Nguồn: Spain accepts Mexican independence, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1821, 11 năm sau khi Chiến tranh Giành Độc lập Mexico bùng nổ, Quan Tổng trấn đại diện Tây Ban Nha Juan de O’Donojú đã ký Hiệp ước Córdoba, thông qua kế hoạch đưa Mexico trở thành một chế độ quân chủ lập hiến độc lập.
Đầu thế kỷ 19, việc Napoléon chiếm Tây Ban Nha đã khiến nhiều cuộc nổi dậy nổ ra trên khắp các thuộc địa châu Mỹ của Tây Ban Nha. Ngày 16/09/1810, Miguel Hidalgo y Costilla, một linh mục Công giáo, đã trở thành người phát động Chiến tranh Giành Độc lập Mexico khi ban hành cuốn sách Grito de Dolores (Khóc cho Doroles – trong đó Dolores ám chỉ thị trấn Dolores, Mexico). Tác phẩm mang tính cách mạng này kêu gọi chấm dứt chế độ cai trị của Tây Ban Nha ở Mexico, phân chia lại đất đai và bình đẳng chủng tộc.
Sau một số thành công ban đầu, Hidalgo bị đánh bại, bị bắt giam và đem ra xử tử. Tuy nhiên, đã có nhiều nhà lãnh đạo nông dân khác ủng hộ lý tưởng của ông, chẳng hạn như José María Morelos y Pavón, Mariano Matamoros và Vicente Guerrero, cả ba đều đã chỉ huy đội quân cách mạng gồm các cư dân bản địa và binh lính thuộc mọi chủng tộc chống lại người Tây Ban Nha và phe Bảo hoàng.
Thật trớ trêu, cuối cùng thì chính những người Bảo hoàng – người Mexico gốc Tây Ban Nha và các nhóm bảo thủ khác – là người đã mang lại độc lập. Năm 1820, phe tự do chủ nghĩa lên nắm quyền ở Tây Ban Nha, và chính phủ mới hứa hẹn sẽ cải cách để xoa dịu cách mạng Mexico. Đáp lại, nhóm Bảo hoàng kêu gọi giành độc lập – xem đó là phương tiện để duy trì đặc quyền của họ trong xã hội Mexico.
Đầu năm 1821, Agustín de Iturbide, thủ lĩnh của lực lượng Bảo hoàng, đã đàm phán Kế hoạch Iguala với Vicente Guerrero. Theo kế hoạch, Mexico sẽ trở thành một quốc gia quân chủ lập hiến độc lập, vị trí đặc quyền của Giáo hội Công giáo sẽ được duy trì, và người Mexico gốc Tây Ban Nha sẽ được bình đẳng ngang hàng với người thuần Tây Ban Nha, còn người Mexico là con lai hoặc thuần Mỹ bản địa sẽ có ít quyền hơn.
Iturbide đã đánh bại những thành viên Bảo hoàng vẫn phản đối nền độc lập. Trong khi đó, Quan Tổng trấn mới người Tây Ban Nha – thiếu tiền tài, vật tư và quân lực – đã buộc phải chấp nhận nền độc lập của Mexico. Ngày 24/08/1821, O’Donojú ký Hiệp ước Córdoba, theo đó chính thức chấm dứt sự phụ thuộc của Tân Tây Ban Nha (New Spain, tức Mexico) vào Tây Ban Nha (Old Spain).
Năm 1822, khi không còn quốc vương nhà Bourbon nào cai trị Mexico, Iturbide được phong làm Hoàng đế Mexico. Tuy nhiên, đế chế của ông chỉ tồn tại trong thời gian ngắn ngủi; vào năm 1823, các nhà lãnh đạo cộng hòa Santa Anna và Guadalupe Victoria đã phế truất Iturbide và thành lập nền cộng hòa, trong đó Guadalupe Victoria trở thành Tổng thống đầu tiên.
