Thế giới hôm nay: 21/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Các nhà lãnh đạo châu Âu đồng loạt lên tiếng ủng hộ Volodymyr Zelensky sau khi Donald Trump gọi ông là “một nhà độc tài không qua bầu cử” vào thứ Tư. Thủ tướng Tây Ban Nha, Pedro Sánchez, cho biết ông sẽ đến Kyiv để “tái khẳng định” ủng hộ Ukraine. Thủ tướng Đức Olaf Scholz bác bỏ tuyên bố của ông Trump rằng Ukraine phải chịu trách nhiệm về chiến tranh. Các nhân vật đối lập ở Ukraine cũng bác bỏ lời kêu gọi tổ chức bầu cử, cho rằng điều đó là “bất khả thi và vô đạo đức” trong thời chiến.

Cảnh sát Israel cho biết họ đang điều tra một “vụ tấn công khủng bố” sau khi ba chiếc xe buýt trống phát nổ ở thành phố Bat Yam về phía nam Tel Aviv. Không có thương vong nào được ghi nhận. Vụ việc xảy ra chỉ vài giờ sau khi Hamas trao trả thi thể của bốn con tin Israel, bao gồm một người mẹ và hai đứa con; thủ tướng Binyamin Netanyahu đã tuyên bố sẽ “tính sổ” với những kẻ giết họ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 21/02/2025”

Jack Ma đã trở lại, nhưng Bắc Kinh vẫn đang kiểm soát

Nguồn: Lizzi C. Lee, “Jack Ma Is Back, but Beijing Is in Control,” Foreign Policy, 19/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Alibaba đang cố gắng tái cấu trúc để phù hợp với tham vọng của Tập Cận Bình.

Sự tái xuất của tỷ phú Trung Quốc Jack Ma đã làm dấy lên suy đoán về việc Bắc Kinh giảm bớt áp lực lên khu vực tư nhân, nhưng câu chuyện thực sự còn sâu xa hơn thế. Alibaba, công ty của Jack Ma, vẫn là biểu tượng nổi bật cho thành công của khu vực tư nhân trong nền kinh tế Trung Quốc. Nhưng bản thân công ty đã thay đổi từ một gã khổng lồ bán lẻ thành trụ cột cho tham vọng về trí tuệ nhân tạo và điện toán đám mây của Trung Quốc, và sự thống trị thương mại của công ty hiện đang phải nhường chỗ cho giá trị chiến lược của nó đối với Bắc Kinh. Continue reading “Jack Ma đã trở lại, nhưng Bắc Kinh vẫn đang kiểm soát”

20/02/2003: Hỏa hoạn hộp đêm Rhode Island

Nguồn: Rhode Island nightclub burns, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2003, vụ hỏa hoạn tại một buổi hòa nhạc rock ở hộp đêm West Warwick, Rhode Island đã giết chết 100 người và làm gần 200 người khác bị thương nghiêm trọng. Đây là vụ hỏa hoạn làm chết nhiều người nhất từng xảy ra ở Mỹ kể từ vụ 165 người thiệt mạng tại Beverly Hill Supper Club ở Southgate, Kentucky, vào năm 1977. Continue reading “20/02/2003: Hỏa hoạn hộp đêm Rhode Island”

Thế giới hôm nay: 20/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Donald Trump gọi Volodymyr Zelensky là “nhà độc tài không qua bầu cử” và cáo buộc ông dụ dỗ Mỹ chi 350 tỷ USD cho một “cuộc chiến không thể thắng.” Trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump tuyên bố Mỹ đang “đàm phán thành công” để chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine và cho rằng châu Âu đã “thất bại trong việc mang lại hòa bình” cho khu vực.

Bình luận của ông Trump được đưa ra sau khi ông Zelensky cáo buộc tổng thống Mỹ đang lan truyền thông tin sai lệch của Nga và giúp đưa nhà lãnh đạo Nga, Vladimir Putin, thoát khỏi “sự cô lập kéo dài.” Ông lưu ý rằng cuộc chiến chống xâm lược đã tiêu tốn của Ukraine 320 tỷ USD, trong đó 200 tỷ USD đến từ Mỹ và EU — chả là bao so với 500 tỷ USD tiền bồi thường mà ông Trump muốn lấy từ tài nguyên khoáng sản của Ukraine. Continue reading “Thế giới hôm nay: 20/02/2025”

Các Dân tộc Biển ở Đông Nam Á: Những người bảo vệ an ninh hàng hải bị lãng quên

Nguồn: Dadang I K Mujiono, “The Sea People of Southeast Asia: Forgotten Guardians of Maritime Security,” The Diplomat, 15/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các Dân tộc Biển không phải là tàn tích của quá khứ, cũng không phải là trở ngại cho sự phát triển.

Trong nhiều thế kỷ, Các Dân tộc Biển (Sea People), bao gồm các cộng đồng dân tộc như Sama Bajau Laut (Dân du mục Biển, Sea Gypsies) và Orang Suku Laut Riau, đã lang thang khắp các vùng biển Đông Nam Á, xây dựng mối liên sâu sắc với đại dương từ trước cả khi các quốc gia dân tộc hiện đại ra đời. Trong lịch sử, họ đóng vai trò quan trọng trong thương mại hàng hải, an ninh, và quản lý. Nhưng ngày nay, họ lại đang bị gạt sang bên lề, bị di dời, và bị xem là tội phạm. Continue reading “Các Dân tộc Biển ở Đông Nam Á: Những người bảo vệ an ninh hàng hải bị lãng quên”

Những nguy hiểm khi tổng thống tạm giữ ngân sách

Nguồn: Julian E. Zelizer, “The Dangers of Presidential Impoundment”, Foreign Policy, 16/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Nixon đã từng thử làm những gì mà Trump đang lên kế hoạch – và kết quả là một cuộc khủng hoảng hiến pháp.

Hầu hết người Mỹ có lẽ chưa bao giờ nghe đến thuật ngữ “tạm giữ ngân sách” (impoundment) – một quá trình mà thông qua đó tổng thống giữ lại khoản tiền liên bang mà Quốc hội đã phân bổ cho một mục đích cụ thể. Nhưng đối với bất kỳ ai theo dõi các sự kiện diễn ra gần đây ở Washington, thuật ngữ này đã xuất hiện thường xuyên trên báo chí. Trên thực tế, vấn đề này nhiều khả năng sẽ gây ra một cuộc khủng hoảng hiến pháp lớn trong những tháng tới. Tổng thống Donald Trump đã quyết tâm sử dụng thẩm quyền hành pháp của mình để cắt giảm càng nhiều chi tiêu liên bang càng tốt. Ông đã nhắm vào một số mục tiêu, từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ đến Viện Y tế Quốc gia. Continue reading “Những nguy hiểm khi tổng thống tạm giữ ngân sách”

Ảo tưởng hậu tân tự do và thảm kịch của Bidenomics

Nguồn: Jason Furman, “The Post-Neoliberal Delusion,” Foreign Affairs, 10/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Dù có rất nhiều lời giải thích cho chiến thắng của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024, nhưng quan điểm của cử tri về nền kinh tế Mỹ có lẽ là yếu tố mang tính quyết định. Trong cuộc thăm dò ý kiến diễn ra ngay trước thềm bầu cử, hơn 60% cử tri ở các tiểu bang dao động đồng ý rằng nền kinh tế đang đi sai hướng, trong khi một con số còn cao hơn bày tỏ lo ngại về chi phí sinh hoạt. Trong các cuộc thăm dò ý kiến cử tri sau khi bỏ phiếu, 75% cử tri đồng ý rằng lạm phát là một “khó khăn.” Continue reading “Ảo tưởng hậu tân tự do và thảm kịch của Bidenomics”

18/02/1878: Vụ giết người châm ngòi cho Chiến tranh Hạt Lincoln

Nguồn: Murder ignites Lincoln County War, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1878, những căng thẳng âm ỉ kéo dài ở Hạt Lincoln, New Mexico đã bùng nổ thành một cuộc chiến đẫm máu khi những tay súng sát hại chủ trang trại người Anh John Tunstall.

Hai năm trước, vào năm 1876, Tunstall đã thành lập một trang trại chăn nuôi lớn ở Hạt Lincoln, theo đó bước vào giữa một cuộc cạnh tranh chính trị và kinh tế nguy hiểm để giành quyền kiểm soát khu vực. Khi đó, hai người Mỹ gốc Ireland, J.J. Dolan và L.G. Murphy, đang điều hành một cửa hàng tổng hợp có tên là The House, nắm quyền tiếp cận các hợp đồng thịt bò béo bở với chính phủ. Tuy nhiên, những chủ trang trại lớn, do John Chisum và Alexander McSween đứng đầu, không tin rằng các thương gia nên thống trị thị trường thịt bò và bắt đầu thách thức The House. Continue reading “18/02/1878: Vụ giết người châm ngòi cho Chiến tranh Hạt Lincoln”

Con đường đến hòa bình ở Ukraine phải đi từng bước nhỏ

Nguồn: Michael Kimmage và Maxim Trudolubov, “Ukraine Needs a Peace of Inches, Not Miles,” Foreign Policy, 11/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Con đường duy nhất để tiến lên phía trước là một loạt các thỏa thuận quy mô nhỏ, được thực hiện dần dần với Nga.

Cuộc chiến đã kéo dài quá lâu. Quân đội Nga đã đạt được những bước tiến vững chắc ở miền Đông Ukraine, trong khi người Ukraine không thể giữ vững phòng tuyến. Chi phí nhân đạo của cuộc chiến đang tăng lên dưới hình thức người dân phải di dời và tài sản bị phá hủy. Các quốc gia ủng hộ Ukraine đang rất muốn thấy xung đột kết thúc một lần và mãi mãi. Đã đến lúc ngồi xuống đàm phán, chấp nhận những gì đã xảy ra trên chiến trường và xem các bên tham chiến sẽ chấp nhận điều gì. Tuyệt vọng tìm kiếm một thỏa thuận, các nhà đàm phán đã đưa ra một giải pháp. Continue reading “Con đường đến hòa bình ở Ukraine phải đi từng bước nhỏ”

Thuế thép của Trump và tác động đối với Trung Quốc

Nguồn: James Palmer, “What Trump’s Steel Tariffs Mean for China”,  Foreign Policy, 11/02/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Bắc Kinh đứng trước nguy cơ mất kênh tiếp cận gián tiếp vào thị trường Mỹ, nhưng điều này cũng khó mà làm suy yếu được ngành công nghiệp nặng của Trung Quốc.

Tiêu điểm tuần này: Thuế thép và nhôm của Mỹ khó làm lung lay vị thế thống trị của Trung Quốc trên thị trường toàn cầu; Trung Quốc có thể trở thành điểm đến hấp dẫn hơn cho nhân tài khoa học toàn cầu trong bối cảnh Mỹ cắt giảm tài trợ; Bắc Kinh dường như đang tăng cường sức ép nhằm dập tắt những lo ngại về thuốc generic sản xuất tại Trung Quốc. Continue reading “Thuế thép của Trump và tác động đối với Trung Quốc”

Trump muốn làm gì ở Mỹ Latinh?

Nguồn: Tiago Nogara, 蒂亚戈·诺加拉：关税威胁、移民驱逐……一顿操作猛如虎，特朗普在拉美意欲何为？, Guancha, 07/02/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Kể từ khi Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ, dư luận toàn cầu ngày càng quan tâm hơn đến những ảnh hưởng tới từ việc chủ nghĩa đơn phương của Mỹ có thể trở nên cực đoan hơn. Những lo ngại này không chỉ bắt nguồn từ các chính sách trong nhiệm kỳ trước của Trump, mà còn đến từ sự trỗi dậy của các chiến lược theo chủ nghĩa can thiệp và chủ nghĩa đơn phương trong những năm gần đây.

Xu thế đơn phương của Mỹ đang trở nên cực đoan, đặc biệt là ở Mỹ Latinh

Xét đến lời hứa dưới khẩu hiệu nổi tiếng “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” (MAGA) trong chiến dịch tranh cử của Trump, những lo ngại này không phải là vô căn cứ. Continue reading “Trump muốn làm gì ở Mỹ Latinh?”

16/02/1984: Người Mỹ đầu tiên giành huy chương vàng Olympic trượt tuyết đổ đèo nam

Nguồn: Bill Johnson becomes first US man to win Olympic gold in downhill skiing, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1984, Bill Johnson trở thành người đàn ông Mỹ đầu tiên giành huy chương vàng Olympic môn trượt tuyết đổ đèo, một môn thể thao từ lâu đã bị các vận động viên châu Âu thống trị. Johnson nhanh chóng trở thành anh hùng dân tộc, dù danh tiếng của ông không kéo dài và ông cũng không bao giờ tham gia Thế vận hội nữa. Continue reading “16/02/1984: Người Mỹ đầu tiên giành huy chương vàng Olympic trượt tuyết đổ đèo nam”

DOGE đang tấn công nước Mỹ

Nguồn: Bruce Schneier và Davi Ottenheimer, “DOGE Is Hacking America,” Foreign Policy, 11/02/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Chính phủ Mỹ đã trải qua một vụ vi phạm an ninh có thể được cho là nghiêm trọng nhất trong lịch sử.

Chỉ trong vòng vài tuần, chính phủ Mỹ đã trải qua những gì có thể là vụ vi phạm an ninh nghiêm trọng nhất trong lịch sử của mình – không phải thông qua một cuộc tấn công mạng tinh vi, hay một chiến dịch gián điệp nước ngoài, mà thông qua các mệnh lệnh chính thức từ một tỷ phú có vai trò không được xác định rõ ràng trong chính phủ. Và những tác động đối với an ninh quốc gia là cực kỳ sâu rộng. Continue reading “DOGE đang tấn công nước Mỹ”

15/02/1837: Quốc hội Mỹ phê chuẩn các hiệp ước di dời người Mỹ bản địa

Nguồn: Congress ratifies treaties for Indian removal, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1837, Quốc hội Mỹ đã phê chuẩn các hiệp ước số 211 và 217, được thiết kế để di dời người bản địa khỏi vùng đất của tổ tiên họ ở Trung Tây để nhường chỗ cho người da trắng định cư. Một thỏa thuận đã được đàm phán với các bộ tộc Iowa, Sauk và Fox, trong khi thỏa thuận thứ hai là với người Oto, Omaha, Missouri, Santee Sioux, và Yankton Sioux. Các thỏa thuận này chỉ đại diện cho hai trong số gần 400 hiệp ước – gần như luôn không bình đẳng – được ký kết giữa các bộ tộc bản địa khác nhau và chính phủ Mỹ từ năm 1788 đến năm 1883. Continue reading “15/02/1837: Quốc hội Mỹ phê chuẩn các hiệp ước di dời người Mỹ bản địa”

Thế giới hôm nay: 14/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Kaja Kallas, uỷ viên phụ trách ngoại giao của EU, cảnh báo rằng “bất kỳ giải pháp nhanh chóng nào cũng là một thỏa thuận bẩn thỉu” cho Ukraine. Bà đưa ra tuyên bố này sau khi Donald Trump và Vladimir Putin đồng ý bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình. Bộ trưởng quốc phòng Mỹ, Pete Hegseth, dường như đã rút lại tuyên bố trước đó rằng việc Ukraine gia nhập NATO là điều “không thực tế.” Hôm thứ Năm, ông khẳng định “mọi lựa chọn vẫn đang được cân nhắc.”

Ông Trump công bố kế hoạch áp thuế đối ứng với các đối tác thương mại của Mỹ. Tổng thống đã ra lệnh cho các cố vấn tính toán mức thuế mới để hợp với các loại thuế mà các nước khác đang áp dụng đối với hàng Mỹ. Hiện vẫn chưa rõ khi nào các mức thuế này có hiệu lực, nhưng chính quyền cho biết họ sẽ ưu tiên các nước có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 14/02/2025”

Triển vọng khu vực Trung Đông dưới thời Trump 2.0

Nguồn: Elliott Abrams, “A Paradigm Shift for the Middle East,” Foreign Affairs, 07/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trump có thể tiếp nối thành công của Israel và giữ Iran mất cân bằng như thế nào?

Trung Đông mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang phải đối mặt ngày nay có những nguy cơ và cơ hội không hề tồn tại khi ông lần đầu nhậm chức tổng thống hồi tám năm trước. Những nguy cơ lớn nhất là bước tiến của Iran hướng tới vũ khí hạt nhân và quan hệ chặt chẽ mà nước này đã xây dựng với Nga và Trung Quốc. Trong khi đó, những cơ hội tốt nhất đã xuất hiện từ việc Israel tiêu diệt Hezbollah và Hamas, cũng như tấn công thành công vào Iran, và sự sụp đổ của chế độ Bashar al-Assad ở Syria. Continue reading “Triển vọng khu vực Trung Đông dưới thời Trump 2.0”

13/02/1861: Hành động đầu tiên được trao tặng Huân chương Danh dự

Nguồn: First Medal of Honor action, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1861, Đại tá Bernard J.D. Irwin – một bác sĩ phẫu thuật của quân đội, phục vụ trong cuộc xung đột lớn đầu tiên giữa người Mỹ và người Apache – đã thực hiện hành động đầu tiên sẽ được trao tặng Huân chương Danh dự (Medal of Honor). Khi đến gần Đèo Apache, ở phía đông nam Arizona, Irwin, một bác sĩ gốc Ireland, đã tình nguyện đi giải cứu Thiếu úy George N. Bascom, người đang bị mắc kẹt cùng 60 binh sĩ của Trung đoàn Bộ binh số 7 Mỹ trong vòng vây của người Chiricahua Apache. Continue reading “13/02/1861: Hành động đầu tiên được trao tặng Huân chương Danh dự”

Thế giới hôm nay: 13/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Donald Trump cho biết Ukraine và Nga muốn đạt được hòa bình, sau khi ông điện đàm riêng với lãnh đạo của cả hai nước. Ông nói chuyện trước với tổng thống Nga Vladimir Putin và tuyên bố Mỹ sẽ “ngay lập tức” bắt đầu đàm phán với Nga để chấm dứt chiến tranh. Trước đó, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Pete Hegseth đã nhận định rằng việc Ukraine giành lại các vùng lãnh thổ bị Nga sáp nhập từ năm 2014 là “không thực tế.”

Lạm phát ở Mỹ cao hơn dự kiến trong tháng 1, tăng 3% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức 2,9% của tháng 12. Lạm phát cơ bản, tức không tính các mặt hàng thực phẩm và năng lượng, đã tăng từ mức 3,2% trong tháng 12 lên 3,3%. Những con số này là tin xấu cho những người đang kêu gọi giảm lãi suất nhanh chóng, bao gồm cả tổng thống Donald Trump. Continue reading “Thế giới hôm nay: 13/02/2025”

Thế kỷ Châu Á đã kết thúc?

Nguồn: Thitinan Pongsudhirak, “Is the Asian Century over?,” Nikkei Asia, 10/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sự phân mảnh của trật tự dựa trên luật lệ có thể dẫn đến Kỷ nguyên Công nghệ (Pax Technologica) do AI thúc đẩy.

Một phần tư thế kỷ 21 đã trôi qua, và “Thế kỷ Châu Á” dường như đã mất đi động lực.

Những gì từng có vẻ là một bước chuyển đổi mang tính quyết định trong sức mạnh kinh tế toàn cầu – chuyển từ Tây sang Đông, từ các nước phát triển sang châu Á đang trỗi dậy do Trung Quốc dẫn đầu và Ấn Độ theo sau – giờ đây đã trở nên không chắc chắn. Ưu thế công nghệ bền bỉ của Mỹ và sự phản kháng địa chính trị hung hăng đã làm lu mờ triển vọng của châu Á. Vẫn chưa thể xác định ai sẽ thống trị trong những thập kỷ tới, và người chiến thắng cuối cùng có thể không phải là một quốc gia hay đế chế, mà là một thực thể phi nhà nước. Continue reading “Thế kỷ Châu Á đã kết thúc?”

Thế giới hôm nay: 12/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu cảnh báo quân đội nước này sẽ “trở lại giao tranh dữ dội” ở Gaza trừ khi Hamas thả các con tin trước trưa thứ Bảy. Hôm thứ Hai, nhóm vũ trang này tuyên bố sẽ trì hoãn việc trả tự do cho ba con tin Israel, những người mà họ đã đồng ý thả theo thỏa thuận ngừng bắn với Israel. Hamas cáo buộc Israel ngăn chặn người Palestine trở về Gaza.

Phó tổng thống Mỹ chỉ trích EU vì đã kiểm soát “quá mức” đối với trí tuệ nhân tạo tại một hội nghị ở Paris. J.D. Vance kêu gọi thiết lập “các cơ chế quản lý khuyến khích sáng tạo.” Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cảnh báo cần có thêm quy tắc để tránh xung đột giữa các nước. Mỹ và Anh không ký tuyên bố của hội nghị thượng đỉnh. Continue reading “Thế giới hôm nay: 12/02/2025”