháng 06/1938, phe Quốc gia đã tiến đến Địa Trung Hải và chia cắt lãnh thổ của phe Cộng hòa thành hai nửa. Cuối năm đó, Franco cho quân đánh vào Catalonia. Tháng 01/1939, thủ phủ Barcelona của Catalonia bị chiếm và ngay sau đó là toàn bộ những phần còn lại của Catalonia. Phe Cộng hòa nay đã thua trận, các nhà lãnh đạo của nó cố gắng tìm kiếm đàm phán hòa bình, nhưng Franco từ chối. Ngày 28/03/1939, phe Quốc gia đã tiến vào Madrid ca khúc khải hoàn, và nội chiến Tây Ban Nha kết thúc. Đã có tới một triệu người đã thiệt mạng trong cuộc xung đột đẫm máu nhất trong lịch sử Tây Ban Nha này.
