Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Các cơ quan bầu cử của Afghanistan tuyên bố rằng tổng thống đương nhiệm Ashraf Ghani giành được hơn 50% số phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống của nước này hồi tháng Chín. Thông báo vốn bị trì hoãn lâu nay này chỉ là bản sơ bộ, song dù kết quả cuối cùng là thế nào đi nữa thì đều sẽ bị hoài nghi; cuộc bầu cử được cho là bị hủy hoại bởi gian lận nghiêm trọng.
Tổng thống Emmanuel Macron cho biết các lực lượng Pháp ở Mali đã tiêu diệt 33 “tên khủng bố”, bắt một tù nhân, và giải cứu hai cảnh sát Mali bị bắt làm con tin bởi các chiến binh thánh chiến. Pháp là cường quốc quân sự bên ngoài lớn nhất tham chiến ở vùng Sahel nghèo, khô cằn và đầy rẫy chiến binh thánh chiến ở phía nam sa mạc Sahara. Họ có khoảng 4.500 quân tại đây.
Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ đã phê chuẩn một thỏa thuận an ninh với chính phủ Libya được quốc tế công nhận. Chính phủ này đang chiến đấu với các lực lượng nổi dậy ở miền đông đất nước do Khalifa Haftar lãnh đạo và được Nga hậu thuẫn. Libya đang bị cấm vận vũ khí quốc tế, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ đã gửi hàng hóa quân sự và để ngỏ khả năng đem quân vào.
Các cử tri Uzbekistan đã đi bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử quốc hội, cuộc tuyển cử toàn quốc đầu tiên kể từ khi Shavkat Mirziyoyev nhậm chức tổng thống ba năm trước. Ông Mirziyoyev đã nhận được những lời khen ngợi cho tinh thần cải cách của mình; đây là cuộc bầu cử sôi nổi nhất từ trước đến nay của Uzbekistan. Tuy nhiên, không có nhiều cạnh tranh. Không có đảng đối lập trong khi những ứng viên độc lập bị cấm ra tranh cử.
Cuba chọn Manuel Marrero Cruz làm thủ tướng đầu tiên của nước này trong nhiều thập kỷ. Thủ tướng trước đó là Fidel Castro, người sau đó đã đổi chức danh của mình thành chủ tịch vào năm 1976; em trai Raúl của ông nắm quyền cho đến khi nghỉ hưu hồi năm ngoái. Thủ tướng mới sẽ không có nhiều quyền lực cá nhân; thẩm quyền thực sự thuộc về chủ tịch hiện tại, ông Miguel Diaz-Canel.
Travis Kalanick, nhà đồng sáng lập đầy tai tiếng của Uber, đã bán hơn 90% cổ phần của ông trong công ty này. Ông Kalanick, người đã bị cách chức giám đốc điều hành vào năm 2017 sau một loạt vụ bê bối, đã bán hơn 2,5 tỷ đô la cổ phiếu kể từ khi giai đoạn cấm giao dịch hậu IPO hết hạn vào tháng 11. Cổ phiếu Uber đã giảm giá 30% kể từ khi niêm yết vào tháng Năm.
TIÊU ĐIỂM
Trong tuần này, chúng tôi sẽ tổng kết lại năm vừa qua. Bắt đầu từ hôm nay với chủ đề kinh doanh, tài chính, và kinh tế.
Chi phí làm mẹ
Các bà mẹ có xu hướng muốn làm việc ít giờ hơn, hoặc chọn các công việc được trả lương thấp hơn nhưng phù hợp với việc chăm sóc con, hoặc thậm chí là nghỉ việc khi con họ còn nhỏ. Một bài nghiên cứu được thảo luận nhiều đã tìm cách đo lường hiệu ứng này lên tiền lương. Bài nghiên cứu cho thấy “mức phạt làm mẹ”, được định nghĩa là số tiền mà thu nhập của phụ nữ giảm so với thu nhập của họ một năm trước khi sinh con, xuất hiện ở cả sáu quốc gia được nghiên cứu – song khác nhau rất nhiều về quy mô.
Con số lớn nhất là ở Đức: sau 10 năm, một người mẹ bình thường kiếm được ít hơn 61% so với trước khi sinh. Ở Áo, con số này là 51%. Nó có phần nhỏ hơn, khoảng 40%, ở Mỹ và Anh, trong khi nhỏ nhất ở Thụy Điển (27%) và Đan Mạch (21%). “Mức phạt” là lớn nhất đối với các bà mẹ từng có mẹ ở nhà khi họ còn nhỏ; những phụ nữ này có xu hướng làm theo gương mẹ của họ. Trong khi đó, thu nhập của nam giới ở tất cả các quốc gia hầu như không hề bị ảnh hưởng bởi việc làm cha.
Tỉ lệ sử dụng Facebook
Đo lường mức độ sử dụng của mạng xã hội có 2 tỷ người dùng này là rất khó, nhưng eMarketer, một hãng tư vấn, cho rằng người Mỹ 16 tuổi ít sử dụng Facebook hơn những người 60 tuổi. Tỷ lệ những người trong độ tuổi 12-17 vào Facebook ít nhất một lần mỗi tháng đã giảm từ 60% trong năm 2015 xuống còn 39% hiện nay. Trong khi đó con số của những người ở độ tuổi 45-64 là 58%. Một xu hướng tương tự cũng đang diễn ra ở các nước khác.
Tất nhiên không có nhiều thiếu niên muốn dùng chung một mạng xã hội với bà của mình, song loại nội dung mà nền tảng cung cấp cũng có vai trò quan trọng. Facebook tập trung vào news feed và các tin nhắn – rất hữu ích khi liên lạc với những người bạn cũ – trong khi Snapchat và Instagram, các dịch vụ mới hơn, cho phép giới trẻ ghi lại mọi khoảnh khắc với các “stories” đầy sống động. Facebook, công ty sở hữu Instagram và WhatsApp, một ứng dụng nhắn tin tức thời, thường không công bố doanh thu cụ thể của các nền tảng khác nhau, song Facebook có thể sẽ chiếm 1/5 doanh thu của toàn công ty trong năm nay. Tỉ lệ này có thể tăng lên khi họ đặt nhiều quảng cáo hơn. Và WhatsApp sẽ bắt đầu cho đặt quảng cáo vào năm tới.
Đầu tư vào năng lượng sạch giảm trong khi sản lượng tăng
Chi tiêu đầu tư cho năng lượng mặt trời đang chậm lại. Năm ngoái chính phủ Trung Quốc đã cắt giảm trợ cấp đầu tư. Vào tháng Tư họ bắt đầu ưu tiên các dự án điện mặt trời và gió tạo ra năng lượng ở mức giá thấp nhất có thể. Điều đó đã góp phần khiến đầu tư của Trung Quốc vào năng lượng tái tạo giảm 60% trong hai năm qua. Đầu tư của Mỹ cũng đã giảm. Ở châu Âu, các nước “xanh” như Pháp, Đức và Hà Lan đang chi tiêu ít hơn, đặc biệt là đối với các dự án tương đối đắt đỏ như điện gió ngoài khơi. Tây Ban Nha, nước công bố một kế hoạch năng lượng tái tạo vào năm ngoái, cũng đang phải trì hoãn nhiều.
Mặc dù đầu tư vào năng lượng sạch đang giảm, song sản lượng vẫn đang tiếp tục tăng. Một đô la đầu tư vào năng lượng mặt trời nay sinh lời gấp bốn lần so với mười năm trước. Suất đầu tư cho năng lượng gió cũng đã giảm tương tự. Tuy nhiên, năng lượng tái tạo vẫn còn rất lâu nữa mới có thể thay thế được nhiên liệu hóa thạch. Than vẫn chiếm ba phần năm tổng cầu năng lượng của Trung Quốc.
Bài toán tăng giảm thuế suất
Vào năm 1974, kinh tế gia Arthur Laffer đã phác thảo một sơ đồ đơn giản để minh họa cho một sự hiển nhiên của chính sách thuế. Nếu thuế thu nhập bằng 0 chính phủ sẽ không thu được gì. Tăng con số này lên thành 100% và chính phủ cũng không thu được gì vì mọi người sẽ không làm việc. Ở một mức nào đó nằm giữa hai thuế suất trên thì các khoản thu sẽ được tối đa hóa. Do đó, khi thuế suất cao, ta hoàn toàn có thể vừa giảm thuế suất mà vẫn tăng được doanh thu thế.
Các nhà kinh tế trọng cung từ lâu đã sử dụng đường cong Laffer để biện luận cho việc cắt giảm thuế, bao gồm cả Ronald Reagan năm 1981 và George W. Bush năm 2001. Song trong cả hai trường hợp đều dẫn đến doanh thu giảm – tương tự là Donald Trump vào tháng 12 năm 2017: thâm hụt hàng năm của Mỹ đã đạt mức gần 1 nghìn tỉ đô la vào năm 2019. Tuy vậy nước Mỹ không đơn độc trong vấn đề này. Một nghiên cứu hồi năm 2017 cho thấy trong số 27 quốc gia, duy nhất chỉ có Thụy Điển đã tăng doanh thu thuế bằng cách cắt giảm thuế suất đối với người thu nhập cao. Thuế suất cao nhất của hầu hết các quốc gia đều đã thấp hơn tỷ lệ tối ưu mà đường cong Laffer chỉ ra.
Xác định tài sản thật sự của các triệu phú
Có 46,8 triệu triệu phú đô la trên toàn thế giới, theo Viện nghiên cứu Credit Suisse, cao hơn 1,1 triệu so với hồi giữa năm 2018. Họ bao gồm 4 triệu người Trung Quốc, 3 triệu người Nhật và 2 triệu người Đức. Nước Mỹ có nhiều nhất, với gần 19 triệu, bao gồm 675.000 triệu phú mới tính từ đầu đến giữa năm 2019. Bất bình đẳng thu nhập đã trở thành một vấn đề chính trị gai góc ở nước này. Ví dụ, các ứng viên cho đề cử tổng thống Mỹ của đảng Dân chủ đã đề xuất thu thuế tài sản. Trong khi những người khác ngày càng tự hỏi liệu trên thực tế mức độ bất bình đẳng thu nhập có tăng nhiều như thường được tuyên bố hay không.
Thường rất phức tạp nếu muốn kiểm đếm cả tài sản và thu nhập. Một số người không thể hoàn thành khảo sát của chính phủ; trong khi số khác lại không khai đầy đủ thu nhập của mình. Xác định thu nhập bản thân nó đã rất khó, tương tự như việc định giá các tài sản như cổ phiếu chưa được niêm yết hoặc các tác phẩm nghệ thuật. Đa phần mọi người đều đồng ý rằng tài sản của giới thượng lưu Mỹ đã tăng, và sự gia tăng đó được thúc đẩy bởi sự gia tăng thu nhập của tầng lớp tinh hoa. Vấn đề chính là mức tăng cụ thể là bao nhiêu.
