Nguồn: Union forces halt Confederates at Battle of Glorieta Pass, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1862, lực lượng Liên minh miền Bắc đã ngăn chặn cuộc xâm lược của Hợp bang miền Nam vào Lãnh thổ New Mexico sau khi đẩy lùi quân nổi dậy tại Đèo Glorieta.
Trận đánh này là một phần trong một chiến dịch rộng lớn hơn của quân miền Nam, nhằm chiếm New Mexico và các vùng khác ở miền tây nước Mỹ. Chiến thắng sẽ giúp phe Hợp bang giành được phần lãnh thổ mà họ cho là thuộc về họ một cách hợp pháp, nhưng đã bị từ chối bởi các thỏa hiệp chính trị được thực hiện trước Nội chiến Mỹ. Hơn nữa, quân miền Nam đang thiếu tiền mặt có thể sử dụng các mỏ ở miền tây để lấp đầy kho bạc của mình.
Từ San Antonio, quân nổi dậy tiến vào phần phía nam New Mexico (vào thời điểm đó cũng gồm cả Arizona) và chiếm các thị trấn Mesilla, Díaz Ana, và Tucson. Sau đó, Tướng Henry H. Sibley đã cùng 3.000 quân lên đường tiến về phía bắc chống lại thành trì của phe Liên minh tại Pháo đài Craig trên sông Rio Grande.
Lực lượng của Sibley đụng độ với quân miền Bắc tại Valverde gần Pháo đài Craig vào ngày 21/02, và quân miền Bắc đã không thể ngăn chặn cuộc xâm lược. Sibley để lại một phần quân của mình để chiếm Albuquerque và Santa Fe, còn phần quân còn lại tiến về phía đông Santa Fe dọc theo sông Pecos. Mục tiêu tiếp theo của họ là đơn vị đồn trú tại Pháo đài Union, một tiền đồn ở phía bên kia Dãy núi Sangre de Cristo. Tại Pigeon’s Ranch gần Đèo Glorieta, họ chạm trán với lực lượng miền Bắc gồm 1.300 quân tình nguyện người Colorado, dưới sự chỉ huy của Đại tá John Slough. Trận chiến bắt đầu vào cuối buổi sáng, và phe Liên minh đã bị đẩy lui trước khi ẩn nấp giữa các tòa nhà bằng gạch nung của Pigeon’s Ranch. Đợt tấn công của quân miền Nam vào cuối buổi chiều đã đẩy quân miền Bắc tiến sâu hơn xuống đèo, nhưng màn đêm đã buộc họ tạm dừng cuộc tiến quân. Sau đó, quân miền Bắc đã đảo ngược tình thế và giành được chiến thắng khi Thiếu tá John Chivington dẫn đầu một cuộc tấn công vào đoàn tàu tiếp tế của Hợp bang, đốt cháy 90 toa xe và giết chết 800 động vật.
Với nguồn tiếp tế bị phá hủy, quân miền Nam phải rút về Santa Fe. Thương vong của họ là 36 người thiệt mạng, 70 người bị thương, và 25 người bị bắt, còn quân miền Bắc có 38 người thiệt mạng, 64 người bị thương, và 20 người bị bắt. Sau một tuần ở Santa Fe, quân nổi dậy rút lui về Rio Grande. Đến tháng 6, quân Liên minh đã giành lại quyền kiểm soát New Mexico, và quân Hợp bang đã không thể quay trở lại đây trong suốt phần còn lại của cuộc chiến.
