Nguồn: Perón deposed in Argentina, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1955, sau một thập niên nắm quyền, Tổng thống Argentina Juan Domingo Perón bị đã lật đổ trong một cuộc đảo chính quân sự. Vốn là một chính khách dân túy lên nắm quyền vào năm 1946 nhờ sự hậu thuẫn của các tầng lớp lao động, Perón ngày càng trở nên độc tài khi nền kinh tế Argentina suy yếu vào đầu những năm 1950. Trợ thủ chính trị lớn nhất của ông chính là người vợ cực kỳ lôi cuốn, Eva “Evita” Perón, nhưng bà đã qua đời vào năm 1952, báo hiệu sự sụp đổ của liên minh quốc gia đã từng ủng hộ ông. Vì đã chống lại nhà thờ, sinh viên và nhiều nhóm khác, Perón bị quân đội buộc phải lưu vong vào tháng 09/1955. Ông đến định cư ở Tây Ban Nha, nơi ông trở thành thủ lĩnh lưu vong của nhóm “Peronists” (Những người theo chủ nghĩa Perón) – một phe phái nhiều ảnh hưởng, gồm những người Argentina vẫn trung thành với ông và hệ thống của ông.
Sinh ra trong một gia đình thuộc tầng lớp trung lưu vào năm 1895, Juan Domingo Perón bắt đầu sự nghiệp của mình trong quân đội, cuối cùng thăng lên hàm đại tá. Năm 1943, ông chỉ huy một nhóm sĩ quan quân đội âm mưu lật đổ chính phủ dân sự kém hiệu quả của Argentina. Yêu cầu được giữ một chức vụ tương đối nhỏ trong nội các, Bộ trưởng Lao động và Phúc lợi Xã hội, Perón đã xây dựng một đế chế chính trị dựa trên các liên đoàn lao động. Đến năm 1945, ông trở thành Phó Tổng thống kiêm Bộ trưởng Chiến tranh trong chế độ quân sự Argentina.
Năm 1945, Perón giám sát tiến trình thực hiện các quyền tự do chính trị trong nước, nhưng điều này đã dẫn đến tình trạng bất ổn và các cuộc biểu tình lớn của các nhóm đối lập. Những kẻ thù của Perón trong Hải quân đã chớp lấy cơ hội và bắt giữ ông vào ngày 09/10. Hàng loạt công đoàn tổ chức đình công và biểu tình để phản đối việc ông bị bỏ tù, và tình nhân xinh đẹp của Perón, nữ phát thanh viên Eva Duarte, đã lấy lòng công chúng cực kỳ hiệu quả. Ngày 17/10, Perón được trả tự do, và ngay trong đêm đó, từ ban công của dinh tổng thống, ông đã phát biểu trước đám đông khoảng 300.000 người. Ông thề sẽ lãnh đạo người dân giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới. Bốn ngày sau, Perón, một người đàn ông đã góa vợ, kết hôn với Eva Duarte, hay còn được biết đến với tên gọi trìu mến là Evita.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống diễn ra sau đó, Perón đã đàn áp phe đối lập theo chủ nghĩa tự do, và Đảng Lao động của ông đã giành chiến thắng sít sao trong cuộc bầu cử. Tổng thống Perón nhanh chóng loại bỏ các đối thủ chính trị khỏi chính phủ, tòa án và trường học, tiến hành quốc hữu hóa các dịch vụ công, đồng thời cải thiện tiền lương và điều kiện làm việc. Mặc dù hạn chế các quyền tự do hiến định, nhưng ông đã giành được sự ủng hộ của đông đảo công nhân nghèo, những người mà Evita Perón gọi là los descamisados (những người không có áo mặc). Evita đóng một vai trò quan trọng trong chính phủ, là lãnh đạo không chính thức Bộ Phúc lợi Xã hội, và đảm nhận vai trò trước đó của chồng mình: chăm sóc các tầng lớp lao động. Bà được gọi là “Công nhân Thứ nhất của Argentina” (First Worker of Argentina) và “Quý bà Hy vọng” (Lady of Hope), đồng thời cũng là người có công trong việc đảm bảo thông qua luật bầu cử cho phụ nữ.
Năm 1950, bùng nổ xuất khẩu sau chiến tranh của Argentina bắt đầu giảm dần, trong khi lạm phát và tham nhũng gia tăng. Sau khi tái đắc cử vào năm 1951, Perón trở nên bảo thủ và đàn áp hơn, ông chiếm quyền kiểm soát báo chí để kiểm duyệt mọi lời chỉ trích đối với chế độ của mình. Tháng 07/1952, Evita qua đời vì ung thư, và sự ủng hộ của các tầng lớp lao động đối với Tổng thống Perón giảm đi rõ rệt. Nỗ lực của ông nhằm tách biệt nhà thờ và nhà nước đã vấp phải tranh cãi đáng kể. Sang tháng 06/1955, các nhà lãnh đạo nhà thờ đã ra vạ tuyệt thông đối với ông, khuyến khích một nhóm các sĩ quan quân đội âm mưu lật đổ ông. Ngày 19/09/1955, Quân đội và Hải quân nổi dậy, và Perón buộc phải chạy sang Paraguay. Năm 1960, ông đến sống tại Tây Ban Nha.
Trong khi đó, một loạt các chính phủ dân sự và quân sự đã không giải quyết được những rắc rối kinh tế của Argentina. Ký ức về chế độ của Perón được cải thiện theo thời gian, và El Peronismo (Peronist) trở thành lực lượng chính trị quyền lực nhất đất nước. Năm 1971, chế độ quân sự của Tướng Alejandro Lanusse tuyên bố ý định khôi phục nền dân chủ hợp hiến vào năm 1973, và Perón được phép đến thăm Argentina vào năm 1972. Đến tháng 03/1973, phe Peronist đã giành được quyền kiểm soát chính phủ trong các cuộc bầu cử quốc gia, và Perón chính thức trở lại vào tháng 6 – nhận được sự tiếp đón nồng nhiệt của công chúng trong khi tranh đấu nội bộ vẫn diễn ra giữa các nhánh của phe Peronist.
Tháng 10/1973, Perón được bầu làm Tổng thống trong một cuộc bầu cử đặc biệt. Người vợ mới của ông, Isabel Perón, một vũ công người Argentina kết hôn với Perón năm 1961, được bầu làm Phó Tổng thống. Hàng triệu người đã cực kỳ căm ghét bà bởi họ vẫn luôn yêu mến Evita.
Những rắc rối kinh tế tiếp tục diễn ra trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của Perón, và tình hình càng trở nên tồi tệ hơn bởi lệnh cấm vận dầu mỏ của các nước Ả Rập năm 1973, cùng với việc bệnh lở mồm long móng bùng phát làm tàn phá ngành công nghiệp thịt bò của Argentina. Khi Perón qua đời vào ngày 01/07/1974, vợ ông trở thành Tổng thống của một quốc gia bị lạm phát, bạo lực chính trị và bất ổn lao động. Tháng 03/1976, bà bị lật đổ sau một cuộc đảo chính do Không quân lãnh đạo, và một chính quyền quân sự cánh hữu lên nắm quyền, cai trị Argentina một cách tàn bạo mãi cho đến năm 1982.
