Nguồn: The Battle of San Juan Hill, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1898, trong một chiến dịch đánh chiếm Santiago de Cuba dưới quyền kiểm soát của Tây Ban Nha trên bờ biển phía nam Cuba, Quân đoàn số 5 của Mỹ đã đối đầu với lực lượng của Tây Ban Nha tại làng El Caney và đồi San Juan.
Tháng 05/1898, một tháng sau khi Chiến tranh Mỹ – Tây Ban Nha bùng nổ, một hạm đội từ Tây Ban Nha vượt Đại Tây Dương đến cập cảng Santiago de Cuba. Lực lượng hải quân áp đảo của Mỹ cũng đến ngay sau đó và nhanh chóng phong tỏa lối vào bến cảng. Sang tháng 6, Quân đoàn số 5 đổ bộ lên Cuba với mục đích hành quân đến Santiago và phát động một chiến dịch tấn công phối hợp trên bộ và trên biển vào căn cứ của Tây Ban Nha. Trong số các binh sĩ mặt đất của Mỹ có nhóm “Những Kỵ binh Đại tài” (Rough Riders) do Theodore Roosevelt chỉ huy – tập hợp các cao bồi miền Tây và quý tộc miền Đông nước Mỹ – với tên gọi chính thức là Lực lượng Kỵ binh Tình nguyện số 1.
Quân đoàn số 5 đã vượt qua được hàng phòng thủ bên ngoài của Santiago, và vào ngày 01/07, Tướng William Shafter của Mỹ đã ra lệnh tấn công vào làng El Caney và đồi San Juan. Shafter hy vọng chiếm được El Caney trước khi bao vây pháo đài kiên cố tại San Juan, nhưng 500 lính Tây Ban Nha đồn trú tại ngôi làng đã kháng cự quyết liệt và, suốt ngày hôm đó, đã cầm cự thành công trước một lực lượng đông gấp 10 lần quân số của họ. Dù chưa chiếm được El Caney, khoảng 8.000 quân Mỹ đã tiến về phía San Juan.
Hàng trăm lính Mỹ đã ngã xuống dưới làn đạn của Tây Ban Nha trước khi tiến đến chân đồi, nơi họ chia làm hai cánh, cùng lúc chiếm đồi San Juan và đồi Kettle. Nhóm Rough Riders là một trong những nhóm thuộc cánh phải – tấn công đồi Kettle. Khi Trung úy John Miley ra lệnh rằng “phải chiếm được ngọn đồi bằng mọi giá,” lính Rough Riders, những người buộc phải bỏ lại ngựa của mình vì khó khăn trong khâu vận chuyển, đã dẫn đầu đoàn quân lên đồi. Họ và những người lính da đen thuộc hai Trung đoàn Kỵ binh số 9 và 10 là những người đầu tiên lên đồi Kettle, đồi San Juan cũng bị chiếm ngay sau đó. Từ đỉnh núi, người Mỹ nhìn ra Santiago, và ngày hôm sau, họ bắt đầu cuộc bao vây thành phố.
Ngày 03/07, hạm đội Tây Ban Nha bị các tàu chiến của Mỹ dưới sự chỉ huy của Đô đốc William Sampson tiêu diệt ngoài khơi Santiago, và vào ngày 17/07, người Tây Ban Nha đầu hàng, giao lại thành phố – và theo đó là toàn bộ Cuba – cho người Mỹ.
