Nguồn: The Great Moon Hoax, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1835, bài đầu tiên trong loạt sáu bài viết công bố việc phát hiện ra sự sống trên Mặt Trăng đã được đăng trên tờ New York Sun.
Được biết đến với tên gọi chung là The Great Moon Hoax (Trò lừa Mặt Trăng), loạt bài này được giới thiệu là in lại từ Tạp chí Khoa học Edinburgh. “Tác giả” được đề là Tiến sĩ Andrew Grant, đồng nghiệp của Sir John Herschel, một nhà thiên văn học nổi tiếng thời đó. Herschel quả thực đã tới Capetown, Nam Phi, vào tháng 01/1834, để xây dựng một đài quan sát với một kính viễn vọng mới, có chất lượng tốt hơn. Grant mô tả rằng Herschel đã tìm thấy bằng chứng về các dạng vật thể sống trên Mặt Trăng, bao gồm cả những động vật kỳ ảo như kỳ lân, hải ly có hai chân và lông, người có cánh giống như dơi. Các bài báo cũng có những đoạn sống động viết về địa hình Mặt Trăng, với các miệng hố lớn, các tinh thể thạch anh tím khổng lồ, những dòng sông ào ạt và thảm thực vật tươi tốt.
Tờ New York Sun, thành lập vào năm 1833, là một trong những tờ báo lá cải mới thu hút khán giả đại chúng với mức giá rẻ và văn phong theo kiểu kể chuyện. Kể từ ngày bài báo Trò lừa Mặt Trăng đầu tiên được phát hành, doanh số của tòa soạn lập tức tăng vọt đáng kể. Bởi câu chuyện nghe thật thú vị và độc giả lại càng thổi phồng lên. Vấn đề duy nhất là không có thứ gì trong đó là sự thật.
Tạp chí Khoa học Edinburgh đã ngừng xuất bản từ nhiều năm trước đó và Grant chỉ là một nhân vật hư cấu. Loạt bài này rất có thể đã được viết bởi Richard Adams Locke, một phóng viên của Sun, xuất thân từ Đại học Cambridge. Với mục đích châm biếm, các bài viết ban đầu được thiết kế để gây cười, nhưng sau đó cũng chèn thêm những suy đoán nghiêm túc về cuộc sống ngoài Trái Đất, đặc biệt là của Reverend Thomas Dick, một cây bút khoa học nổi tiếng đã tuyên bố trong những cuốn sách bán chạy nhất của mình rằng chỉ riêng Mặt Trăng đã có 4,2 tỷ cư dân.
Tuy nhiên, độc giả đã hoàn toàn bị cuốn vào câu chuyện mà chẳng thể nhận ra nó chỉ là chuyện đùa. Cơn sốt về khám phá được cho là của Herschel thậm chí đã đánh lừa một ủy ban các nhà khoa học của Đại học Yale, những người đã tới New York để tìm kiếm các bài báo của Tạp chí Edinburgh. Sau khi các nhân viên của Sun cố tình gửi chúng qua lại giữa phòng in ấn và biên tập, với hy vọng làm họ nản lòng, các nhà khoa học đã quay trở lại New Haven mà không nhận ra rằng mình đã bị lừa.
Ngày 16/09/1835, Sun thừa nhận loạt bài này chỉ là một trò bịp bợm. Nhìn chung thì độc giả chỉ thấy thích thú, và doanh số báo đã không gặp khó khăn gì. New York Sun đã tiếp tục hoạt động cho đến năm 1950, khi sáp nhập với New York World-Telegram. Việc sáp nhập kéo dài cho đến năm 1967. Một tờ New York Sun mới đã được thành lập vào năm 2002, nhưng nó không liên quan đến tòa soạn ban đầu.
