Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã cắt giảm lãi suất 0,25 điểm phần trăm, từ 3,25% xuống 3%. Đây là lần thứ tư ECB giảm lãi suất trong năm nay nhằm thúc đẩy tăng trưởng khi lạm phát gần về mục tiêu 2%. Ngân hàng cũng hạ dự báo tăng trưởng GDP cho khu vực đồng euro năm 2025 từ 1,3% xuống 1,1%. Chủ tịch ECB, Christine Lagarde, cho biết các dự báo này chưa tính đến khả năng áp thuế từ chính quyền Trump, ám chỉ sẽ còn hạ dự báo.
Tổng thống Joe Biden đã ân xá cho gần 1.500 người vào thứ Năm, con số cao nhất trong một ngày từ trước đến nay. Các lệnh giảm án chủ yếu dành cho những người bị quản thúc tại nhà trong đại dịch. Ông cũng ân xá cho 39 người bị kết tội không bạo lực, bao gồm sở hữu cần sa. Hai tuần trước, ông Biden bị chỉ trích vì đã ân xá cho con trai mình, Hunter, với các tội danh bao gồm trốn thuế.
Lãnh đạo Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran cho biết đất nước phải thích nghi với “thực tế” mới ở Syria sau khi đồng minh Bashar al-Assad bị lật đổ. Hayat Tahrir al-Sham, nhóm Hồi giáo lãnh đạo cuộc tấn công làm sụp đổ chế độ, đã cam kết truy lùng những kẻ chịu trách nhiệm cho tra tấn và giết chóc dưới thời độc tài. Ở thị trấn Qardaha miền bắc đất nước, lăng mộ của gia đình Assad đã bị thiêu cháy.
Meta, công ty sở hữu Facebook và Whatsapp, đã tài trợ 1 triệu USD cho các sự kiện nhậm chức của Donald Trump, theo Wall Street Journal. Đây là lần đầu tiên Mark Zuckerberg, CEO của Meta, đóng góp cho một sự kiện như vậy. Trước đây ông Trump từng chỉ trích Meta. Động thái này phản ánh nỗ lực gia tăng ảnh hưởng chính trị của Thung lũng Silicon và sự dịch chuyển của các công ty công nghệ lớn sang cánh hữu.
Romania và Bulgaria sẽ trở thành thành viên đầy đủ của khu vực Schengen của Liên minh châu Âu từ ngày 1 tháng 1 năm 2025. Hai nước đã gia nhập EU từ năm 2007, nhưng lo ngại về tham nhũng, tội phạm có tổ chức, và di cư bất hợp pháp đã trì hoãn việc gia nhập khu vực đi lại tự do. Tháng trước, Áo cuối cùng đã dỡ bỏ quyền phủ quyết của mình. Nhưng khi có hai thành viên mới, các nước khác, bao gồm Đức, đã tái áp dụng kiểm soát biên giới.
Một thiếu niên 18 tuổi từ Ấn Độ đã trở thành vua cờ trẻ nhất thế giới. Gukesh Dommaraju đánh bại đương kim vô địch Đinh Lập Nhân của Trung Quốc trong trận đấu cuối cùng của loạt 14 trận ở Singapore để giành danh hiệu. Thiếu niên này đã phá kỷ lục nhà vô địch trẻ nhất của Garry Kasparov, kỳ thủ người Nga từng đăng quang ở tuổi 22 vào năm 1985.
Con số trong ngày: 5,2 tỉ tấn, là lượng khí CO2 do ngành du lịch tạo ra vào năm 2019, chiếm gần 9% tổng lượng phát thải toàn cầu.
TIÊU ĐIỂM
Chiến sự vẫn tiếp diễn ở Gaza
Nhiều người Palestine tại Gaza vui mừng trước cảnh tượng ở Syria khi phe nổi dậy lật đổ Bashar al-Assad. Song niềm vui này không trọn vẹn. Tháng trước họ chứng kiến cuộc chiến ở Lebanon kết thúc; và giờ đây, cuộc nội chiến 13 năm ở Syria cũng có thể chấm dứt. Thế nhưng cuộc chiến của Israel tại Gaza vẫn tiếp diễn. Theo các bác sĩ Palestine, ít nhất 28 người đã thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel hôm thứ Năm.
Các nhà ngoại giao phương Tây và Ả Rập vẫn đang cố gắng đàm phán một lệnh ngừng bắn. Giám đốc cơ quan tình báo Mossad của Israel đã có mặt tại Qatar tuần này để thảo luận. Hamas dường như đã nhượng bộ, bao gồm việc cho phép quân đội Israel duy trì hiện diện tại một số khu vực ở Gaza khi bắt đầu lệnh ngừng bắn. Hamas cũng đã đưa cho các bên trung gian danh sách con tin sẽ được thả. Trong một cuộc phỏng vấn mới được công bố, Donald Trump nói với tạp chí Time rằng ông muốn cuộc chiến kết thúc — và đã nói điều này với Binyamin Netanyahu. Tuy nhiên, thủ tướng Israel không muốn ký một thỏa thuận có thể khiến các đồng minh cực hữu của ông bất bình.
Nền kinh tế Anh dưới thời Đảng Lao động gây thất vọng
Sau đầu năm mạnh mẽ, nền kinh tế Anh giờ đây đã chững lại. Đối với chính phủ đảng Lao động, vốn được bầu vào tháng 7 với cam kết ưu tiên phục hồi tăng trưởng, đây là một khởi đầu không mấy thuận lợi. Rachel Reeves, hiện là bộ trưởng tài chính, khi ấy đã vận động tranh cử với khẩu hiệu “ổn định là thay đổi” — chấm dứt nhiệm kỳ hỗn loạn của đảng Bảo thủ sẽ giúp thúc đẩy niềm tin và đầu tư từ doanh nghiệp.
Nhưng điều này chưa được chứng minh. Số liệu GDP mới nhất, được công bố vào thứ Sáu, bao gồm tháng 10, sẽ cho thấy liệu tình trạng yếu kém này có tiếp tục vào quý cuối năm 2024 hay không. Các nhà kinh tế dự đoán mức tăng yếu ớt 0,1% so với tháng trước, đảo ngược mức giảm 0,1% của tháng 9. Đảng Lao động đã làm mất lòng một số doanh nghiệp với ngân sách tăng thuế và thắt chặt quyền lợi lao động. Để đạt được thay đổi như đã hứa, bà Reeves cần có một đề xuất hấp dẫn hơn về cải cách quy hoạch, giá năng lượng, và quan hệ thương mại với châu Âu.
Các nước có nghĩa vụ phải cứu hành tinh không?
Vào thứ Sáu, Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) sẽ kết thúc phiên điều trần về nghĩa vụ của các quốc gia trong việc đối phó với biến đổi khí hậu. Đây là lần đầu tiên tòa án, cơ quan cố vấn của Liên Hợp Quốc, giải quyết vấn đề này. Các nước phát thải lớn, bao gồm Mỹ, Anh, Đức và Nga, cho rằng họ không bị ràng buộc phải hành động vượt quá các cam kết trong Công ước Khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu và Thỏa thuận Paris. Nhưng các quốc gia bị đe dọa nhiều nhất bởi hậu quả của biến đổi khí hậu cho rằng như vậy là quá ít, đặc biệt trong giảm thiểu tác hại và hỗ trợ tài chính. Họ trình bày bằng chứng về thiệt hại do thời tiết cực đoan gây ra để chứng minh các nước phát thải đã vi phạm luật pháp quốc tế.
ICJ không có nhiều quyền lực, nhưng ý kiến cố vấn được công bố vào năm sau vẫn có thể cung cấp đạn dược cho các nhà hoạt động và các nước bị thiệt trong các vụ kiện tụng và đàm phán toàn cầu về sau này.
Iran thông qua luật bảo thủ về mạng che mặt
Những người theo đường lối cứng rắn trong quốc hội Iran lại một lần nữa giành chiến thắng. Vào thứ Sáu, luật mới của họ về bảo vệ gia đình bằng cách duy trì văn hóa khiết tịnh và khăn hijab sẽ chính thức có hiệu lực. Luật này quy định các hình phạt bao gồm tử hình, đánh roi, và tù giam, cùng với các khoản phạt nặng đối với những ai không tuân thủ việc đeo mạng che mặt.
Chỉ thị này dường như lạc hậu theo thời gian. Ở cả trong và ngoài nước, cuộc cách mạng Hồi giáo của Iran đang suy yếu. Tổng thống Masoud Pezeshkian đã vận động để phụ nữ có thể ăn mặc theo ý muốn. Chỉ mới hôm thứ Tư, ngôi sao nhạc pop Parastoo Ahmadi người Iran đã biểu diễn trực tuyến với mái tóc buông xõa tự do. Cô hát bài “Kiss Me.” (Toà án sau đó đã ra lệnh triệu tập cô để thẩm vấn.) Nếu chế độ thần quyền muốn tồn tại, họ cần phải thích nghi với thực tế mới.
