Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói với BBC rằng nhóm lính đánh thuê Nga Wagner đang “lợi dụng” tình hình ở Niger. Chính quyền quân sự Niger được cho là đã kêu gọi hỗ trợ từ Wagner, công ty đang hoạt động ở nước láng giềng Mali kể từ sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021. Trước đó, các lãnh đạo mới của Niger đã từ chối nỗ lực ngoại giao của các thành viên Cộng đồng Kinh tế Các Quốc gia Tây Phi, với lý do quan điểm của người dân phản đối lệnh trừng phạt của khối khiến Niger không thể đón tiếp đoàn.
Cổ phiếu của các ngân hàng khu vực ở Mỹ giảm sau khi Moody’s hạ mức đánh giá tín nhiệm mười ngân hàng cỡ trung. Cổ phiếu của một số gã khổng lồ ngân hàng cũng đi xuống sau tin này, bao gồm JPMorgan Chase với mức giảm khoảng 2% trong phiên giao dịch sớm. Hôm thứ Hai, Moody’s cho biết chiến dịch tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang đang có “tác động đáng kể” lên các ngân hàng Mỹ, khiến một số ngân hàng cỡ trung chịu “những khoản lỗ chưa thực hiện lớn.”
Xuất nhập khẩu Trung Quốc giảm nhiều hơn dự kiến trong tháng 7. Xuất khẩu, từng là yếu tố đóng góp quan trọng cho tăng trưởng, đã giảm 14,5% so với cùng kỳ năm ngoái tính theo đồng đô la, đánh dấu mức giảm lớn nhất kể từ tháng 2 năm 2020. Trung Quốc đang trải qua tăng trưởng chậm và lạm phát thấp ở mức nguy hiểm. Tuy vậy, ngân hàng trung ương Trung Quốc vẫn chưa tung ra gói kích thích kinh tế nào.
Tòa án Tối cao Hoa Kỳ tạm thời khôi phục quy định của chính quyền Biden về “súng ma” — các loại vũ khí được bán dưới dạng rời để lắp ráp tại nhà — sau khi bị một thẩm phán Texas bãi bỏ từ tháng Bảy. Quy định của chính phủ buộc các nhà sản xuất và người bán phải xem sản phẩm của họ như súng thông thường và phải cung cấp số sê-ri. Quy định được giữ nguyên trong khi chính quyền Biden kháng cáo phán quyết của thẩm phán Texas tại tòa phúc thẩm.
Kết quả từ một thử nghiệm giai đoạn cuối cho thấy Wegovy, một loại thuốc giảm cân, giúp giảm tới 20% nguy cơ đau tim và đột quỵ. Novo Nordisk, công ty dược phẩm Đan Mạch sản xuất Wegovy, cho biết sẽ nộp đơn xin phép sử dụng rộng rãi loại thuốc này ở Mỹ và EU trong năm nay. Cổ phiếu của công ty ngay lập tức tăng 16%.
TSMC thông báo đầu tư 3,5 tỷ euro (3,8 tỷ USD) vào một nhà máy sản xuất chip ở Đức. Đây là nhà máy đầu tiên của công ty ở châu Âu và sẽ đi vào sản xuất trước cuối năm 2027. Nhà máy này sẽ cung cấp chip cho các nhà sản xuất ô tô Đức, giúp họ giảm phụ thuộc vào các nhà cung cấp châu Á. Gần đây TSMC đã bắt đầu mở rộng năng lực sản xuất chip tại Nhật Bản và Mỹ.
Bang Tây Úc sẽ hủy bỏ các luật gần đây về bảo vệ di sản văn hóa của thổ dân, sau khi vấp phải sự phản đối của nông dân địa phương. Thủ hiến bang Roger Cook nói các quy định có từ 5 tuần trước đã “vô tình gây căng thẳng” cho các chủ đất. Luật này được đưa ra sau khi tập đoàn khai khoáng Rio Tinto cho nổ tung các hầm trú ẩn bằng đá Juukan Gorge cổ xưa khi mở rộng mỏ quặng sắt.
Con số trong ngày: 78%, là tỷ lệ người Niger được hỏi ủng hộ các hành động của chính quyền quân sự, theo thăm dò ý kiến của công ty Premise Data.
TIÊU ĐIỂM
Trung Quốc tỏ ra rụt rè trước giảm phát
Trong những năm gần đây, các nhà hoạch định chính sách ở hầu hết các nền kinh tế lớn trên thế giới đều phải đối mặt với tình trạng lạm phát đình trệ (stagflation). Nan đề này đặt ra cho họ một đề bài có cả lạm phát cao, đòi hỏi tăng lãi suất, và dấu hiệu suy thoái kinh tế, vốn thường cần được đối phó bằng nới lỏng tiền tệ.
Có một ngoại lệ là Trung Quốc. Riêng nước này đang vật lộn với cả tăng trưởng chậm và lạm phát thấp nguy hiểm. Xuất khẩu, từng đóng góp quan trọng cho tăng trưởng, đã giảm hơn 14% so với cùng kỳ trong tháng 7. Và các số liệu được công bố vào thứ Tư có thể cho thấy lạm phát giá tiêu dùng đã về âm trong tháng trước.
Để đối phó, ngân hàng trung ương Trung Quốc đã cắt giảm lãi suất chỉ 0,1 điểm phần trăm, một động thái rất khó hiểu, nhất là khi tình trạng giảm phát của Trung Quốc không đặt ra nan đề chính sách nào. Thông thường phản ứng đơn giản là nới lỏng tiền tệ, một “lối thoát dễ dàng.” Nhưng như nhà kinh tế học James Galbraith đã từng nói, “Tôi chắc chắn ủng hộ lối thoát dễ dàng nếu có.”
Singapore đón quốc khánh giữa một loạt scandal
Singapore tròn 58 tuổi vào thứ Tư, nhưng lễ kỷ niệm quốc khánh năm nay sẽ ảm đạm hơn mọi khi. Một số nhà bình luận chính trị đã chú ý đến việc các hộ gia đình không treo cờ. Người dân đang chật vật với chi phí sinh hoạt cao: lạm phát năm lên tới 6,5% trong tháng 2 trước khi giảm xuống 4,5% vào tháng 6, chủ yếu vì giá lương thực, đi lại và nhà ở tăng.
Bên cạnh đó người Singapore cũng bị sốc bởi hàng loạt vụ bê bối chính trị. Hồi tháng 7 là cuộc điều tra tham nhũng liên quan đến bộ trưởng giao thông vận tải, theo sau đó là tin về vụ ngoại tình giữa chủ tịch Quốc hội với một nghị sĩ. Trước đó mấy hôm, hai bộ trưởng nội các đã được minh oan về vấn đề thuê các dinh thự thời thuộc địa (với giá ưu đãi). Chuyện này nghe trái tai ở một đất nước nơi những người bình thường phải vật lộn đi tìm nhà ở có giá phải chăng.
Thủ tướng Lý Hiển Long từng nói giải pháp chống tham nhũng không nên chú trọng tăng cường kiểm soát và cân bằng, mà nên chú trọng những người trung thực. Nhưng đó có lẽ cũng đồng nghĩa với việc đặt quá nhiều niềm tin vào bản chất con người.
Biden vận động về các chính sách khí hậu
Vào thứ Tư, tổng thống Joe Biden sẽ phát biểu tại Albuquerque, New Mexico, để thúc đẩy các chính sách về khí hậu của mình. Ông đang trong chuyến công tác tới các bang phía tây nam Arizona, New Mexico và Utah — nằm trong số các bang bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi nhiệt độ tăng — để gây ấn tượng với cử tri. Đầu tuần này, chính quyền của ông tuyên bố sẽ chỉ định gần 1 triệu mẫu Anh xung quanh Grand Canyon là di tích quốc gia, qua đó kéo dài vĩnh viễn một lệnh cấm khai khoáng trước đây có hiệu lực 20 năm trong khu vực. Điều này sẽ làm hài lòng các nhà bảo vệ môi trường và các lãnh đạo Mỹ bản địa, vốn từ lâu đã vận động cho lệnh cấm.
Ông Biden sẽ nói về Đạo luật Giảm Lạm phát (IRA), trong đó có gần 400 tỷ đô la trợ cấp cho công nghệ xanh trong mười năm. Song ông vẫn có nhiều việc phải làm. Thăm dò cho thấy mặc dù hầu hết người Mỹ muốn có hành động đối với biến đổi khí hậu, họ không hài lòng về cách ông Biden xử lý vấn đề. Đó có lẽ là vì hơn 70% người Mỹ không hoặc biết rất ít về IRA. Sau khi thông qua một trong những dự luật xanh lớn nhất trong nhiều năm qua, giờ đây ông Biden sẽ phải quảng bá nó cho người dân Mỹ.
Mỹ tăng trợ cấp cho cựu chiến binh
Một số quân nhân Mỹ đã phát hiện bị mắc ung thư vú, bệnh thận, Parkinson, hay con của họ bị sinh non. Tất cả đều từng sống tại Trại Lejeune, một căn cứ Thủy quân Lục chiến ở Bắc Carolina, từ những năm 1950 đến 1980, nơi một tiệm giặt khô gần đó đã đổ hóa chất độc hại và làm ô nhiễm nguồn nước. Trong khi đó những người khác — gồm các cựu chiến binh Kosovo, Afghanistan và Iraq — bị mắc bệnh hen suyễn, bệnh tim và ung thư phổi. Họ đổ lỗi cho việc tiếp xúc với các hố đốt rác, phương pháp xử lý chất thải ưa thích của lực lượng vũ trang Hoa Kỳ trong nhiều năm.
Quân đội thường không muốn nhận lỗi (mà đi kèm với đó là phải thanh toán các yêu cầu bồi thường). Nhưng Đạo luật PACT, được thông qua vào năm ngoái, thừa nhận rằng một số bệnh bị gây ra bởi các hố đốt rác hoặc ô nhiễm nguồn nước. Một trong những căn bệnh như vậy là u nguyên bào thần kinh đệm, căn bệnh ung thư não ác tính đã giết chết Beau, con trai của Joe Biden, một cựu chiến binh từng tiếp xúc với các hố đốt rác ở Iraq và Kosovo. Nếu các cựu binh nộp đơn yêu cầu bồi thường thương tật trước thứ Tư tuần này, họ có thể thu các khoản hồi tố còn chưa được thanh toán cho năm 2022. Với 797 tỷ đô la được chi trải đều qua mười năm, đây là luật hỗ trợ cựu binh hào phóng nhất cho tới nay.
